p. mgr Anna Chruścikowska - wykłady z Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne - z dn.19.03.2023 // dn.02.04.23 // dn.16.04.23 // dn.30.04.23 // dn.06.05.23 // TEST dn.13.05.2023

 wykład z dn. 19.03.2023

Anna Chruścikowska

Serce się nie starzeje, ma coraz więcej blizn ….

- to stan, którym określa się pewien okres życia. Człowiek zaczyna starzeć się po przekroczeniu wieku średniego. Granica ta jest bardzo płynna. Dodatkowo należy podkreślić, że wiek, który uważa się za stary zmieniał się na przestrzeni wieków. W starożytności na przykład za człowieka starego uważało się osobę po 35 roku życia. Było to wynikiem tego, że ówczesnych czasach ludzie żyli bardzo krótko. Obecnie mamy do czynienia ze zjawiskiem wydłużania się życia, co jest spowodowane rozwojem medycyny i innych dziedzin, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na życie ludzkie. 

Osoby starsze w każdym państwie są obdarzane szacunkiem.Za osoby stare uważa się te, które posiadają około 60lat. Starzenie wśród kobiet zaczyna się już po pięćdziesiątym roku życia. U mężczyzn proces ten zachodzi nieco później, gdyż około sześćdziesiątego roku życia. 

Żyć długo - to chce każdy; ale BYĆ STARYM - NIKT

Starość z medycznego punktu widzenia to proces, w którym przestają odbudowywać się komórki. Z tego też powodu organizm staje się coraz słabszy i mniej odporny na różnego rodzaju choroby. Według statystyk ludzie żyją do 70 – 90 lat. Zdarzają się również takie osoby, które dożywają wieku o wiele dłuższego. Zazwyczaj kobiety żyją dłużej od mężczyzn. 

GŁÓWNE CECHY OKRESU STAROŚCI

Starość i starzenie się - to pojęcia, które nie zostały jeszcze jednoznacznie zdefiniowane, zarówno przez nauki biologiczne jak i społeczne. Pierwsze z tych pojęć traktowane jest jako zjawisko, faza życiowa, drugie natomiast jest procesem.

Starość jako etap, stan w życiu człowieka ma charakter statyczny, starzenie się natomiast, traktowane jako proces rozwojowy jest zjawiskiem dynamicznym.Postępujące zmiany społeczno - ekonomiczne, coraz szybszy postęp techniczno - informatyczny, wzrost stopy życiowej ludności, rozwój i osiągnięcia medycyny, przyczyniają się do wydłużenia życia ludzkiego. Konsekwencją tego jest szybszy wzrost liczby osób w podeszłym wieku, niż liczby osób nowo narodzonych. 

O tym, że starość jest nieunikniona wie każdy z nas, starzejemy się wszyscy. Starość (zależnie od jednostki, od społeczeństwa) przebiega w różny sposób, ma różne oblicza. Starość nie powinna być utożsamiana z chorobą, gdyż jest etapem rozwoju osobniczego następującym po okresie dojrzałości. W przeszłości utożsamiano starzenie się z pojawiającą się i stopniowo postępującą niewydolnością ważnych dla życia narządów. 

CZYM JEST DOKŁADNIE STARZENIE SIĘ?

Oznacza ono stopniowe zmniejszenie rezerwy czynnościowej narządów, które zmniejszają możliwość zachowania równowagi wewnątrzustrojowej. Jest to proces ciągły i nieodwracalny. Starzenie się ma duże znaczenie indywidualne i społeczne, ponieważ zbliża człowieka do okresu starości.

Im bardziej się człowiek starzeje, tym mocniej czuje, że umiejętność cieszenia się chwilą bieżącą jest cennym darem podobnym do stanu łaski.  M. Skłodowska -Curie 

Granice starości są bardzo płynne a sam proces starzenia się przebiega etapami. Najpierw jest etap starzenia się społecznego, dopiero potem następuje starzenie fizyczne. Starzenie zależy od sposobu i warunków życia. Odmiennie będzie przebiegało u mężczyzn i kobiet, inaczej na wsi i w mieście.

Do najczęściej spotykanych zalicza się 4 okresy starości:- 60-69 lat - wiek początkowej starości,- 70-74 lata - wiek przejściowy między początkową starością a wiekiem ograniczonej sprawności fizycznej i umysłowej,- 75-84 lata - wiek zaawansowanej starości,- 85 lat i więcej - niedołężna starość. Jednakże wiek kalendarzowy nie jest jednak najwłaściwszym miernikiem nasilenia się procesów starzenia. 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), za początek starości uznaje 60 rok życia. Wyróżnia w niej trzy zasadnicze etapy:od 60 - 75 r. ż. - wiek podeszły ( tzw. wczesna starość);od 75 - 90 r. ż. - wiek starczy ( tzw. póŸna starość);90 r. ż. i powyżej - wiek sędziwy ( tzw. długowieczność).

Za podstawowe cechy starości uważa się:- znaczny spadek zdolności adaptacyjnych człowieka w wymiarze biologicznym, psychospołecznym;- postępujące ograniczenie samodzielności życiowej;- stopniowe nasilenie się zależności od otoczeniaDo najważniejszych problemów ludzi starszych można zaliczyć samotność, chorobę, inwalidztwo, życie w ubóstwie, poczucie nieprzydatności. Wszystkie te problemy wskazują na istniejącą marginalizację osób starszych jako zbiorowości, czego przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i społecznego w momencie przekraczania granicy wieku emerytalnego.

Osoby starsze boją się nie tylko chorób i niepełnosprawności, ale także osamotnienia i nietolerancji, gdyż w dzisiejszych czasach panuje "kult młodości". Wiadomym jest, że wraz z wiekiem człowiek słabnie. Ma to swój negatywny skutek nie tylko dla osoby starzejącej się. Jest to dla niej samej zagrożenie ze względu na osoby i przedmioty ją otaczające, gdyż może ona stać się potencjalną ofiarą napaści, kradzieży, itp. oraz nie radzić sobie z niektórymi czynnościami wymagającymi użycia większej siły.

Proces starzenia się społeczeństw obserwowany jest od ponad ćwierć wieku, polega na systematycznym wzroście udziału ludzi starszych w całej populacji. W literaturze przedmiotu proces starzenia się rozpatrywany jest w trzech głównych aspektach: biologicznym czas biologicznego starzenia się warunkują także (poza genami) warunki zewnętrzne: przyrodnicze, społeczno - ekonomiczne, kulturowe), psychologicznym (starzenie się psychiczne to działanie czasu na osobowość człowieka oraz na jego życie emocjonalne i duchowe) oraz społecznym (stopniowe wycofanie się z życia społeczno - zawodowego).

Starość jest okresem trudnym, człowiek musi zostać do niej odpowiednio przygotowany. Na to, jak jest ten okres przeżywany, mają wpływ różne czynniki zarówno indywidualne, w tym genetyczne, jak i społeczne. Ludzie starsi staja się coraz mniej sprawni, coraz więcej chorują. Rozwój geriatrii i gerontologii przyczyniają się do postępu w działaniach na rzecz poprawy jakości życia w okresie starości. Powszechne przygotowanie się do starości stanowi nowe wyzwanie dla współczesnych społeczeństw. Zasadnicze znaczenie w procesie edukacji dla dobrego przeżywania starości ma motywowanie ludzi do aktywności: tak fizycznej, jak i intelektualnej. 

W miarę przybywania lat potrzeby człowieka się zmieniają, gdyż zmienia się perspektywa życiowa. Z jednej strony ogromnej wagi nabierają banalne sprawy dnia codziennego, z którymi starszy człowiek boryka się z coraz większymi trudnościami na skutek postępującej słabości własnego organizmu, a z drugiej strony ambicje i motywacje, które kierowały zachowaniem i dążeniami w latach wcześniejszych, odchodzą powoli w cień. Pojawia się refleksja dotycząca przeszłości. Coraz częściej myśli się o przyszłości i końcu własnego życia. Pojawiają się smutek i strach. 

Największym problemem społecznym ludzi starszych jest samotność. Często człowiek starszy znajduje się w niekorzystnej sytuacji we własnej rodzinie. W toku licznych i szybkich przemian przeobrażeniu ulega także model rodziny. Znikają dwu-, trzypokoleniowe rodziny, w których osoby starsze mogły liczyć na opiekę, zainteresowanie.

Rodzina, która w sferze emocjonalnej wypełniała całe życie usamodzielnia się, często partner umiera. Seniorzy polscy żyją najczęściej w rodzinach swych dzieci. Rodziny korzystają z obecności oraz pomocy babci czy dziadka, tym bardziej, że instytucje opieki nad dziećmi są słabo rozwinięte, a na wsi prawie ich nie ma

Problem pojawia się wówczas, gdy starszy człowiek staje się niesprawny, iż zaczyna to obarczać rodzinę. W polskiej rzeczywistości rodzina nie znajduje dostatecznej pomocy instytucjonalnej w sprawowaniu opieki i pielęgnacji nad człowiekiem starszym i niepełnosprawnym. Na miejsce w domu pomocy społecznej muszą czekać latami, gdyż jest ich wciąż za mało. Marginalnym zjawiskiem obecnych czasów jest również fakt, że osoby starsze stają się niepotrzebne, a pozwala się im egzystować ze względu na comiesięczną emeryturę, którą się im "zabiera".

Definicje starości

A zatem starzenie się to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy, które pojawia się w organizmach wraz z upływem czasu, naturalne i nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności organizmu do samonaprawy. Starzenie się powoduje utratę równowagi wewnętrznej organizmu, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób. Prowadzi do upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek, narządów i układów, zwiększa podatność na choroby (np. choroby krążenia, Alzheimera, nowotwory), wreszcie prowadzi do śmierci [1].

Starzenie definiowane jest także jako naturalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny, zachodzący w rozwoju żywych organizmów, w tym także człowieka. Proces starzenia się ma złożone uwarunkowania genetyczne, biologiczne i środowiskowe

OBJAWY  STAROŚCI

Z wiekiem zwanym starością u każdego człowieka zaczynają pojawiać się różnego rodzaju schorzenia i procesy takie jak:- utrata sił i wytrzymałości fizycznej,- pogorszenie wzroku,- pogorszenie pamięci krótkotrwałej,- spadek zdolności rozpoznawania zapachu i smaku, - spadek masy kośćca, 

- zmniejszenie wysokości ciała,- zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym,

- starzenie się skóry,

- meno i andro (pauza),- organizm staje się podatny na choroby,- zmiany w układzie sercowo-naczyniowym, 

- zmiany w układzie odpornościowym, 

- zmiany w układzie pokarmowym,- zmiany w układzie nerwowym. 

Utrata sprawności fizycznej jest związana z wiekiem. I tak na przykład problemy ze słyszeniem ma 50-60% osób starszych, natomiast z czytaniem 30-50%. Każde ze schorzeń, charakterystycznych dla ludzi w podeszłym wieku, można spowolnić poprzez:- zwiększoną aktywność ruchową, - właściwe odżywianie

- niestosowanie używek, np. leki, palenie tytoniu, picie alkoholu.

Seniorzy również skarżą się na wiele dolegliwości związanych ze swoim wiekiem.

Wśród nich można wymienić. 

· Otyłość

· Osteoporoza

· Przewlekła niewydolność żylna

· Choroba Parkinsona

· Choroba Alzheimera

· Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa

· Choroba zwyrodnieniowa stawów

4. Psychiczna strona starości

Jeśli chodzi o psychikę osób starszych to w związku ze wzrostem różnic indywidualnych dotyczących ludzi starszych, trudno jest ustalić ogólne prawidłowości odnośnie osobowości i zachowania się człowieka starego. Możemy również stwierdzić, że właściwie wszystkie funkcje psychiczne ludzi starych mimo postępujących zmian w określonym kierunku, są plastyczne, można je stymulować i modyfikować, dzięki czemu adaptacja do starości może być bardziej efektywna. 

Umiejętność liczenia, szybkość wykonywania zadań, rozumienie znaczenia pojęć, wyobraźnia przestrzenna oraz myślenie indukcyjne ulegają nieznacznemu obniżeniu miedzy 50. a 60. rokiem życia. Natomiast po przekroczeniu progu sześćdziesięciu lat może dojść do wyraźnego pogorszenia funkcjonowania intelektualnego w stopniu zakłócającym wykonywanie codziennych czynności. Osoby starsze gorzej rozwiązują skomplikowane problemy. Nie wiadomo czy jest to spowodowane niższym ilorazem inteligencji, zaburzoną analizą napływających informacji, czy też upartym pozostawaniem przy utartych schematach myślenia. Umiejętności nieutrwalone zanikają, a te, które są dobrze opanowane, udoskonalają się wraz z wiekiem. Powszechnie znany jest fakt, że osoby starsze przywiązują wagę do informacji zbędnych lub nie na temat. 

W badaniach przekrojowych wykazano występowanie różnic w zapamiętywaniu w zależności od wieku. Wraz z wiekiem pamięć sensoryczna jest coraz bardziej zaburzona. Dotyczy to procesów wstępnej analizy informacji, ich magazynowania i odtwarzania. Pamięć długotrwała jest zaburzona w niewielkim stopniu. 

Osoby starsze, jeśli cały czas używają swojego umysłu, pozostają sprawne intelektualnie. Nie zawsze myślą czy przyswajają nowe rzeczy tak szybko, jak w młodości, jednak nie należy odsuwać ich na dalszy plan, przejmować ich roli w rodzinie ani wyręczać w czynnościach, które wolałyby wykonywać same. Mogłoby je to zniechęcać i sprawiać, że czułyby się niezaradne, a nawet niepotrzebne

 Przystosowanie do starości oraz potrzeby osób starszych

Osoby starsze, tak jak i młodsze, mają swoje potrzeby. Jest bardzo wiele definicji potrzeb, jedną z nich przedstawił A. Murray określając potrzebę jako „hipotetyczną fizyko – chemiczną siłę oddziaływującą na mózg, która organizuje percepcję, napędy do działania oraz określone grupy reakcji autonomicznych, słownych motorycznych, wyobrażeniowych w celu zmiany sytuacji niezadowalającej, wyzwalającej stany napięcia jednostki”

Najsłynniejszy i najbardziej powszechny w dzisiejszych czasach podział potrzeb przedstawił A Maslow. Wyróżnił on potrzeby niższego rzędu (fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i uznania) oraz potrzeby wyższego rzędu (poznawcze, estetyczne, samorealizacji). Każdy człowiek również w indywidualny, charakterystyczny tylko dla siebie sposób przystosowuje się do starości. 

Bromley wymienił 5 sposobów przystosowania się do starości:

1. konstruktywna – osoba krytyczna do samego siebie, ciesząca się z życia, dowcipna, która godzi się ze śmiercią i starością,

2. zależności – osoby bierne i zależne wobec innych, chętnie i szybko wycofują się z pracy zawodowej, dobrze się czują gdy są zależne od rodziny, 

3. obronna – czuje lęk przed śmiercią, osoby lekko znerwicowane,

4. wrogości – tzw. "starzy gniewni" osoby kłótliwe, złośliwe, nie godzą się ze śmiercią,

5. wrogości skierowanej w stosunku do siebie – osoby którym nie powidło się w życiu, których bilans życiowy jest ujemny [8].

Instytucje pomagające osobom starszym

Wśród danych instytucji można wymienić:

Domy rencistów- to kwatery przeznaczone dla ludzi starszych, emerytów lub rencistów, którzy potrzebują „opieki i uwagi”, ale których stan zdrowia nie wymaga opieki lekarskiej bądź pielęgniarskie. 

Domy pomocy społecznej – tradycyjna forma instytucjonalna pomocy społecznej w postaci opieki całodobowej lub dziennej nad osobami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji, których – mimo zastosowania wszystkich form opieki – nie można w pełni przystosować do samodzielnego życia w miejscu ich zamieszkania z uwagi na wiek, schorzenia, sytuacje życiową oraz warunki rodzinne mieszkaniowe oraz materialne; 

Domy dziennego pobytu stanowi formę pośrednią między opieką w domach pomocy społecznej a pomocą środowiskową; korzystający z takiej placówki przychodzą do niej na kilka godzin dziennie, otrzymują posiłki i korzystają z zajęć rekreacyjnych; 

Hospicja – program lub placówka zaspokajająca potrzeby psychiczne, społeczne i fizyczne pacjentów umierających i ich rodzin lub też miejsce, a zarazem filozofia opieki nad człowiekiem cierpiącym i/lub umierającym, zwykle jest to połączenie opieki domowej i kompleksowej opieki szpitalnej, przeznaczone do pomocy osobom, by mogły żyć tak wygodnie, jak to możliwe;

Kluby ludzi starszych – mają za zadanie rekompensować osobom starszym utratę pełnionych dotychczas ról społecznych oraz stwarzać warunki do pomyślnego przebiegu adaptacji ludzi starszych do nowej sytuacji życiowej i warunków życia na emeryturze, a zarazem pozwalać na rozwój zainteresowań i umiejętności, stwarzać warunki do aktywności społeczno – kulturowej i opiekuńczej, realizować w sposób wartościowy czas wolny oraz ułatwić nawiązanie kontaktów towarzyskich, społecznych czy środowiskowych

Istnieją również Uniwersytety Trzeciego Wieku, które „proponują różne kursy, wykłady, seminaria i konwersatoria w cyklu semestralnym, lektoraty języków obcych, pracę w sekcjach i kołach zainteresowań (np. literackich, teatralnych, plastycznych, pamiętnikarskich, muzycznych i in.), oraz zajęcia z zakresu oświaty zdrowotnej, zespołowe ćwiczenia fizyczne typu rekreacja ruchowa czy turystyka

Styl życia osób starszych

Struktura rodzinna i relacje rodzinne osób starszych w Polsce

Postrzeganie większości ludzi starych jako samotnych i osamotnionych stanowi stereotyp, a utożsamianie pojęć samotność i osamotnienie jest zbyt daleko idącym uproszczeniem, ponieważ: 

- 27% ludzi starych mieszka w pojedynkę

- 38% często przebywa samemu w domu

- 17% często doskwiera osamotnienie (samotność psychiczna)

- 55% nie jest osamotnionych

- 29% odczuwa osamotnienie czasami

Przemija dawny model spędzania starości przy licznej rodzinie, w gronie dzieci i wnuków. Coraz częściej ludzie starsi realizują swoje potrzeby w grupach pozarodzinnych. W podobnym wieku, o podobnych zainteresowaniach jak: Kluby Seniora, Uniwersytet III Wieku. 

Rozwój takich grup jest nowością współczesności, w której starsi mają więcej wolnego czasu i mniej obowiązków rodzinnych niż pokolenie ich rodziców, czy dziadków. Spora ilość starszych ludzi wyjeżdża na wycieczki w celu zwiedzania kościołów, sanktuariów, a także uzdrowisk i sanatoriów. 

Prawie co piąty badany Polak chciałby prowadzić bardziej ożywione życie towarzyskie lub uprawiać własny ogródek. Co więcej, tylko w przypadku 8% społeczeństwa po 55 roku życia, dzieci nadal mieszkają z rodzicami. Dla osób w wieku 45 lat ta liczba rośnie do 47%. Jest to wiec pewna granica wiekowa, powyżej której można oczekiwać prawdziwego poczucia wolności, jako że nie ciąży już na nich odpowiedzialność za dzieci.

Szczęśliwym jest człowiek, kiedy umie u schyłku swego życia znaleźć więź łączącą go z jego początkiem.autor: Johann Wolfgang von Goethe

_________________________________________________________________________

cd. wykładu z dn.19.03.2023

Opieka pielęgniarska w wybranych schorzeniach wieku podeszłego opracowała Anna Chruścikowska

Choroby i chorowanie w starości

* Wydłużenie się życia człowieka dotyczy przede wszystkim okresu starości. W starości kumulują się schorzenia z lat wcześniejszych, które często ulegają zaostrzeniom.

* Zaledwie 8-9% osób w wieku starszym może powiedzieć, że czuje się zdrowo i nie ma żadnych dolegliwości. Charakterystyczną cechą tego okresu jest wielochorobowość

* Starość nie jest chorobą. Jednak zachodzące w procesie starzenia postępujące w czasie zmiany inwolucyjne powodują osłabienie mechanizmów adaptacyjnych, pozwalających na utrzymanie homeostazy. 

* Wystarczy niewielki stres, nieco większy wysiłek, drobna infekcja, aby utrzymująca się jeszcze równowaga w organizmie uległa zaburzeniu i rozwinęła się choroba o znacznie cięższym  przebiegu niż w młodym wieku, z następowymi powikłaniami, prowadzącymi do kalectwa lub śmierci.

* Nieznajomość fizjologii starzenia się człowieka, nieuwzględnienie specyfiki chorowania w wieku starszym, odmienności symptomatyki chorób, innej reakcji na leki, trudności i ograniczeń diagnostycznych, może prowadzić do wielu błędów lekarzy. 

* Typowe jest przypisywanie niektórych objawów chorobowych procesowi starzenia się i zaniechanie leczenia lub traktowanie pacjenta w wieku starszym objawowo i przepisywanie leków na każdą zgłaszaną dolegliwość, co naraża go na nieodpowiednie leczenie.

* Pacjent w wieku starszym wymaga specjalistycznego podejścia, całościowej oceny, wnikliwego i szerokiego przeanalizowania jego problemów i rozpoznania priorytetowego problemu, który najbardziej zaburza jego jakość życia. 

* Istotne jest przywrócenie dobrego samopoczucia, poprawy sprawności, samodzielności, zdolności do samoobsługi

* Ludzie starsi najbardziej boją się samotności, cierpienia, braku zdolności do samodzielnego zajmowania się sobą, uzależnienia się od osób trzecich. 

* Pragną żyć w zdrowiu i sprawności do ostatnich swoich dni, we własnym środowisku, w otoczeniu bliskich osób, w zgodzie ze swymi wartościami, cieszyć się swoim życiem, mieć przyjaciół, odczuwać, że są potrzebni, że mogą kochać i są kochani.

* W procesie starzenia się, już w średnim wieku następuje stopniowy zanik (atrofia) czynnych  komórek w poszczególnych  tkankach i narządach, średnio o 1% na dekadę życia. Ubożeje masa kostna i mięśniowa, zmniejsza się podstawowa przemiana materii, słabnie funkcja poszczególnych układów (endokrynologicznego, odpornościowego, sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego itd.).

* Pojawiają się zmarszczki na skórze, włosy siwieją, zmienia się sylwetka ciała, ogólna sprawność funkcjonalna i intelektualna.

* Pojawiają się tzw. wielkie problemy geriatryczne, a mianowicie: ograniczenie mobilności, unieruchomienie, zaburzenia stabilności postawy, skłonność do upadków, nietrzymanie zwieraczy, upośledzenie funkcji poznawczych, depresja, niedożywienie, upośledzenie wzroku i słuchu, zespoły jatrogenne.

 * Do bardzo częstych symptomów patologii geriatrycznej należy ból. Wśród osób w wieku 18-30 lat na ból cierpi 7-8%, a w wieku 65-74 lata – 51%, w wieku 75-84 lata – 48%, w wieku powyżej 85 lat – 55%. 

* W populacji osób starszych prawie 70% uskarża się na przewlekłe bóle, które zlokalizowane są w więcej niż jednym miejscu; najczęściej w zakresie kręgosłupa, stawów kolanowych, bioder, głowy i obręczy barkowej.

* Rozwój cywilizacji, technizacja życia, ograniczenie wysiłku i ruchu, łatwo dostępna i zmodyfikowana żywność przyczyniły się do rozwoju chorób cywilizacyjnych takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, choroby zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza, choroby zwyrodnieniowe mózgu.

* Osłabienie więzi rodzinnych sprzyja rozwojowi osamotnienia i depresji, a zanieczyszczenie środowiska – częstszym chorobom układu oddechowego i nowotworom...

* Choroby te prowadzą do powikłań sercowo-naczyniowych jak udary mózgu, zawały mięśnia sercowego, przewlekła niewydolność serca, choroby otępienne, zaburzenia równowagi i chodu, do upadków i złamań kostnych, prowadząc w efekcie do inwalidztwa i uzależnienia od innych.

Choroby wieku podeszłego

* czyli choroby starcze, to grupa schorzeń, które diagnozuje się u większości seniorów. Obecnie obserwuje się proces starzenia się społeczeństwa, z ciągle wzrastającą liczbą osób dożywających późnej starości, w związku z tym choroby wieku podeszłego diagnozuje się coraz częściej.

* Szacuje się, że obecnie ponad połowa seniorów podlega starzeniu, które charakteryzuje się występowaniem licznych dolegliwości, doprowadzających stopniowo do trwałego upośledzenia funkcjonowania w życiu codziennym. 

* Osoby starsze najczęściej skarżą się na zaburzenia pamięci, wahania nastroju, zaburzenia mowy i spowolnienie ruchowe (lub kłopoty z poruszaniem się), problemy ze słuchem i pogorszenie wzroku. Problem stanowią także dolegliwości sercowe i układu krążenia i oddechowe. Tylko co 5-10 osoba starsza nie zmaga się z żadnymi chorobami

* Pacjent starszy jest osobą w wieku podeszłym, czyli ma ukończone co najmniej 65 lat (65+). Grupa tych chorych nie jest jednorodna. Jej heterogenność wynika z jednej strony z indywidualnego przebiegu procesu starzenia, a z drugiej z występowania u każdej osoby innych przewlekłych procesów chorobowych (prowadzących do zaburzeń funkcji narządów) oraz stosowania innych leków

* Dodatkowo wraz z wiekiem coraz większą rolę odgrywa czynnik psychospołeczny. Ma on znaczenie dla występowania i przebiegu chorób (przynależność do grupy, zainteresowanie własną osobą, poczucie użyteczności dla społeczeństwa) – np. uczucie osamotnienia u osoby starszej mimo braku realnych wykładników samotności sprzyja występowaniu depresji.

W praktyce więc wśród osób starszych znajdują się: 

* osoby zdrowe, często prowadzące aktywny tryb życia (głównie osoby we wczesnej starości – w grupie wiekowej 65–74 lata);

* chorzy sprawni mimo występowania często licznych procesów chorobowych; 

* chorzy z różnego stopnia niesprawnością funkcjonalną.

* Ryzyko ograniczenia sprawności funkcjonalnej narasta wraz z liczbą występujących chorób, czyli z nasileniem wielochorobowości.

* Należy jednak pamiętać, że jest ono szczególnie duże u osób w wieku co najmniej 80 lat ze względu na związane z wiekiem znaczne ograniczenie rezerwy czynnościowej wszystkich narządów i stąd wysokie ryzyko powikłań  wielonarządowych i utraty autonomii.

* Opieka nad tymi chorymi powinna uwzględniać wszystkie aspekty chorób. Do zapewnienia takiej opieki potrzebna jest współpraca zespołu profesjonalistów, zapewniająca kompleksową diagnostykę i terapię skoncentrowaną na sprawności funkcjonalnej

* Obejmuje ona szeroki zakres działań, począwszy od tych o charakterze prewencyjnym, aż do tych z zakresu medycyny paliatywnej.

* W składzie zespołu nie może zabraknąć fizjoterapeuty. Zasady współdziałania takiego zespołu (co najmniej lekarz, fizjoterapeuta i pielęgniarka) opierają się na wymianie doświadczeń i działaniach komplementarnych, omawianych w ramach spotkań zespołu.

* Zawsze bowiem należy brać pod uwagę, że cele działań podejmowanych przez poszczególnych członków zespołu mogą być sprzeczne

* Chorych z niesprawnością funkcjonalną lub znacznym jej ryzykiem określa się jako chorych geriatrycznych. Podejmowanie terapii u tych chorych powinno być poprzedzone ustaleniem priorytetowych dla chorego celów leczenia, a następnie podjęciem działań mających na celu zmniejszenie deficytów, poczynając od obszarów najważniejszych z punktu widzenia chorego

* Zawsze u wszystkich starszych chorych występuje nakładanie się zmian chorobowych na zmiany będące konsekwencją procesu starzenia się. Konieczność ich odróżnienia jest jednym z wyzwań geriatrii

* Niestety, w starości wyraźne postawienie granicy między fizjologią a patologią jest często trudne. Zmiany, takie jak gorsze zapamiętywanie nowych faktów czy pogorszenie koncentracji uwagi, spowolnienie psychoruchowe oraz suchość skóry, składane na karb wieku, mogą bowiem wynikać np. z niedoczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy, której częstość wzrasta z wiekiem, jest jedną z patologii niedodiagnozowanych u starszych chorych (tylko co 10. pacjent z tym

* Schorzenie może ujawnić się dopiero w sytuacji stresowej (np. ciężki uraz czy zabieg operacyjny), kiedy ze względu na przyspieszony metabolizm synteza i uwalnianie hormonów tarczycy powinny wzrosnąć, co w przypadku niedoczynności gruczołu jest niemożliwe.

* Jedną z najbardziej typowych cech pacjentów geriatrycznych jest wielochorobowość (polipatologia), czyli współwystępowanie kilku przewlekłych chorób. U pacjenta stwierdza się np. chorobę niedokrwienną serca, cukrzycę, osteoporozę, chorobę zwyrodnieniową stawów i depresję

* Współistnienie kilku jednostek chorobowych wynika z samego procesu starzenia się, ale jest też konsekwencją rozwoju medycyny i coraz większej skuteczności leczenia wielu chorób.

* Najczęstszą w starości patologią jest choroba zwyrodnieniowa stawów, którą stwierdza się nawet u 80% osób po 75. roku życia. Nadciśnienie występuje u 60–70% osób w wieku podeszłym, a objawy choroby niedokrwiennej serca – u około 30%. Po 65. roku życia około 20% chorych ma cukrzycę, a u kolejnych 20% występuje nietolerancja glukozy. U 25% populacji osób starszych występują objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, co najmniej 20% ma zaparcia (częściej kobiety)

* Typową cechą wielochorobowości w starości jest współwystępowanie chorób somatycznych i psychicznych. Częstość łagodnych i przewlekłych zespołów depresyjnych sięga według niektórych autorów aż 30% populacji osób starszych, a zespoły otępienne rozpoznaje się u około 10%, przy czym po 90. roku życia występują one aż u 40% osób.

* Wielochorobowość utrudnia prowadzenie fizjoterapii, ponieważ w przypadku każdej z występujących patologii należy niezależnie rozważyć wskazania i przeciwwskazania do poszczególnych rodzajów terapii i następnie wszystkie je uwzględnić w przygotowywanych schematach postępowania

Efekt domina

* Inną konsekwencją procesu starzenia się i braku możliwości adaptacyjnych w sytuacjach stresowych jest tzw. efekt domina. Oznacza on, że w przypadku uszkodzenia jednego narządu ryzyko zmian wielonarządowych jest znaczne –.

* nazwa zwraca uwagę, że podobnie jak w przypadku kostek domina załamanie homeostazy w obrębie pierwszego narządu powoduje reakcję lawinową, która może kończyć się niewydolnością wielonarządową

* Przykładem może być chory z niewydolnością serca (niemożność przepompowania przez serce do narządów takiej objętości krwi, która pokrywa ich zapotrzebowanie na tlen i substancje odżywcze), u którego dochodzi do: 

* pogorszenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego (zaburzenia pamięci, pogorszenia orientacji);

* pogorszenia funkcji nerek; 

* zaburzeń procesów wchłaniania (pogorszenia funkcji przewodu pokarmowego); 

* Konsekwencją wielochorobowości jest też wielolekowość, czyli jednoczesne stosowanie przez chorego codziennie znacznej liczby leków. Wielolekowość odróżnić należy od polipragmazji. Ta ostatnia oznacza pobieranie przez chorego co najmniej jednego leku, dla którego nie ma wskazań. Jest to więc inaczej nadmierne, niepotrzebne pobieranie leków. Zamienne używanie tych pojęć wynika z tego, że wraz ze wzrostem liczby pobieranych przez chorych leków narasta ryzyko polipragmazji.

* Najczęściej wielolekowość definiuje się jako przyjmowanie co najmniej 5 leków, a ciężką wielolekowość – co najmniej 10 leków. Zjawisko wielolekowości dotyczy więc mniej więcej co drugiej osoby starszej, a ciężkiej wielolekowości – częściej niż co dziesiątej.

* Wielolekowość trzeba brać pod uwagę jako możliwy czynnik niesprawności funkcjonalnej, gdyż np. u chorych stosujących co najmniej 5 leków zwiększone jest ryzyko upadków.

* Wielolekowość i wielochorobowość tworzą tzw. spiralę chorób i terapii, czyli błędne koło, w którym zwiększająca się liczba schorzeń wymusza leczenie u coraz większej liczby specjalistów, a więc stosowanie coraz większej liczby leków, a to z kolei prowadzi do uszkodzenia kolejnych narządów

* Jednak wielochorobowość nie jest jedyną przyczyną wielolekowości. Ma ona również związek z tzw. samoleczeniem, czyli pobieraniem leków, które pacjenci mogą stosować bez konsultacji z lekarzem czy farmaceutą. Są to tzw. leki OTC (ang. overthe counter), a więc takie, które wydawane są w aptekach bez recepty. Są one niejednokrotnie szeroko reklamowane w mediach

* Niektóre z tych leków są również dostępne poza aptekami, np. w sklepach spożywczych. Pacjenci w wieku podeszłym najczęściej myślą więc, że leki te nie wywołują działań niepożądanych, co jest oczywistą nieprawdą.

* wraz z nasileniem zjawiska wielolekowości wzrasta ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i to bez względu na rodzaj stosowanych leków. Przy stosowaniu 5 leków ryzyko to wynosi 50%, co oznacza, że ma je co drugi chory. Manifestacja działań niepożądanych może być u osób starszych nietypowa i znacznie odbiegać od obserwowanej u pacjentów młodszych. Wtedy często zamiast odstawienia leku rozpoczyna się leczenie działań niepożądanych, co nasila

Spirala chorób i terapii

* Kolejną cechą utrudniającą leczenie chorych starszych jest niespecyficzność objawów chorobowych, którą należy rozumieć jako obraz kliniczny choroby inny od typowego dla młodszych grup wiekowych. Obejmuje to z jednej strony brak typowych objawów (np. bezbólowe zawały serca), a z drugiej pojawienie się objawów nietypowych.

* Przykładem nietypowej manifestacji chorób są upadki, które mogą być konsekwencją m.in.: 

zawału – pogorszenie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego; 

 zapalenia płuc – zmniejszenie transportu tlenu do ośrodkowego układu nerwowego, w wyniku zaburzeń utlenowania krwi w płucach; 

nadczynności tarczycy – przyspieszenie metabolizmu i wzrost zapotrzebowania organizmu na tlen; 

ciężkiej anemii – obniżenie transportu tlenu do tkanek, w tym do ośrodkowego układu nerwowego; 

niepożądanych działań leków – np. niesteroidowe leki przeciwzapalne u chorych z niewydolnością serca mogą prowadzić do dekompensacji układu krążenia i manifestować się upadkami.

* Poza upadkami częstą nietypową manifestacją chorób w starości są delirium i ogólne pogorszenie sprawności funkcjonalnej. To ostatnie odnosi się np. do pacjenta, który dotychczas samodzielnie przygotowywał sobie posiłki i nagle bez uchwytnej przyczyny nie jest w stanie tego czynić, lub do chorego, który dotychczas poruszał się samodzielnie i nagle nie jest w stanie utrzymać pozycji pionowej. Częstość występowania objawów nietypowych jest znaczna w grupie chorych po 80. roku życia, a także u chorych z otępieniem.

* Delirium jest to reakcja ośrodkowego układu nerwowego na każdą ostrą patologię narządową ingerującą w jego metabolizm, ukrwienie czy syntezę neuroprzekaźników. Jest to więc zaburzenie czynnościowe, potencjalnie odwracalne – konieczne jest jednak do tego określenie i wyeliminowanie wywołującej je przyczyny

* Wcześniejsze zaburzenia funkcji poznawczych zwiększają znacznie ryzyko wystąpienia delirium. Lista czynników powodujących to zaburzenie jest bardzo długa i obejmuje m.in. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, hipoglikemię, stany gorączkowe, infekcje bakteryjne (np. infekcje dróg moczowych czy zapalenia płuc), leki, a także alkohol (zarówno jego bezpośredni efekt, jak i efekt odstawienia).

* Początek delirium pozostaje często niezauważony przez rodzinę/opiekunów osób starszych. Gorsze samopoczucie, zmęczenie czy problemy ze snem są lekceważone, a niepokój i pobudzenie, zwłaszcza jeśli towarzyszy im spowolnienie myślenia, składane są na karb zaawansowanego wieku lub otępienia, z którym najczęściej jest ono mylone.

* Dołączające się trudności w skupieniu uwagi i problemy z zapamiętywaniem oraz pogorszenie kontaktu z otoczeniem (np. brak reakcji na polecenia) potwierdzają w oczach rodziny/opiekunów diagnozę otępienia, gdy tymczasem wszystkie te objawy występują w przebiegu delirium

* W rozwiniętym delirium zawsze występują zaburzenia orientacji w miejscu i czasie – chory nie wie, gdzie jest, i zachowuje się tak, jakby był w nieznanym miejscu. Nie poznaje również rodziny/opiekunów.

* Typowe są też zaburzenia spostrzegania – głównie omamy wzrokowe. Ze względu na powodowane przez nie poczucie zagrożenia chory może „podejmować z nimi walkę” (np. mogą to być „otaczające” go obce osoby, które chcą od niego pieniędzy – chory wtedy często bezładnie wymachuje rękoma i jest agresywny w stosunku do opiekunów usiłujących go uspokoić

* Może również próbować opuścić przez okno pomieszczenie, w którym się znajduje (dotyczy to zwłaszcza przypadków zamknięcia drzwi przez opiekunów, co powoduje u chorych poczucie uwięzienia; jest to więc próba „oswobodzenia się”).

* Typowy dla delirium jest zmienny przebieg – w krótkim czasie nasilenie objawów może zmieniać się drastycznie. Jest to cecha wyraźnie odróżniająca delirium od otępienia. Brak typowych objawów chorobowych u starszych chorych może wynikać z wielochorobowości, a także maskowania objawów jednej choroby przez drugą lub wręcz odwrotnie – wzajemnego ich potęgowania.

* Przykładem pierwszej sytuacji jest chory z zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), u którego występuje przewlekły niedobór tlenu w organizmie ograniczający możliwość poruszania się. Jeśli u tego chorego współistnieją zmiany miażdżycowe kończyn dolnych, mogą one długo się nie ujawnić.)

* Typowym objawem tej postaci miażdżycy są bóle mięśni pojawiające się podczas wysiłku i ustępujące po krótkim odpoczynku (chromanie przestankowe

* Wynikają one z niedoboru tlenu w obrębie mięśni kończyn dolnych podczas zwiększonego metabolizmu. Ze względu na POChP i zaburzenia utlenowania krwi chory może nie być w stanie przejść dystansu koniecznego do ujawnienia się chromania przestankowego

* Przykładem drugiej sytuacji jest pojawienie się nadczynności tarczycy u pacjenta z chorobą niedokrwienną serca. Ponieważ hormony tarczycy przyspieszają metabolizm wszystkich komórek organizmu, wzrost ich stężenia powoduje zwiększenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen, a to nasila objawy choroby niedokrwiennej serca.

* Inną cechą typową dla chorych starszych jest występowanie kaskad i cykli objawowych/problemowych. Kaskady są to ciągi objawów wzajemnie z siebie wynikających, których znaczenie dla wywoływania niesprawności stopniowo narasta. 

* Cykle są to mechanizmy samonapędzających się błędnych kół. Kaskady i cykle są często ze sobą powiązane .Znajomość ich jest ważna dla fizjoterapii, gdyż wdrożenie procedur terapeutycznych może przyczynić się do ich przerwania.

Cykl i kaskada geriatryczna.

* Charakterystyczne dla pacjentów starszych jest też występowanie wielkich zespołów geriatrycznych (ang. geriatric giants). Są to przewlekłe zaburzenia, które stopniowo prowadzą do niesprawności funkcjonalnej, a przez to negatywnie wpływają na jakość życia starszych pacjentów

* Do wielkich zespołów geriatrycznych zalicza się m.in. zaburzenia mobilności i upadki, zaburzenia wzroku i słuchu, depresję i otę- pienie, nietrzymanie moczu i stolca czy niedożywienie.

* Wszystkie wielkie zespoły geriatryczne mają wiele przyczyn. Sam proces starzenia się sprzyja ich występowaniu. Wśród bezpośrednich przyczyn wyróżnić można takie, które mają związek ze współistniejącymi stanami patologicznymi i zażywanymi lekami.

* Na przykład choroba Parkinsona, podobnie jak wielolekowość, sprzyja upadkom. Pamiętać jednak trzeba, że wielkie zespoły geriatryczne tworzą sieć przyczynowo-skutkową, co oznacza, że wystąpienie u chorego jednego z wielkich zespołów geriatrycznych znacznie zwiększa ryzyko pojawienia się kolejnych

* Nietrzymanie moczu może wynikać z depresji w wyniku zaburzenia procesów motywacyjnych. Jednak również depresja może być wynikiem nietrzymania moczu z powodu izolacji i obaw o brak akceptacji otoczenia. Tworzy się więc rodzaj błędnego koła trudnego do przerwania; dodatkowo – nietrzymanie moczu jest czynnikiem ryzyka upadków, a depresja – otępienia czy upadków

* Podobnie niedożywieniu sprzyjają m.in. zaburzenia widzenia, depresja czy otępienie, a wszystkim tym stanom sprzyja niedożywienie.

* Drugą grupę przyczyn stanowią takie, które wynikają z warunków środowiskowych, w tym także stylu życia, np. brak lub źle dobrane aparaty słuchowe nasilają problemy ze słuchem, zły stan uzębienia, braki w uzębieniu i/lub nieodpowiednie protezy sprzyjają niedożywieniu, a siedzący tryb życia – zaburzeniom mobilności.

* Wielkie zespoły geriatryczne stanowią znaczny problem medyczny m.in. dlatego, że pacjenci i/lub ich opiekunowie nie zgłaszają ich personelowi medycznemu, uważając, że są one naturalną konsekwencją starzenia się lub że ich leczenie jest po prostu niemożliwe...

* Wielkie zespoły geriatryczne nigdy jednak nie wynikają tylko i wyłącznie z wieku, choć rzeczywiście ich leczenie jest trudne, często jedynie objawowe

Zespół kruchości/słabości (ang. frailty syndrome)

* Frailty syndrome nie ma powszechnie akceptowanego odpowiednika w języku polskim. W dokładnym tłumaczeniu oznacza zespół kruchości, choć w polskojęzycznej literaturze przyjęło się określenie „zespół słabości”. Frail oznacza bowiem „kruchy, filigranowy”, a zdawać sobie należy sprawę, że pacjent z tym zespołem może być otyły.

* Frailty syndrome oznacza wyczerpywanie się rezerw (w reakcji na stres), które powoduje, że u tych pacjentów ryzyko załamania homeostazy i niesprawności jest znaczne. Jest to stan przejściowy między sprawnością i niesprawnością niezależnie od współistniejących schorzeń. 

* Wynika on ze złożonych wzajemnych oddziaływań na organizm samego procesu starzenia się, współistniejących chorób oraz czynników środowiskowych.

* Zespół ten (zgodnie z koncepcją Fried) definiuje się jako współistnienie co najmniej 3 z 5 wymienionych poniżej czynników: 

 * niezamierzona utrata masy ciała (co najmniej 5 kg w ciągu roku); 

* uczucie zmęczenia; 

* osłabienie (mierzone siłą uścisku dłoni);

* wolne tempo poruszania się (mierzone szybkością chodu);

* niski poziom aktywności fizyczne

* Uważa się, że na chorych z tym zespołem należy zwrócić szczególną uwagę. Z jednej bowiem strony ryzyko niesprawności (ale również hospitalizacji i zgonów) jest u nich znaczne (wynika np. z upadków czy dekompensacji). Z drugiej jednak strony wiele elementów frailty syndrome można odwrócić pod warunkiem ich właściwego zdiagnozowania

* Inne potencjalnie odwracalne komponenty zespołu to: depresja, niedoczynność tarczycy, niedobory witaminowe czy nasilenie objawów chorób układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie, niewydolność serca, choroba niedokrwienna)

...............................................................................................................................................................

wykład z dn.02.04.2023

„Czas robi swoje. A Ty, człowieku?” 

Stanisław Jerzy Lec

geriatria - autor Anna Chruścikowska

" Starość zaczyna się wtedy, kiedy miejsce marzeń zajmują wspomnienia." 

                                        Ryszard Podlewski

Uwarunkowania pomyślnego starzenia

W rozwoju człowieka wyróżnić można poszczególne okresy życia: płodowy, niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy, dorosłości i okres starzenia się. Każdy z nich ma swój czas trwania, charakterystyczny przebieg, prawa i zagrożenia, każdy może obfitować w zdrowie lub choroby.

ZAWSZE SZANNUJ STAROŚĆ. TO TWOJA PRZYSZŁOŚĆ.

Okres młodzieńczy i wczesnej dorosłości to czas budowania maksymalnego potencjału naszego organizmu (masa kostna, masa mięśniowa, wydolność wysiłkowa, oddechowa, nerek). Okres starzenia się to okres utraty rezerw życiowych organizmu. Pomyślne starzenie to proces powolny, wolny od chorób przewlekłych, z zachowaną sprawnością i aktywnością społeczną

Wielki znawca procesu starzenia się, angielski gerontolog Tom Kirkwood, zapytany, jak długo chciałby żyć, odpowiedział: „Chciałbym żyć tak długo, jak długo jakość mojego życia będzie dobra i z radością będę witał każdy nowy dzień.” Poczucie zdrowia, pogoda ducha, zdolność do samodzielnej egzystencji, mimo istniejących przewlekłych chorób, to świadectwo dobrej jakości życia.

"STAROŚĆ NIE JEST NICZYM INNYM JAK, JAK TYLKO POWTÓRZENIEM WIEKU DZIECIĘCEGO." xdpedia.pl

Wielochorobowość

Osoby starsze średnio chorują na 3–4 choroby jednocześnie. Starzenie wiąże się z wielochorobowością, a choroby przyśpieszają proces starzenia, ograniczają sprawność i zwiększają ryzyko zależności od otoczenia. Na pomyślne starzenie należy pracować przez całe życie. Dbać o zdrowie, utrzymywać sprawność zarówno fizyczną, jak i intelektualną.

O czym należy pamiętać:

Właściwe zachowania prozdrowotne wpajane już od dziecka mogą zahamować lub znacznie spowolnić niekorzystne dla zdrowia zmiany. Profilaktyka wtórna i trzeciorzędowa zapobiega przejściu chorób w stan przewlekły, rozwojowi powikłań chorób, niepełnosprawności, zależności od osób drugich, pogorszeniu jakości życia

Czy starość zawsze jest złem?

Dopóki zachowana jest niezależność, sprawność fizyczna i psychiczna, świadomość, że w pobliżu jest ktoś bliski, dla kogo warto żyć, że jest się jeszcze komuś potrzebnym, dopóty człowiek chce żyć, ma poczucie zdrowia i może być szczęśliwy

Celem medycyny geriatrycznej jest pomyślne starzenie !

"JAKĄ WDZIĘCZNOŚĆ OKAŻESZ SWOIM RODZICOM , TAKIEJ SPODZIEWAJ się OD SWOICH DZIECI." LiveOrLove.com

POMYŚLNE STARZENIE :

Starzenie fizjologiczne jest to proces postępujących, regresywnych i nieodwracalnych zmian w tkankach i narządach organizmu, zdeterminowanych przez czynniki genetyczne i modyfikowanych przez współistniejące choroby, styl życia i czynniki środowiskowe. Optymalna modyfikacja tych trzech czynników umożliwia zachowanie homeostazy organizmu i pozwala na pomyślne starzenie

Starzenie jest procesem wielopłaszczyznowym. Rozważać go należy na płaszczyźnie biologicznej, psychologicznej i społeczno-socjalnej.

Na płaszczyźnie biologicznej w procesie fizjologicznego starzenia dochodzi do zmian fizykochemicznych w komórkach pod postacią atrofii, degeneracji, apoptozy, odkładania się lipofuscyny i amyloidu; następuje zwolnienie metabolizmu, upośledzenie zdolności do samoregulacji, adaptacji i regeneracji organizmu.

Mimo tych zmian u osób starszych utrzymuje się homeostaza, z czasem jednak ulega ona zawężeniu, czyli dochodzi do homeostenozy. Obniża się funkcja komórek odpornościowych, w strukturze międzykomórkowej następuje spadek kolagenu, co powoduje utratę sprężystości tkanek, narasta skłonność do chorób zapalnych, degeneracyjnych. W miarę postępu procesu starzenia pogarsza się sprawność fizyczna i mobilność osoby starszej. 

Na płaszczyźnie psychicznej dochodzi do zmniejszania się aktywności psychofizycznej, w mniejszym stopniu zaś do nadaktywności, prowadzącej do nadwrażliwości psychicznej. Nierozmnażające się komórki nerwowe obumierają (apoptoza) lub ulegają uszkodzeniu (mimo że nie tracą telomerów). Spada poziom neuroprzekaźników, narasta zwyrodnienie włókienkowe. Może rozwinąć się otępienie, w tym choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, depresja. Zaostrzają się cechy charakteru i uwydatniają wady. 

Następuje „usztywnianie” się postawy życiowej. Im większe doświadczenie życiowe, im większa liczba lat nauki, im większa aktywność umysłowa, tym człowiek dłużej utrzymuje swoją sprawność intelektualną. Podtrzymywanie sprawności fizycznej i umysłowej wymaga jednak nadal regularnych ćwiczeń, tak aby służyły one do późnych lat. Także w aspekcie społecznym dochodzi do szeregu zmian,

Zmniejsza się możliwość kontaktów międzyludzkich, ubywa przyjaciół, następuje zjawisko „pustego gniazda” (usamodzielnianie się dzieci i odchodzenie z rodzinnego domu), śmierć współmałżonka i członków rodziny. W miarę pogarszania się sprawności intelektualnej i fizycznej może dojść do utraty zdolności do samostanowienia, narasta potrzeba opieki osób drugich lub opieki instytucjonalnej. 

Starzenie pomyślne -  definiujemy jako starzenie z niskim ryzykiem rozwoju chorób przewlekłych (sercowo-naczyniowych, cukrzycy, nowotworów) i następowego niedołęstwa, z wysoką sprawnością umysłową i fizyczną

PROBLEMY Z PRAWIDŁOWYM ŻYWIENIEM OSÓB STARSZYCH

U osób starszych zmiany regresyjne w przewodzie pokarmowym utrudniają przyswajanie pokarmów, a niskie emerytury nie pozwalają na zakup zbyt drogich produktów spożywczych. Pogarszająca się mobilność i trudności w przygotowywaniu posiłków powodują, że pożywienie seniorów jest jedno- lub dwuskładnikowe, co generuje przewlekłe niedobory żywieniowe. Wiek starszy i samotność sprzyja nadużywaniu alkoholu. Picie piwa (nawyk z młodych lat) uszkadza wątrobę, sprzyja otyłości brzusznej (obecna w piwie lupulina). 

Dieta u ludzi starszych, jak i u młodzieży (w okresie wzrostu) powinna zawierać więcej białka, które jest podstawowym budulcem mięśni, a także ma wpływ na wyrównywanie białek odpornościowych i nośnikowych. Podobnie jest z witaminą D.

U dzieci i młodzieży przy jej udziale wzrasta masa kostna i mięśniowa, a w wieku starszym należy bronić się przed ich utratą. W tym okresie życia następuje także utrata wody w organizmie do około 40% w stosunku do okresu noworodkowego. Zmniejszające się uczucie pragnienia, leki moczopędne, które seniorzy często przyjmują, łatwo prowadzą do odwodnienia. 

Należy uzupełniać niedobory płynowe. Pić co najmniej 20–30 ml/kg mc. W upalne dni, a także jeśli w mieszkaniu jest zbyt wysuszone powietrze (kaloryfery), pić o 500 ml więcej

Niekorzystna jest otyłość. Sprzyja bowiem wielu chorobom, jak: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba zwyrodnieniowa stawów; pogarsza sprawność fizyczną. W wieku starszym częściej występuje otyłość brzuszna. Najlepszym jej wskaźnikiem jest obwód pasa (pomiar na poziomie pępka, bez wciągania brzucha). Prawidłowy obwód pasa u mężczyzn nie powinien przekraczać 102 cm, a u kobiet 88 cm.

Po 70. roku życia masa ciała ulega zwykle zmniejszeniu. Niezamierzone zmniejszenie masy ciała powyżej 5% w okresie 6–12 miesięcy jest związane ze zwiększonym ryzykiem zgonu. Brak przestrzegania zaleceń podaży pokarmów białkowych i zapotrzebowania kalorycznego, szczególnie przy współistnieniu chorób przewlekłych, może prowadzić do rozwoju groźnego dla życia zespołu niedożywienia białkowo-energetycznego.

Niedożywienie w populacji osób starszych jest szczególnie częste wśród pensjonariuszy domów opieki (30%) oraz wśród hospitalizowanych (nawet do 60%). U osób zagrożonych niedożywieniem zaleca się stosowanie doustnych suplementów pokarmowych.

SPRAWNOŚĆ RUCHOWA

W miarę upływu lat w bardzo widoczny sposób pogarsza się sprawność ruchowa. Odpowiadają za to zmiany zachodzące podczas procesu starzenia, do których można zaliczyć: spadek elastyczności kolagenu,

 zmniejszenie elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł, 

zużywanie się powierzchni stawowych, 

zmniejszenie ruchomości stawów, 

spadek masy i siły mięśniowej (sarkopenia), 

procentowy wzrost tkanki tłuszczowej, 

spadek beztłuszczowej masy ciała, 

spadek masy kostnej i jej sztywności,

 pogorszenie koordynacji mięśniowo-nerwowej,

 wydłużony czas reakcji, 

spowolnienie ruchów,

 zmniejszenie płynności i elastyczności ruchów,

 pogorszenie sprawności zmysłów,

 spadek napędu życiowego

Na pogorszenie sprawności ruchowej wraz z wiekiem ma również wpływ niedobór witaminy D. Przewlekły jej niedobór powoduje wtórną nadczynność przytarczyc, wysoki obrót kostny i w konsekwencji utratę masy kostnej, prowadząc do osteoporozy. Jednoczesny wpływ witaminy D na ośrodkowy układ nerwowy, mięśnie i równowagę staje się istotny elementem przeciwdziałającym zagrożeniu upadkami. Każdy upadek może być przyczyną poważniejszych konsekwencji (urazy, złamania, zespół stresu poupadkowego.

Stanem przejściowym między zachowaną sprawnością a już grożącą niesprawnością, niezależnie od współistniejących schorzeń, nawet w przypadku otyłości, jest zespół słabości, inaczej kruchości (frailty syndrome)

zespół słabości

Zespół ten rozpoznaje się, gdy współistnieją co najmniej 3 z 5 następujących czynników: 

— niezamierzona utrata masy ciała (5 lub więcej kg w ciągu roku);

 — uczucie zmęczenia; 

— osłabienie siły mięśniowej (mierzone uściskiem dłoni); 

— wolne tempo poruszania się (mierzone szybkością chodu); 

— niski poziom aktywności fizycznej

Stan taki wymaga wnikliwej obserwacji, bowiem szybko może przejść w narastającą niesprawność. U osób z zespołem kruchości łatwo dochodzi do dekompensacji wydolności poszczególnych narządów i całego organizmu.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

wykład dn. 16.04.2023

Opieka pielęgniarska w wybranych schorzeniach wieku podeszłego

Choroby i chorowanie w starości

Wydłużenie się życia człowieka dotyczy przede wszystkim okresu starości. W starości kumulują się schorzenia z lat wcześniejszych, które często ulegają zaostrzeniom.

Zaledwie 8-9% osób w wieku starszym może powiedzieć, że czuje się zdrowo i nie ma żadnych dolegliwości. Charakterystyczną cechą tego okresu jest wielochorobowość

Starość nie jest chorobą. Jednak zachodzące w procesie starzenia postępujące w czasie zmiany inwolucyjne powodują osłabienie mechanizmów adaptacyjnych, pozwalających na utrzymanie homeostazy. 

Wystarczy niewielki stres, nieco większy wysiłek, drobna infekcja, aby utrzymująca się jeszcze równowaga w organizmie uległa zaburzeniu i rozwinęła się choroba o znacznie cięższym  przebiegu niż w młodym wieku, z następowymi powikłaniami, prowadzącymi do kalectwa lub śmierci.

Nieznajomość fizjologii starzenia się człowieka, nieuwzględnienie specyfiki chorowania w wieku starszym, odmienności symptomatyki chorób, innej reakcji na leki, trudności i ograniczeń diagnostycznych, może prowadzić do wielu błędów lekarzy.

Typowe jest przypisywanie niektórych objawów chorobowych procesowi starzenia się i zaniechanie leczenia lub traktowanie pacjenta w wieku starszym objawowo i przepisywanie leków na każdą zgłaszaną dolegliwość, co naraża go na nieodpowiednie leczenie.

Pacjent w wieku starszym wymaga specjalistycznego podejścia, całościowej oceny, wnikliwego i szerokiego przeanalizowania jego problemów i rozpoznania priorytetowego problemu, który najbardziej zaburza jego jakość życia. 

Istotne jest przywrócenie dobrego samopoczucia, poprawy sprawności, samodzielności, zdolności do samoobsługi

RODZICE  NIE  ZOSTAWILI  CIĘ  KIEDY  BYŁEŚ  MAŁY , WIĘC  NIE  ZOSTAWIAJ  ICH  PODCZAS  STAROŚCI.

NAWET  KRÓTKI  TELEFON  MOŻE  ICH  USZCZĘŚLIWIĆ!!!

NIE  ZAPOMINAJ ...  KTO CIĘ WYCHOWAŁ.

Ludzie starsi najbardziej boją się samotności, cierpienia, braku zdolności do samodzielnego zajmowania się sobą, uzależnienia się od osób trzecich. 

Pragną żyć w zdrowiu i sprawności do ostatnich swoich dni, we własnym środowisku, w otoczeniu bliskich osób, w zgodzie ze swymi wartościami, cieszyć się swoim życiem, mieć przyjaciół, odczuwać, że są potrzebni, że mogą kochać i są kochani.

W procesie starzenia się, już w średnim wieku następuje stopniowy zanik (atrofia) czynnych  komórek w poszczególnych  tkankach i narządach, średnio o 1% na dekadę życia. Ubożeje masa kostna i mięśniowa, zmniejsza się podstawowa przemiana materii, słabnie funkcja poszczególnych układów (endokrynologicznego, odpornościowego, sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego itd.). 

Pojawiają się zmarszczki na skórze, włosy siwieją, zmienia się sylwetka ciała, ogólna sprawność funkcjonalna i intelektualna.

Pojawiają się tzw. wielkie problemy geriatryczne, a mianowicie: ograniczenie mobilności, unieruchomienie, zaburzenia stabilności postawy, skłonność do upadków, nietrzymanie zwieraczy, upośledzenie funkcji poznawczych, depresja, niedożywienie, upośledzenie wzroku i słuchu, zespoły jatrogenne.

Do bardzo częstych symptomów patologii geriatrycznej należy ból. Wśród osób w wieku 18-30 lat na ból cierpi 7-8%, a w wieku 65-74 lata – 51%, w wieku 75-84 lata – 48%, 

w wieku powyżej 85 lat – 55%. 

W populacji osób starszych prawie 70% uskarża się na przewlekłe bóle, które zlokalizowane są w więcej niż jednym miejscu; najczęściej w zakresie kręgosłupa, stawów kolanowych, bioder, głowy i obręczy barkowej.

Rozwój cywilizacji, technizacja życia, ograniczenie wysiłku i ruchu, łatwo dostępna i zmodyfikowana żywność przyczyniły się do rozwoju chorób cywilizacyjnych takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, choroby zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza, choroby zwyrodnieniowe mózgu.

Osłabienie więzi rodzinnych sprzyja rozwojowi osamotnienia i depresji, a zanieczyszczenie środowiska – częstszym chorobom układu oddechowego i nowotworom.

Choroby te prowadzą do powikłań sercowo-naczyniowych jak udary mózgu, zawały mięśnia sercowego, przewlekła niewydolność serca, choroby otępienne, zaburzenia równowagi i chodu, do upadków i złamań kostnych, prowadząc w efekcie do inwalidztwa i uzależnienia od innych.

Choroby wieku podeszłego

czyli choroby starcze, to grupa schorzeń, które diagnozuje się u większości seniorów. Obecnie obserwuje się proces starzenia się społeczeństwa, z ciągle wzrastającą liczbą osób dożywających późnej starości, w związku z tym choroby wieku podeszłego diagnozuje się coraz częściej.

Szacuje się, że obecnie ponad połowa seniorów podlega starzeniu, które charakteryzuje się występowaniem licznych dolegliwości, doprowadzających stopniowo do trwałego upośledzenia funkcjonowania w życiu codziennym.

Osoby starsze najczęściej skarżą się na zaburzenia pamięci, wahania nastroju, zaburzenia mowy i spowolnienie ruchowe (lub kłopoty z poruszaniem się), problemy ze słuchem i pogorszenie wzroku. Problem stanowią także dolegliwości sercowe i układu krążenia i oddechowe. Tylko co 5-10 osoba starsza nie zmaga się z żadnymi chorobami.

Pacjent starszy jest osobą w wieku podeszłym, czyli ma ukończone co najmniej 65 lat (65+). Grupa tych chorych nie jest jednorodna. Jej heterogenność wynika z jednej strony z indywidualnego przebiegu procesu starzenia, a z drugiej z występowania u każdej osoby innych przewlekłych procesów chorobowych (prowadzących do zaburzeń funkcji narządów) oraz stosowania innych leków.

Dodatkowo wraz z wiekiem coraz większą rolę odgrywa czynnik psychospołeczny. Ma on znaczenie dla występowania i przebiegu chorób (przynależność do grupy, zainteresowanie własną osobą, poczucie użyteczności dla społeczeństwa) – np. uczucie osamotnienia u osoby starszej mimo braku realnych wykładników samotności sprzyja występowaniu depresji.

W praktyce więc wśród osób starszych znajdują się: 

- osoby zdrowe, często prowadzące aktywny tryb życia (głównie osoby we wczesnej starości – w grupie wiekowej 65–74 lata);

- chorzy sprawni mimo występowania często licznych procesów chorobowych; 

- chorzy z różnego stopnia niesprawnością funkcjonalną.

Ryzyko ograniczenia sprawności funkcjonalnej narasta wraz z liczbą występujących chorób, czyli z nasileniem wielochorobowości. 

Należy jednak pamiętać, że jest ono szczególnie duże u osób w wieku co najmniej 80 lat ze względu na związane z wiekiem znaczne ograniczenie rezerwy czynnościowej wszystkich narządów i stąd wysokie ryzyko powikłań  wielonarządowych i utraty autonomii.

Opieka nad tymi chorymi powinna uwzględniać wszystkie aspekty chorób. Do zapewnienia takiej opieki potrzebna jest współpraca zespołu profesjonalistów, zapewniająca kompleksową diagnostykę i terapię skoncentrowaną na sprawności funkcjonalnej.

Obejmuje ona szeroki zakres działań, począwszy od tych o charakterze prewencyjnym, aż do tych z zakresu medycyny paliatywnej.

W składzie zespołu nie może zabraknąć fizjoterapeuty. Zasady współdziałania takiego zespołu (co najmniej lekarz, fizjoterapeuta i pielęgniarka) opierają się na wymianie doświadczeń i działaniach komplementarnych, omawianych w ramach spotkań zespołu. 

Zawsze bowiem należy brać pod uwagę, że cele działań podejmowanych przez poszczególnych członków zespołu mogą być sprzeczne

Chorych z niesprawnością funkcjonalną lub znacznym jej ryzykiem określa się jako chorych geriatrycznych. Podejmowanie terapii u tych chorych powinno być poprzedzone ustaleniem priorytetowych dla chorego celów leczenia, a następnie podjęciem działań mających na celu zmniejszenie deficytów, poczynając od obszarów najważniejszych z punktu widzenia chorego

Zawsze u wszystkich starszych chorych występuje nakładanie się zmian chorobowych na zmiany będące konsekwencją procesu starzenia się. Konieczność ich odróżnienia jest jednym z wyzwań geriatrii

Niestety, w starości wyraźne postawienie granicy między fizjologią a patologią jest często trudne. Zmiany, takie jak gorsze zapamiętywanie nowych faktów czy pogorszenie koncentracji uwagi, spowolnienie psychoruchowe oraz suchość skóry, składane na karb wieku, mogą bowiem wynikać np. z niedoczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy, której częstość wzrasta z wiekiem, jest jedną z patologii niedodiagnozowanych u starszych chorych (tylko co 10. pacjent z tym schorzeniem jest diagnozowany na podstawie obrazu klinicznego choroby)

Schorzenie może ujawnić się dopiero w sytuacji stresowej (np. ciężki uraz czy zabieg operacyjny), kiedy ze względu na przyspieszony metabolizm synteza i uwalnianie hormonów tarczycy powinny wzrosnąć, co w przypadku niedoczynności gruczołu jest niemożliwe.

Jedną z najbardziej typowych cech pacjentów geriatrycznych jest wielochorobowość (polipatologia), czyli współwystępowanie kilku przewlekłych chorób. U pacjenta stwierdza się np. chorobę niedokrwienną serca, cukrzycę, osteoporozę, chorobę zwyrodnieniową stawów i depresję

Współistnienie kilku jednostek chorobowych wynika z samego procesu starzenia się, ale jest też konsekwencją rozwoju medycyny i coraz większej skuteczności leczenia wielu chorób.

Najczęstszą w starości patologią jest choroba zwyrodnieniowa stawów, którą stwierdza się nawet u 80% osób po 75. roku życia. Nadciśnienie występuje u 60–70% osób w wieku podeszłym, a objawy choroby niedokrwiennej serca – u około 30%. Po 65. roku życia około 20% chorych ma cukrzycę, a u kolejnych 20% występuje nietolerancja glukozy. U 25% populacji osób starszych występują objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, co najmniej 20% ma zaparcia (częściej kobiety) i podobna liczba nietrzymanie moczu (również częściej kobiety). Częstość występowania wielu problemów jest znacznie większa u osób przebywających w placówkach opieki długoterminowej.

Typową cechą wielochorobowości w starości jest współwystępowanie chorób somatycznych i psychicznych. Częstość łagodnych i przewlekłych zespołów depresyjnych sięga według niektórych autorów aż 30% populacji osób starszych, a zespoły otępienne rozpoznaje się u około 10%, przy czym po 90. roku życia występują one aż u 40% osób.

Wielochorobowość utrudnia prowadzenie fizjoterapii, ponieważ w przypadku każdej z występujących patologii należy niezależnie rozważyć wskazania i przeciwwskazania do poszczególnych rodzajów terapii i następnie wszystkie je uwzględnić w przygotowywanych schematach postępowania

Efekt domina

Inną konsekwencją procesu starzenia się i braku możliwości adaptacyjnych w sytuacjach stresowych jest tzw. efekt domina. Oznacza on, że w przypadku uszkodzenia jednego narządu ryzyko zmian wielonarządowych jest znaczne –.

nazwa zwraca uwagę, że podobnie jak w przypadku kostek domina załamanie homeostazy w obrębie pierwszego narządu powoduje reakcję lawinową, która może kończyć się niewydolnością wielonarządową

Przykładem może być chory z niewydolnością serca (niemożność przepompowania przez serce do narządów takiej objętości krwi, która pokrywa ich zapotrzebowanie na tlen i substancje odżywcze), u którego dochodzi do: 

pogorszenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego (zaburzenia pamięci, pogorszenia orientacji);

pogorszenia funkcji nerek; 

zaburzeń procesów wchłaniania (pogorszenia funkcji przewodu pokarmowego); 

zmniejszenia sprawności ruchowej (pogorszenia ukrwienia mięśni).

Konsekwencją wielochorobowości jest też wielolekowość, czyli jednoczesne stosowanie przez chorego codziennie znacznej liczby leków. Wielolekowość odróżnić należy od polipragmazji. Ta ostatnia oznacza pobieranie przez chorego co najmniej jednego leku, dla którego nie ma wskazań. Jest to więc inaczej nadmierne, niepotrzebne pobieranie leków. Zamienne używanie tych pojęć wynika z tego, że wraz ze wzrostem liczby pobieranych przez chorych leków narasta ryzyko polipragmazji.

Konsekwencją wielochorobowości jest też wielolekowość, czyli jednoczesne stosowanie przez chorego codziennie znacznej liczby leków. Wielolekowość odróżnić należy od polipragmazji. Ta ostatnia oznacza pobieranie przez chorego co najmniej jednego leku, dla którego nie ma wskazań. Jest to więc inaczej nadmierne, niepotrzebne pobieranie leków. Zamienne używanie tych pojęć wynika z tego, że wraz ze wzrostem liczby pobieranych przez chorych leków narasta ryzyko polipragmazji.

Najczęściej wielolekowość definiuje się jako przyjmowanie co najmniej 5 leków, a ciężką wielolekowość – co najmniej 10 leków. Zjawisko wielolekowości dotyczy więc mniej więcej co drugiej osoby starszej, a ciężkiej wielolekowości – częściej niż co dziesiątej. 

Wielolekowość trzeba brać pod uwagę jako możliwy czynnik niesprawności funkcjonalnej, gdyż np. u chorych stosujących co najmniej 5 leków zwiększone jest ryzyko upadków.

Wielolekowość i wielochorobowość tworzą tzw. spiralę chorób i terapii, czyli błędne koło, w którym zwiększająca się liczba schorzeń wymusza leczenie u coraz większej liczby specjalistów, a więc stosowanie coraz większej liczby leków, a to z kolei prowadzi do uszkodzenia kolejnych narządów

Jednak wielochorobowość nie jest jedyną przyczyną wielolekowości. Ma ona również związek z tzw. samoleczeniem, czyli pobieraniem leków, które pacjenci mogą stosować bez konsultacji z lekarzem czy farmaceutą. Są to tzw. leki OTC (ang. overthe counter), a więc takie, które wydawane są w aptekach bez recepty. Są one niejednokrotnie szeroko reklamowane w mediach

Niektóre z tych leków są również dostępne poza aptekami, np. w sklepach spożywczych. Pacjenci w wieku podeszłym najczęściej myślą więc, że leki te nie wywołują działań niepożądanych, co jest oczywistą nieprawdą.

wraz z nasileniem zjawiska wielolekowości wzrasta ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i to bez względu na rodzaj stosowanych leków. Przy stosowaniu 5 leków ryzyko to wynosi 50%, co oznacza, że ma je co drugi chory. Manifestacja działań niepożądanych może być u osób starszych nietypowa i znacznie odbiegać od obserwowanej u pacjentów młodszych. Wtedy często zamiast odstawienia leku rozpoczyna się leczenie działań niepożądanych, co nasila wielolekowość.

Kolejną cechą utrudniającą leczenie chorych starszych jest niespecyficzność objawów chorobowych, którą należy rozumieć jako obraz kliniczny choroby inny od typowego dla młodszych grup wiekowych. Obejmuje to z jednej strony brak typowych objawów (np. bezbólowe zawały serca), a z drugiej pojawienie się objawów nietypowych.

Przykładem nietypowej manifestacji chorób są upadki, które mogą być konsekwencją m.in.: 

zawału – pogorszenie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego; 

 zapalenia płuc – zmniejszenie transportu tlenu do ośrodkowego układu nerwowego, w wyniku zaburzeń utlenowania krwi w płucach; 

nadczynności tarczycy – przyspieszenie metabolizmu i wzrost zapotrzebowania organizmu na tlen; 

ciężkiej anemii – obniżenie transportu tlenu do tkanek, w tym do ośrodkowego układu nerwowego; 

niepożądanych działań leków – np. niesteroidowe leki przeciwzapalne u chorych z niewydolnością serca mogą prowadzić do dekompensacji układu krążenia i manifestować się upadkami.

Poza upadkami częstą nietypową manifestacją chorób w starości są delirium i ogólne pogorszenie sprawności funkcjonalnej. To ostatnie odnosi się np. do pacjenta, który dotychczas samodzielnie przygotowywał sobie posiłki i nagle bez uchwytnej przyczyny nie jest w stanie tego czynić, lub do chorego, który dotychczas poruszał się samodzielnie i nagle nie jest w stanie utrzymać pozycji pionowej. Częstość występowania objawów nietypowych jest znaczna w grupie chorych po 80. roku życia, a także u chorych z otępieniem.

Delirium jest to reakcja ośrodkowego układu nerwowego na każdą ostrą patologię narządową ingerującą w jego metabolizm, ukrwienie czy syntezę neuroprzekaźników. Jest to więc zaburzenie czynnościowe, potencjalnie odwracalne – konieczne jest jednak do tego określenie i wyeliminowanie wywołującej je przyczyny

Wcześniejsze zaburzenia funkcji poznawczych zwiększają znacznie ryzyko wystąpienia delirium. Lista czynników powodujących to zaburzenie jest bardzo długa i obejmuje m.in. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, hipoglikemię, stany gorączkowe, infekcje bakteryjne (np. infekcje dróg moczowych czy zapalenia płuc), leki, a także alkohol (zarówno jego bezpośredni efekt, jak i efekt odstawienia).

Początek delirium pozostaje często niezauważony przez rodzinę/opiekunów osób starszych. Gorsze samopoczucie, zmęczenie czy problemy ze snem są lekceważone, a niepokój i pobudzenie, zwłaszcza jeśli towarzyszy im spowolnienie myślenia, składane są na karb zaawansowanego wieku lub otępienia, z którym najczęściej jest ono mylone.

Dołączające się trudności w skupieniu uwagi i problemy z zapamiętywaniem oraz pogorszenie kontaktu z otoczeniem (np. brak reakcji na polecenia) potwierdzają w oczach rodziny/opiekunów diagnozę otępienia, gdy tymczasem wszystkie te objawy występują w przebiegu delirium

W rozwiniętym delirium zawsze występują zaburzenia orientacji w miejscu i czasie – chory nie wie, gdzie jest, i zachowuje się tak, jakby był w nieznanym miejscu. Nie poznaje również rodziny/opiekunów. 

Typowe są też zaburzenia spostrzegania – głównie omamy wzrokowe. Ze względu na powodowane przez nie poczucie zagrożenia chory może „podejmować z nimi walkę” (np. mogą to być „otaczające” go obce osoby, które chcą od niego pieniędzy – chory wtedy często bezładnie wymachuje rękoma i jest agresywny w stosunku do opiekunów usiłujących go uspokoić

Może również próbować opuścić przez okno pomieszczenie, w którym się znajduje (dotyczy to zwłaszcza przypadków zamknięcia drzwi przez opiekunów, co powoduje u chorych poczucie uwięzienia; jest to więc próba „oswobodzenia się”).

Typowy dla delirium jest zmienny przebieg – w krótkim czasie nasilenie objawów może zmieniać się drastycznie. Jest to cecha wyraźnie odróżniająca delirium od otępienia. Brak typowych objawów chorobowych u starszych chorych może wynikać z wielochorobowości, a także maskowania objawów jednej choroby przez drugą lub wręcz odwrotnie – wzajemnego ich potęgowania.

Przykładem pierwszej sytuacji jest chory z zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), u którego występuje przewlekły niedobór tlenu w organizmie ograniczający możliwość poruszania się. Jeśli u tego chorego współistnieją zmiany miażdżycowe kończyn dolnych, mogą one długo się nie ujawnić.)

Typowym objawem tej postaci miażdżycy są bóle mięśni pojawiające się podczas wysiłku i ustępujące po krótkim odpoczynku (chromanie przestankowe

Wynikają one z niedoboru tlenu w obrębie mięśni kończyn dolnych podczas zwiększonego metabolizmu. Ze względu na POChP i zaburzenia utlenowania krwi chory może nie być w stanie przejść dystansu koniecznego do ujawnienia się chromania przestankowego

Przykładem drugiej sytuacji jest pojawienie się nadczynności tarczycy u pacjenta z chorobą niedokrwienną serca. Ponieważ hormony tarczycy przyspieszają metabolizm wszystkich komórek organizmu, wzrost ich stężenia powoduje zwiększenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen, a to nasila objawy choroby niedokrwiennej serca.

Inną cechą typową dla chorych starszych jest występowanie kaskad i cykli objawowych/problemowych. Kaskady są to ciągi objawów wzajemnie z siebie wynikających, których znaczenie dla wywoływania niesprawności stopniowo narasta. 

Cykle są to mechanizmy samonapędzających się błędnych kół. Kaskady i cykle są często ze sobą powiązane .Znajomość ich jest ważna dla fizjoterapii, gdyż wdrożenie procedur terapeutycznych może przyczynić się do ich przerwania.

Charakterystyczne dla pacjentów starszych jest też występowanie wielkich zespołów geriatrycznych (ang. geriatric giants). Są to przewlekłe zaburzenia, które stopniowo prowadzą do niesprawności funkcjonalnej, a przez to negatywnie wpływają na jakość życia starszych pacjentów

Do wielkich zespołów geriatrycznych zalicza się m.in. zaburzenia mobilności i upadki, zaburzenia wzroku i słuchu, depresję i otępienie, nietrzymanie moczu i stolca czy niedożywienie.

Wszystkie wielkie zespoły geriatryczne mają wiele przyczyn. Sam proces starzenia się sprzyja ich występowaniu. Wśród bezpośrednich przyczyn wyróżnić można takie, które mają związek ze współistniejącymi stanami patologicznymi i zażywanymi lekami.

Na przykład choroba Parkinsona, podobnie jak wielolekowość, sprzyja upadkom. Pamiętać jednak trzeba, że wielkie zespoły geriatryczne tworzą sieć przyczynowo-skutkową, co oznacza, że wystąpienie u chorego jednego z wielkich zespołów geriatrycznych znacznie zwiększa ryzyko pojawienia się kolejnych

Nietrzymanie moczu może wynikać z depresji w wyniku zaburzenia procesów motywacyjnych. Jednak również depresja może być wynikiem nietrzymania moczu z powodu izolacji i obaw o brak akceptacji otoczenia. Tworzy się więc rodzaj błędnego koła trudnego do przerwania; dodatkowo – nietrzymanie moczu jest czynnikiem ryzyka upadków, a depresja – otępienia czy upadków

Podobnie niedożywieniu sprzyjają m.in. zaburzenia widzenia, depresja czy otępienie, a wszystkim tym stanom sprzyja niedożywienie.

Drugą grupę przyczyn stanowią takie, które wynikają z warunków środowiskowych, w tym także stylu życia, np. brak lub źle dobrane aparaty słuchowe nasilają problemy ze słuchem, zły stan uzębienia, braki w uzębieniu i/lub nieodpowiednie protezy sprzyjają niedożywieniu, a siedzący tryb życia – zaburzeniom mobilności.

Wielkie zespoły geriatryczne stanowią znaczny problem medyczny m.in. dlatego, że pacjenci i/lub ich opiekunowie nie zgłaszają ich personelowi medycznemu, uważając, że są one naturalną konsekwencją starzenia się lub że ich leczenie jest po prostu niemożliwe.

Wielkie zespoły geriatryczne nigdy jednak nie wynikają tylko i wyłącznie z wieku, choć rzeczywiście ich leczenie jest trudne, często jedynie objawowe

Zespół kruchości/słabości (ang. frailty syndrome)

Frailty syndrome oznacza wyczerpywanie się rezerw (w reakcji na stres), które powoduje, że u tych pacjentów ryzyko załamania homeostazy i niesprawności jest znaczne. Jest to stan przejściowy między sprawnością i niesprawnością niezależnie od współistniejących schorzeń. Wynika on ze złożonych wzajemnych oddziaływań na organizm samego procesu starzenia się, współistniejących chorób oraz czynników środowiskowych.

Zespół ten (zgodnie z koncepcją Fried) definiuje się jako współistnienie co najmniej 3 z 5 wymienionych poniżej czynników: 

 niezamierzona utrata masy ciała (co najmniej 5 kg w ciągu roku); 

uczucie zmęczenia; 

osłabienie (mierzone siłą uścisku dłoni);

wolne tempo poruszania się (mierzone szybkością chodu);

niski poziom aktywności fizyczne

Uważa się, że na chorych z tym zespołem należy zwrócić szczególną uwagę. Z jednej bowiem strony ryzyko niesprawności (ale również hospitalizacji i zgonów) jest u nich znaczne (wynika np. z upadków czy dekompensacji). Z drugiej jednak strony wiele elementów frailty syndrome można odwrócić pod warunkiem ich właściwego zdiagnozowania

Inne potencjalnie odwracalne komponenty zespołu to: depresja, niedoczynność tarczycy, niedobory witaminowe czy nasilenie objawów chorób układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie, niewydolność serca, choroba niedokrwienna)

 " STARYCH  SZANUJ,  MŁODYCH  UCZ , MĄDRYCH  SŁUCHAJ,  A GŁUPICH  ZNOŚ  CIERPLIWIE. " przysłowia niemieckie, więcej na stronie www.zamyslenie.pl

................................................................................................................................................................

wykład z dn. 30.04.2023 r.

Wprowadzenie do nauk podstawowych o starości i procesie starzenia

Anna Chruścikowska 2017   

…Gdyby młodość wiedziała, gdyby starość mogła!...

Aspekty demograficzno-społeczne procesu starzenia

Godziny mijają Jak małe prowincjonalne stacje. Przez palce przecieka coś, Czego nie można powstrzymać... Starość, cóż to takiego?

 (Antoine de Saint Exupery) 

Wzrost odsetka osób starych w społeczeństwie Polski nabiera coraz większego tempa. Do roku 2035 udział osób w wieku 65 i więcej lat (65 lat powszechnie przyjmuje się jako umowną granicę starości) zbliży się do ¼. 

Feminizacja starości, wyrażająca się powiększającą się wraz z przechodzeniem do kolejnych grup wieku przewagą liczby kobiet. Udział mężczyzn w ogólnej liczbie osób w wieku 65 i więcej lat będzie się stopniowo zwiększał, ale nie należy oczekiwać spektakularnych zmian z poziomu 30,7% w 2015 r. podniesie się do 33,5% w 2035 r.

Następstwa procesu feminizacji dla polityki społecznej są istotne np. w przypadku polityki dochodowej (emerytury kobiet są przeciętnie niższe niż mężczyzn) i polityki zdrowotnej (samoocena stanu zdrowia kobiet jest na ogół gorsza niż mężczyzn w tym samym wieku)

Singularyzacja w starości, której wyrazem jest wysoki odsetek osób starszych pozostających w jednoosobowych gospodarstwach domowych. Według prognoz GUS, w 2030 r. ogółem aż 53,3% gospodarstw jednoosobowych będzie prowadzonych przez osoby w wieku co najmniej 65 lat, w tym 17,3% przez osoby w wieku 80 i więcej lat (GUS 2010 )

Oznacza to, że samotnie w swoich gospodarstwach domowych pozostawać będzie odpowiednio 2740 tys. osób w wieku 65 i więcej lat, w tym 887 tys. osób w wieku 80 lat i więcej. Znacznie częściej w gospodarstwach jednoosobowych pozostają kobiety

Najgorszą chorobą nie jest trąd czy gruźlica, ale świadomość, że jest się nikomu niepotrzebnym, przez nikogo nie kochanym, przez wszystkich opuszczonym Matka Teresa z Kalkuty

Aż 72% Polaków myśli o starości – wynika z badania CBOS. Okazuje się, że większość z nas postrzega ten okres życia w czarnych barwach, widząc tylko jego negatywne aspekty. Obawiamy się chorób, utraty autonomii i konieczności zdania się na pomoc innych ludzi. Dlaczego myśli Polaków zostały zdominowane przez obawy związane ze starością? Czy życie seniora musi być smutne i nudne?

Okazuje się, że myślenie o starości najczęściej związane jest z obawami przed nią. Według CBOS aż 73% osób biorących udział w badaniu obawia się chorób, zaniku pamięci i niedołężności. Natomiast co drugi badany lęka się utraty autonomii i konieczności zdania się na pomoc innych ludzi.

Niepokojącymi elementami życia seniora okazują się także: sytuacja materialna (32%), samotność (32%) oraz niedogodności fizyczne (18%). Co ciekawe, o wiele częściej i poważniej nad starością zastanawiają się kobiety. Jedynie 6% Polaków nie odczuwa lęku związanego z tym okresem życia

Starość kojarzona jest najczęściej z końcem aktywności, zarówno w życiu prywatnym, jaki zawodowym. Osoby starsze postrzegane są przede wszystkich jako schorowane, wymagające opieki i nieszczęśliwe, bezmyślnie wpatrujące się w ekran telewizora lub modlące się

Strach przed starością potęguje dodatkowo wizja problemów finansowych, samotności i nudy. Świadomość, że po zakończeniu aktywnego życia zawodowego nie będziemy mieć żadnych zajęć staje się frustrująca

Dawniej, ze względu na wiek, doświadczenie życiowe oraz wiedzę, osoby starsze pełniły role mędrców. To one uczyły młodych i wprowadzały ich w dorosłe życie, dzięki czemu czuły się potrzebne .

Jednak rozwój nauki i nowych technologii sprawił, że wiedza i doświadczenie osób starszych przestały być potrzebne. – Obecnie postęp cywilizacyjny pozwala na nieograniczony dostęp do wiedzy, przez co rozumowanie osób starszych często postrzegane jest jako archaiczne i zacofane.

Senior przestaje być depozytariuszem gromadzonej wcześniej wiedzy, a sama wiedza z wcześniejszych okresów staje się mniej przydatna.

Dodatkowo rozwój medycyny sprawił, że żyjemy znacznie dłużej, przez co zmieniły się proporcje w społeczeństwie. Osób starszych jest więcej i również dlatego straciły one swoją wyjątkowość .

Konieczna jest zmiana sposobu myślenia zarówno wśród osób młodych, ale także ludzi starszych. Seniorzy, którzy chcą być inaczej postrzegani, powinni pozostać otwarci na zmiany i dbać o swój nieustanny rozwój. Takie nastawienie daje pole do wzajemnej współpracy międzypokoleniowej, wymiany poglądów, wiedzy oraz doświadczeń .

Niezwykle ważne jest także pozytywne nastawienie, które nie tylko poprawia samopoczucie, ale wpływa również na postrzeganie starszych ludzi przez otoczeniei minimalizuje obawy młodego pokolenia związane ze starością.

Starsi ludzie to nie tylko podopieczni i pacjenci. Zdecydowana większość tej populacji zachowuje taki poziom zdrowia i sprawności, który umożliwia im udział w życiu społecznym i politycznym. Znaczna grupa seniorów to osoby, które mogą część swojej aktywności poświęcić otoczeniu. Seniorzy coraz częściej pojawiają się w wolontariacie  i grupach wsparcia.

Nie jest prawdą ,że starość jest beznadziejna. Beznadziejne jest to, jak ją postrzegamy !

Dlaczego boimy się starości ?

Bo mamy małą wiedzę z tego zakresu 

Bo wiemy że jest nieunikniona

Bo nie potrafimy przed nią uciec

Bo nie jesteśmy do niej przygotowani

Bo jej nie akceptujemy 

Starość przeraża. W najczarniejszych scenariuszach kojarzy się z uzależnieniem od innych ludzi, z niemożliwością samodzielnego egzystowania, z domem opieki społecznej. Nikt nie chce być stary. Starość oznacza koniec. Starość jest passe. Kiedy w życiu dzieje się tak, że nie ma już przed nią ucieczki?

Akceptuje własną wartość oraz fakt przejścia na zasłużoną emeryturę. Posiada optymistyczny stosunek do życia, a konieczność śmierci przyjmuje ze spokojem. Jego bilans życiowy jest dodatni, dzięki czemu z ufnością liczby na pomoc otoczenia.

Postawa zależności:

Jest charakterystyczna dla osób wykazujących bierność i zależność od innych. Są to ludzie ulegli wobec partnera lub dziecka, nie mający zbyt wygórowanych aspiracji życiowych, w związku z czym chętnie wycofują się z aktywności zawodowej. Środowisko rodzinne zapewnia im poczucie bezpieczeństwa i utrzymanie wewnętrznej harmonii.

Postawa obronna:

Charakteryzuje ludzi przesadnie opanowanych. Są sztywni w swych nawykach i przyzwyczajeniach, a także zaabsorbowani pracą zawodową i samowystarczalni. Ich poglądy bywają konwencjonalne, unikają wypowiadania własnego zdania, z trudem mówią o własnych problemach, bardziej zajmują się życiem zewnętrznym niż własnymi przeżyciami.

Odczuwają zazwyczaj duży lęk przed śmiercią i niedołęstwem. Zazdroszczą ludziom młodym i wykazują lekkie znerwicowanie.

Postawa wrogości:

Jest znamienna dla agresywnych, podejrzliwych i wybuchowych osób, które mają tendencje do przerzucania na otoczenie własnych pretensji. Cechuje ich brak realizmu oraz traktowanie starości jako ciężkiego okresu wyrzeczeń i ubóstwa, zniedołężnienia i braku sił. Zazdroszczą ludziom młodym, nie potrafi ą pogodzić się ze starością i boją się śmierci

skierowana na samego siebie. Jest zwykle manifestowana przez osoby o ujemnym bilansie życiowym. W życiu tych osób było wiele niepowodzeń, dlatego niechętnie wracają do wspomnień życiowych. Są zwykle mało zaradne i nieaktywne, i nie przejawiają buntu przeciwko starości. 

Brak możliwości zaspokojenia potrzeby miłości jest powodem depresji, pretensji do siebie samych i żalu. Osoby te mają poczucie osamotnienia i zbędności a śmierć traktują jako wyzwolenie od cierpienia

Pojawiają się drobne zmarszczki mimiczne wokół kącików oczu i ust, naskórek staje się coraz cieńszy i szorstki a w wyniku niejednolitego wydzielania melaniny pojawiają się liczne brązowe plamy w miejscach odkrytych

Układ nerwowy – w przebiegu starzenia dochodzi do zmniejszenia się masy mózgu, zmiany te nie są nasilone jednakowo we wszystkich strukturach mózgu. Dotyczą one zawartości płynu, ale również poszczególnych komórek. Najsilniej kurczą się płaty czołowe, siedlisko myśli. Następstwem tego mogą być kłopoty z koncentracją i zmniejszenie zdolności skupienia się na kilku rzeczach jednocześnie.

Obserwujemy również zmiany w hipokampie, w narządzie odpowiedzialnym za powstawanie i przywoływanie wspomnień procesie starzenia dochodzi do starzenia się komórek glejowych, przez co nie mogą one prawidłowo „ opiekować się „ komórkami nerwowymi  w komórkach nerwowych dochodzi do kurczenia i łysienia dendrytów. 

______________________________________________________________________________

wykład z dn.06.05.2023.

Odżywianie ludzi w podeszłym wieku ; ciężko chorych - 

Anna Chruścikowska

ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH

W celu sprecyzowania pojęcia „osoba w wieku starszym” należy rozróżnić dwa terminy : „wiek kalendarzowy” i „wiek biologiczny”

Wiek kalendarzowy { chronologiczny}, – to liczba przeżytych lat ,  które w okresie starości WHO dzieli na trzy podokresy: wiek podeszły od 60 do 70 lat, wiek starczy od 75 do 90 i wiek sędziwy [ długowieczność] powyżej 90 r.ż

Starzenie się organizmu

W miarę starzenia się organizmu człowieka dochodzi do zmian zanikowych błon śluzowych ,gruczołów wydzielniczych, jak też mięśniówki przewodu pokarmowego z czasem występuje

ograniczenie czynności motorycznej przewodu pokarmowego i zwolnienie ruchów perystaltycznych , co może powodować zaleganie treści żołądkowej  i zaparcia.

Wady odżywiania ludzi w wieku podeszłym

Małe spożycie warzyw i owoców { może prowadzić do nasilenia występowania chorób metabolicznych- otyłość, cukrzyca, miażdżyca ,nadciśnienie tętnicze, próchnica zębów,

Ludzie starsi odżywiają się nie prawidłowo z powodu braku sprawności fizycznej , powodującej unieruchomienie w domu , trudności w zakupach  żywności,

Samotność, depresja , zaburzenia układu nerwowego nie sprzyjają prawidłowemu odżywianiu,

Na sprawność , a zwłaszcza dobre samopoczucie osoby w podeszłym wieku ma wpływ m.in.. prawidłowe odżywianie .

Istotne znaczenie ma zrównoważona podaż mięsa , ryb, warzyw, owoców oraz odpowiednia ilość płynów.

BIAŁKO

W przypadku człowieka w średnim wieku dobowe zapotrzebowanie na białko wynosi 1g/kg masy ciała,

Osobom w podeszłym wieku zaleca się 1,2-1,5 g na kg masy ciała { ½ to białko pochodzenia zwierzęcego}

Dobowe spożycie białka powinno wynosić 80g

Dobowe zapotrzebowanie pokrywa np.

½ l mleka ,50g serów,100g chudego mięsa, ryby, chuda wędlina

Niezbędna ilość witamin powinny zapewnić świeże owoce i warzywa,

TŁUSZCZE

Stanowią składnik pokarmowy najbardziej kaloryczny.

U osób mało aktywnych fizycznie zapotrzebowanie to wynosi już ok. 1400-1650 kcal

Podaż tłuszczów należy ograniczyć do 60g/dobę { na tą ilość składa się również tłuszcz zawarty w różnych produktach spożywczych

Zapotrzebowanie na płyny

Jeśli lekarz nie zaleci ograniczenia spożycia płynów , to osoba w podeszłym wieku powinna codziennie przyjmować 1,5-2,0 l płynów,

Napoje zalecane to ; różnorodne herbaty, soki owocowe, woda mineralna, mleko.

Pamiętać należy , iż osoby w podeszłym wieku , osoby chore mają tendencje do samowolnego ograniczania ilości przyjmowanych płynów 

Jeśli lekarz nie zalecił ograniczenia spożycia płynów, to osoba w podeszłym wieku powinna codziennie wypijać 1.5-2,0 l płynów,

Napoje zalecane to ; herbaty , soki owocowe,woda mineralna, mleko.

Pamiętać należy ,iż  osoby w podeszłym wieku , osoby chore samowolnie ograniczają ilość przyjmowanych płynów!

Sporządzanie posiłków

Zupy należy podawać tylko w formie małej przystawki, która ma na celu przygotowanie żołądka do przyjęcia głównych posiłków.

Mięso i ryby powinny być podawane w sposób przystosowany do spożycia przez chorych  z trudnością w gryzieniu,{ drobne kawałki}

Mięso mielone powinno być podawane tylko tym którzy nie są w stanie pogryźć.

ŚNIADANIE

Powinno pokrywać ¼ dobowego zapotrzebowania kalorycznego.

Napoje podane do śniadania należy uwzględnić w dobowej podaży płynów,

W miarę możliwości należy zastąpić białe pieczywo – pieczywem razowym,

Do produktów zawierających białko , które można podać na śniadanie , zalicza się kięłbasę , sery, jajko ugotowane na miękko, chudą szynkę

II ŚNIADANIE

Jogurty, twarożki , roztarty z cukrem i mlekiem banan,

Wyciśnięty sok owocowy lub warzywny

Posiłek wieczorny : nie powinien być zbyt ciężko strawny i obfity,

Często osoby starsze spożywają posiłek wieczorny za wcześnie,

W takich przypadkach należy zachęcić podopiecznych do wypicia szklanki mleka lub soku,

Uczucie nocnego głodu towarzyszące spadkowi stężenia cukru we krwi , powoduje niepokój i bezsenność

RODZAJE DIET

Dietą nazywa się szczególny sposób przyrządzania i podawania posiłków , których ilość i skład jest odpowiedni do aktualnego stanu zdrowia [ choroby]

Diety można stosować na wyraźne zlecenie lekarza,

Dieta oszczędzająca :pokarmy lekko strawne , z wyjątkiem szczególnych sytuacji , gdy celem jest oszczędzenie określonego narządu , należy wówczas unikać ; potraw pieczonych, smażonych, opiekanych, peklowanych , sporządzanych na przypalonym tłuszczu. przeciwwskazane są również tłuste produkty mięsne, rybne, wędliniarskie, ciężkie potrawy z jaj , ciężkie potrawy z kartofli, warzywa wzdymające, wszystkie twarde, kwaśne owoce, surowe owoce pestkowe, orzechy, migdały, rodzynki, figi, daktyle

Dozwolone artykuły spożywcze

Mleko : pełne, chude, kwaśne,maślanka,jogurt

Produkty mleczne : chude sery i produkty z twarogu {z zawartością tłuszczu do 30%}

Tłuszcze :masło do smarowania chleba , olej słonecznikowy do gotowania,

Mięso : po usunięciu całego tłuszczu, dozwolone są : młode mięsa cielęce, wołowe, drobiowe

Ryby: pstrągi, flądry, szczupak, karmazyn, sandacz

Jaja:gotowane na miękko lub wymieszane do zup lub papek, przecierów

Pieczywo: czerstwe pieczywo białe, sucharki, pieczywo chrupkie, chleb razowy

Warzywa ; delikatne młode warzywa ,

Owoce: obrane ze skóry i pozbawione pestek

Dieta przeznaczona dla osób z miażdżycą naczyń

Dobowa podaż kalorii nie powinna przekraczać 2300-2400 kcal,

Zmniejszając ilość produktów dostarczających główne kalorie{ tłuszcze i węglowodany}, powinno się wzbogacić dietę wysokowartościowym białkiem zwierzęcym {80-100 g/dobę}

Należy unikać podaży słodyczy

Wskazania  w zakresie żywienia

Dostosuj postać pokarmów do możliwości chorego,

Dbaj o urozmaicenia jadłospisu,

Pilnuj prawidłowego bilansu wodnego,

Staraj się aby jedzenie było świeże i odpowiedniej jakości,

Posiłki regularne w małych porcjach,

Mobilizuj chorego do aktywności i samoobsługi

__________________________________________________________________________________

Problemy psychiczne - Anna Chruścikowska

Klinika ffx

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im.prof. W.Orłowskiego

Otępienie starcze

Bywa nazywane sklerozą lub demencją starczą , miażdżycą .

Otępienie jest to utrata lub upośledzenie tzw. Wyższych czynności układu nerwowego { pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia się , posługiwania mową i oceniania }

Kiedy i u kogo może wystąpić problem?

Częstość występowania rośnie wraz z  wiekiem ,najczęściej chorują osoby po 65 roku życia. Występuje zależność genetyczna ,jeśli w rodzinie choruje kilka osób , to wiek wystąpienia objawów może ulec obniżeniu.

Problemy medyczne 

Podstawowy problem stanowią zaburzenia pamięci :

 a/ Początkowo dotyczy to pamięci bieżącej , krótkoterminowej { świeżej} . Zaburzenia te bywają długi czas  niezauważone . Chorzy {szczególnie o wysokim intelekcie }  potrafią omijać tematy sprawiające im problem. Miewają lepsze i gorsze dni. Jeśli więc ktoś kilkakrotnie pyta o to samo lub nie pamięta treści odbytej niedawno rozmowy, może to być sygnał poważniejszego problemu. 

b/ dość czułym wczesnym objawem trudności w zapamiętywaniu jest kłopot z zaplanowaniem czynności złożonych , gdy trzeba zaplanować kilka czynności na raz i ułożyć je w określony proces.

c/ w miarę postępu choroby problemy z zapamiętywaniem bieżących informacji narastają , aż do momentu niemożności zapamiętania nawet najprostszych rzeczy – czy dzisiaj jadłem?, czy ktoś był u mnie?. W tym stanie chorzy zaczynają wypełniać lukę pamięciową , wymyślając różne fakty – nazywamy to konfabulacją.

d/ początkowo to,co miało miejsce wiele lat temu chorzy pamiętają dobrze { zachowana pamięć długotrwała}. Mają problemy z aktualnymi wydarzeniami , więc tym chętniej wracają do czasów wojny, młodości ,pracy zawodowej. Chorzy ci , mówią dużo i chętnie , ale tylko na tematy nie sprawiające im problemów. Otoczenie uważa ich za zdrowych i może to być mylące dla nieuważnego obserwatora. Dopiero , gdy pojawiają się poważniejsze problemy , otoczenie zauważa , że dzieje się nie tak.

Zaburzenia orientacji

Chory początkowo ma problem z określeniem bieżącej daty ,czasu ,jaki upłynął od danego zdarzenia . Następnie pojawiają się problemy z orientacją w miejscu ,np. trafieniem  gdzieś ,gdzie zwykle nie chodził,. W zaawansowanym schorzeniu chory nie wie , gdzie jest. Czasem chce jechać do swojego domu , nie poznając pomieszczeń w mieszkaniu…

Posługiwanie się mową

Choroba może też wywoływać problemy w posługiwaniu się mową. Najłagodniejsze jest zapominanie słów i nazw. W miarę postępu objawów pojawiają się trudności w rozumieniu treści kierowanej do chorego wypowiedzi. Problemy mogą dotyczyć skomplikowanego zagadnienia, ale po jakimś czasie także prostych informacji.

Osobowość pacjenta

Należy pamiętać jaką osobą był człowiek przed zachorowaniem , jak się zachowywał.

Jeśli był osobą pobudliwą, wybuchową, apodyktyczną, czy zdecydowaną to powinnyśmy oczekiwać , że te cechy się nasilą. Jeśli pacjent był osobą lękliwą, zamartwiającą się , to jest duże prawdopodobieństwo ,iż chory popadnie w depresje , będzie się izolował od otoczenia.

c.d zaburzenia osobowości

Niekiedy jednak choroba powoduje zupełną zmianę osobowości przedchorobowej i otoczenie nie rozumie , dlaczego bliska osoba stała się tak bardzo inna. Czasem chorzy izolują się od otoczenia wstydząc się swojej niesprawności. Niekiedy choroba powoduje zawężenie czy wręcz zniesienie zainteresowań – zupełna utrata chęci, robienia rzeczy, które wcześniej sprawiały przyjemność.

DEPRESJA

Może być ona spowodowana zarówno zauważoną przez chorego niesprawnością ,jak i przejściem na emeryturę , śmiercią współmałżonka ,itp. Istotne jest również pogorszenie warunków socjalnych . Niekiedy depresja zdarza się samoistnie  jako wyraz dziejących się zmian w mózgu. W obrazie takiej depresji mogą dominować klasyczne objawy, czyli : uczucie smutku, przygnębienia, zmęczenia, brak chęci do wykonywania czynności , wycofanie i lęk, ale bywa że nastrój chorego jest chwiejny { łatwo występują momenty zdenerwowania, wybuchowości } i pojawiają się skargi na objawy z różnych narządów ,typowe dla depresji są zaburzenia snu.

Objawy psychotyczne

Najczęściej występują urojenia np. okradania, gdy chory coś zgubi, mylnego przekonania ,że chory nie jest w swoim domu, niewiary małżeńskiej.

Omamy wzrokowe –gdy ktoś widzi ludzi , zwierzęta czy dziwne stwory

Mylne rozpoznawanie osób – wrażenie , że ktoś obcy jest w domu, podejmowanie kontaktu z osobą w lustrze, telewizorze, rozpoznawanie osób publicznych jako dobrych znajomych ,nierozpoznawalnie  bliskich.

Zaburzenia zachowania:

W głębokim otępieniu zdarzają się zachowania , które nie mają racjonalnego wytłumaczenia . Może to być pobudzenie psychoruchowe spowodowane objawami psychotycznymi ,lękiem,, zmianą otoczenia . Chory pobudzony może upaść , doznać urazu, może być agresywny w sytuacji przymuszania go do czegoś , na co nie mają chęci. Agresja niekiedy zdarza się bez przyczyny jako wybuch gniewu , krzyk, przemoc fizyczna.

Niekiedy chorzy stale wędrują sprawdzając czy opiekun jest w pobliżu , wykonując nawykowe czynności np. zbieranie okruchów z podłogi , ciągłe układanie przedmiotów. Typową porą nasilania się zaburzeń zachowania jest wieczór { nazywamy to „ zespołem zachodzącego słońca „

Odwrócenie rytmu dobowego

U części chorych dochodzi do odwrócenia rytmu dobowego , pacjenci zaczynają wykazywać wzmożoną aktywność nocną i ospałość dzienną. Próby wieczornego położenia do łóżka kończą się niejednokrotnie agresją. Należy pamiętać i zadbać o to aby chory miał w dzień zajęcie , aby nie spał w dzień!

Zaburzenia łaknienia

Ulega zmniejszeniu łaknienie, chorzy zapominają o spożywaniu posiłków  lub mają istotny problem z ich przygotowaniem , może dojść do wyniszczenia, wychudzenia.

Niektórzy zaś stale dopominają się o jedzenie , co może wynikać z nadmiernego apetytu ale również z faktu ,iż nie pamiętają o tym iż spożyli posiłek

Zaburzenia ruchowe

Zaburzeniom sfery umysłowej towarzyszą też często zaburzenia ruchowe. Może występować współistnienie zespołu parkinsonowskiego, niedowładów , porażeń.

Typowy obraz zespołu parkinsonowskiego obejmuje : spowolnienie, usztywnienie ciała ,chód drobnymi kroczkami , szurający, drżenie kończyn.

Pozafarmakologiczne metody terapii

Rehabilitacja funkcji poznawczych za pomocą programów treningowych,

Psychoterapia,

Terapia zajęciowa- zachęcanie chorych do wykonywania pewnych prac dostosowanych do ich umiejętności

Utrzymanie właściwej aktywności ruchowej

Stworzenie opieki socjalnej

Tworzenie grup wsparcia

Choroba  Alzheimera

Choroba należy do grupy tzw. Chorób  neurozwyrodnieniowych . Choroba jest spowodowana odkładaniem się w mózgu dwóch rodzajów białek : tzw. Beta-amyloidu i białka tau. Złogi białka tau tworzą się wewnątrz komórek nerwowych – neuronów , powodując zwyrodnienie neuronów, beta-amyloid odkłada się w przestrzeni pomiędzy komórkami nerwowymi – tworząc tzw. Blaszki starcze powodując ich degradację i obumieranie.

Objawy Alzheimera

10 symptomów choroby:

Zaburzenia pamięci krótktrwałej { świeżej}

Brak precyzyjności języka , wypowiedzi zawierające coraz mniej treści lub niezrozumiałe wypowiedzi { trudności w odnajdywaniu słów, zapominanie lub mylenie słów}

Trudności lub utrata orientacji w czasie i w przestrzeni,

Przekładanie przedmiotów – kładzenie rzeczy w nieodpowiednie miejsca,

Gwałtowne zmiany nastroju i zachowania bez wyraźnej przyczyny

Zmiany osobowości

Utrata inicjatywy i aktywności

Trudności w wykonywaniu codziennych czynności

Przebieg choroby Alzheimera

Choroba jest schorzeniem postępującym początkowo objawiającym się zanikami pamięci a kończy na całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji

Początkowe stadium

Pojawienie się deficytów w sferze umysłowej – zapominanie, zaburzenia orientacji w czasie, ograniczenie samodzielności – słabnąca zdolność liczenia , trudności w radzeniu sobie z problemami. Zaburzenia zdolności manualnych –przejawiające się m.in.trudnością w utrzymaniu porządku, ubieraniu się

Średnio zaawansowane stadium

Zaburzenia rozpoznawania osób,

Narastające problemy z pamięcią, zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni,

Zaburzenia mowy i rozumienia,,

Zaniedbania w zakresie utrzymania higieny osobistej,

Zaburzenia realnego odbioru rzeczywistości,

Stopniowa utrata zdolności do samodzielnego życia,

Zaburzenia orientacji w stosunku do własnej osoby

Późne stadium 

Poważne zaburzenia rozpoznawania – także niezdolność do rozpoznawania osób bliskich ,

Zaburzenia mowy – praktycznie brak możliwości budowania zdań,

Nie trzymanie moczu ,kału,

Trudności w połykaniu,

Całkowita zależność od opiekuna

Różnicowanie demencji i depresji

__________________________________________________________________________________