p. mgr Krystyna Reperowska - z dn. 29.10.2022 r. - CHOROBY UKŁADU DOKREWNEGO - Udział pielęgniarki w badaniach diagnostycznych układu dokrewnego.
CHOROBY UKŁADU DOKREWNEGO
Biopsja cienkoigłowa tarczycy
Gruczoł tarczowy - tarczyca
• Składa się z dwu płatów bocznych połączonych cieśnią
• Leży poniżej krtani, półpierścieniem obejmuje tchawicę
• Miąższ tarczycy tworzą pęcherzyki zbudowane z komórek, zmieniające wielkość w zależności od swojej czynnościowej aktywności
• Wydzielają hormony, magazynowane wewnątrz pęcherzyków w postaci koloidu.
• Hormony tarczycy są to jodowane aminokwasy.
Jod zawarty w wodzie i pożywieniu jest wchłaniany w jelicie cienkim, gdzie pod wpływem enzymu zostaje przekształcony w jodki i w tej postaci jest wychwytywany z krwi przez tarczycę.
• W tarczycy powstają hormony:
Tyroksyna – jest hormonem działającym powoli i długo
Trijodotyronina – działa znacznie szybciej w tkankach i komórkach.
• Hormony tarczycy:
przyspieszają ogólną przemianę materii oraz metabolizm wewnątrzkomórkowy
Zwiększają znacznie zużycie tlenu przez tkanki
Pobudzają wzrost i dojrzewanie komórek oraz ich różnicowanie. Pod wpływem hormonu tyreotropowego przysadki (TSH) wzrasta wychwytywanie jodu przez tarczycę, zwiększa się masa gruczołu oraz przyspiesza się uwalnianie z pęcherzyków hormonów tarczycy.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE na FUNKCJE TARCZYCY:
Czynniki negatywnie wpływające na hormony tarczycy - stres, leki, fluor, toksyny, choroby autoimmunologiczne.
Czynniki negatywnie zwiększające konwersję T4 do T3 - stres, niska podaż kcal w diecie, , zapalenie tarczycy, problemy z nerkami i wątrobą.
Czynniki korzystnie wpływające na hormony tarczycy - żelazo, jod, tyrozyna, selen, cynk, witaminy z grupy B, C, D
Czynniki prawidłowo zwiększające konwersję T4 do T3 - selen, cynk
Choroby gruczołu tarczowego - Wole (struma)
• Wolem nazywamy powiększenie tarczycy.
• Może przebiegać z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy, lub też z prawidłowym wydzielaniem hormonów.
1.Wole proste
jest to przerost gruczołu tarczowego spowodowany niedoborem jodu.
Występuje endemicznie, najczęściej w okolicach podgórskich, gdzie zawartość jodu w wodzie jest mniejsza.
Rzadziej wole proste jest związane z zawartością w pokarmach czynników wolotwórczych, tj. związków chemicznych, które zmniejszają wychwytywanie jodu i pośrednio powodują przerost tarczycy.
Gruczoł tarczowy jest powiększony równomiernie, gładki, o prawidłowej konsystencji.
Duże powiększenie tarczycy może powodować ucisk na tchawicę.
Wole z niedoboru jodu, pojawiające się we wczesnym dzieciństwie, prowadzi do upośledzenia rozwoju fizycznego i psychicznego(takich postaci obecnie w Polsce nie spotyka się).
Wole proste u osób dorosłych nie powoduje większych zaburzeń, ponieważ wytwarzanie tyroksyny przez powiększoną tarczycę jest wystarczające.
Prowadzona akcja profilaktyczna (dodawanie jodku potasu do soli kuchennej) zapobiega powstawaniu wola endemicznego.
2. Wole młodzieńcze
zwiększone zapotrzebowanie na tyroksynę w okresie dojrzewania płciowego może prowadzić do przerostu tarczycy pobudzanej nadmiernym wydzielaniem TSH przez przysadkę.
Jest to postać wola często występująca w Polsce.
W niektórych okolicach niewielkie powiększenie tarczycy u kilkunastoletnich dziewcząt spotyka się niemal powszechnie.
Obserwuje się spowolnienie psychiczne, gorsze wyniki w nauce i gorsze kontakty w domu.
Skóra jest sucha, a łokcie i kolana stale sprawiają wrażenie brudnych.
Przemiana materii osłabia się prowadząc do zwiększenia masy ciała.
Leczenie – polega na kilkumiesięcznym doustnym podawaniu suchych przetworów tarczycy (Thyreoideum) oraz kierowaniu chorych w okresie letnim do miejscowości nadmorskich bogatych w jod.
3. Wole guzkowe
pojawia się najczęściej w wyniku procesów zapalnych toczących się w gruczole tarczowym.
Powstają guzki zbudowane z tkanki gruczołowej o różnym stopniu zwłóknienia, oddzielone otoczką łącznotkankową od pozostałego miąższu tarczycy.
Wole guzkowe występuje najczęściej u młodych kobiet po zapaleniach od ogniskowych, w okresach ciąży lub zaburzeniach hormonalnych.
Często guzki w okresie przekwitania zaczynają wykazywać cechy nadczynności.
Nadczynność gruczołu tarczowego polega na zwiększonym wydzielaniu hormonów tarczycowych, spowodowanym nadmiernym pobudzeniem gruczołu przez czynniki tyreotropowe lub jego samoistnym gruczolakowatym przerostem.
1.Wole guzkowe nadczynne (gruczolak toksyczny)
Występuje najczęściej u kobiet, szczególnie po okresie przekwitania, rzadziej u mężczyzn.
Nadczynność tarczycy objawia się:
Kołataniem serca
Uczuciem gorąca
Zwiększoną pobudliwością nerwową
Chudnięciem
W badaniu stwierdza się powiększoną nierównomiernie tarczycę, w obrębie której wyczuwa się twarde guzki różnej wielkości.
Chory jest niespokojny, nadmiernie ruchliwy, występuje drobnofaliste drżenie rąk.
Skóra staje się gładka, ciepła.
Czynność serca zostaje przyspieszona, podwyższa się ciśnienie tętnicze skurczowe, a obniża rozkurczowe, przez co amplituda ciśnienia wzrasta.
Mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, szczególnie migotanie przedsionków.
Występuje uczucie zmęczenia i osłabienia siły mięśniowej, co może utrudniać chodzenie.
Przyspiesza się perystaltyka jelit, mogą występować biegunki.
Ponieważ zwiększa się przemiana materii, chory, mimo wzmożonego łaknienia chudnie.
Nadczynność tarczycy objawy: chudnięcie, drżenie rąk, nadmierna ruchliwość i wzmożona pobudliwość nerwowa, zwiększona potliwość, skłonność do biegunek, uczucie wzmożonego kołatania serca, bezsenność oraz dość często zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Rozpoznanie :
Opiera się na objawach klinicznych
Stwierdzeniu zwiększonego stężenia hormonów gruczołu tarczowego w surowicy krwi
Zwiększeniu wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę – scyntygrafia tarczycy
Leczenie gruczolaka toksycznego:
Podanie leków hamujących działanie tarczycy
Po uzyskaniu poprawy – operacyjne usunięcie zmienionej gruczolakowato części tarczycy
2. Choroba Gravesa-Basedowa
Jest szczególną postacią nadczynności tarczycy, w której oprócz objawów zwiększonego wytwarzanie hormonów tarczycowych pojawiają się objawy oczne w postaci wytrzeszczu.
Przyczyna choroby nie jest w pełni wyjaśniona.
W organizmie chorego stwierdza się obecność nieprawidłowego białka odpornościowego, które wywiera wpływ przypominający działanie TSH.
Pod wpływem tego czynnika tarczyca równomiernie przerasta, zwiększa się wytwarzanie hormonów tarczycowych oraz występują kliniczne objawy nadczynności tego gruczołu.
Wydzielanie TSH przez przedni płat przysadki jest zahamowane wskutek zwiększenia stężenia hormonów tarczycy w surowicy krwi.
Występują objawy oczne w postaci wytrzeszczu gałek ocznych, najczęściej symetrycznie, w obu oczach, rzadziej jednostronnie.
Choroba Gravesa-Basedowa występuje najczęściej u młodych kobiet, rzadziej u mężczyzn i u osób starszych.
Objawy:
Wole jest miękkie i przekrwione, przykładając dłoń do tarczycy wyczuwa się mruczący szmer przepływającej krwi – buczenie tarczycowe.
W wyglądzie chorego zwraca uwagę wytrzeszcz gałek ocznych, który może się utrzymywać nawet po wyrównaniu czynności tarczycy.
Stężenie hormonów tarczycy w surowicy krwi jest zwiększone
Badanie scyntygraficzne wykazuje wzmożone, ale równomierne w całej tarczycy, wychwytywanie jodu radioaktywnego.
Leczenie:
Zachowawcze, polega na stosowaniu leków hamujących wytwarzanie hormonów tarczycy, uniemożliwiających wiązanie tyrozyny z jodem w tarczycy.
W czasie leczenia należy kontrolować liczbę krwinek białych we krwi.
Leczenie choroby powinno trwać ok. półtora roku.
Nawrót objawów nadczynności tarczycy jest wskazaniem do ponownego długotrwałego leczenia.
3. Przełom tarczycowy
Jest to nagłe nasilenie się nadczynności gruczołu z groźnymi objawami ze strony układu krążenia.
Rozróżniamy dwa obrazy przełomu spowodowane odmienną patogenezą.
Zaawansowana, nie leczona nadczynność tarczycy może stać się przyczyną przełomu, powodując tak wielkie zatrucie hormonami tarczycy, że ustrój nie jest w stanie utrzymać homeostazy środowiska wewnętrznego.
Czynność serca jest znacznie przyspieszona, ciśnienie tętnicze podwyższone.
W następnym okresie pojawia się osłabienie, adynamia mięśniowa i zapaść.
Stan ten często kończy się śmiercią.
Inny rodzaj przełomu tarczycowego występuje po chirurgicznym usunięciu tarczycy przed osiągnięciem pełnej eutyreozy.
Obraz kliniczny jest podobny, choć etiopatogeneza inna.
Tarczyca zostaje usunięta i występuje gwałtowne odblokowanie układu podwzgórzowo – przysadkowego.
Leczenie – podawanie tyroksyny lub innych preparatów jodu, leków blokujących układ adrenergiczny beta oraz kortykosteroidów
Przełom występuje rzadko – może być skutkiem niewłaściwego przygotowania chorego do operacji.
Bezpośrednim czynnikiem może wyzwalającym przełom tarczycowy być zabieg wykonany w nie rozpoznanej i nie leczonej nadczynności tarczycy, np. usunięcie zęba, przerwanie ciąży lub inny zabieg chirurgiczny, a także wzruszenie i emocje.
Objawy nadczynności tarczycy gwałtownie nasilają się, pojawia się gorączka do 40 °C, chory obficie się poci, jest silnie pobudzony psychicznie i ruchowo.
Niedoczynność gruczołu tarczowego - może być spowodowana niedorozwojem albo różnego stopnia uszkodzeniem gruczołu, lub też niewydolnością przysadki z niedoborem hormonu tyreotropowego.
Objawy: przyrost masy ciała, ciągłe zmęczenie , ospałość, osłabienie, bóle mięśni, ciągłe wahania nastroju, rozdrażnienie, sucha skóra, wypadanie włosów, nieregularne miesiączki, niepłodność, wysoki poziom cholesterolu, problemy z pamięcią i koncentracją.
1.Wrodzony brak tarczycy lub wrodzona niedoczynność tarczycy.
To najcięższa forma niedoczynności.
Dziecko z zaburzeniami rozwoju tego gruczołu zwykle w łonie matki rozwija się prawidłowo, ponieważ tarczyca matki wydziela prawidłowe ilości hormonu.
W kilka dni po urodzeniu pojawiają się pierwsze objawy niedoczynności tarczycy.
Zahamowany zostaje zarówno rozwój fizyczny jak i psychiczny.
Dziecko nie rośnie, później zaczyna wstawać i chodzić, nie mówi.
Dochodzi do karłowatości i kretynizmu tarczycowego.
Osoby takie mają budowę krępą, ze znacznym niedoborem wzrostu, dużą głowę osadzoną na krótkiej szyi, obrzękłe wargi i duży mięsisty język, nie mieszczący się w ustach, twarz o wyrazie głupkowatym.
Rozwój umysłowy jest zahamowany.
Konsekwentne leczenie przetworami tarczycy, rozpoczęte wcześniej, przynosi poprawę.
2. Obrzęk śluzowaty
To najczęściej obserwowana postać niedoczynności tarczycy.
Może być spowodowany
pozapalnym zanikiem gruczołu tarczowego
Następstwem zbyt rozległego operacyjnego usunięcia tarczycy
Długiego stosowania leków tyreostatycznych
Leczenia jodem radioaktywnym
Rozwija się powoli, objawy kliniczne narastają stopniowo.
Chory staje się spowolniały psychicznie i fizycznie, łatwo się męczy, skarży się na stałe uczucie zimna, zaparcia oraz stopniowy przyrost masy ciała.
Skóra staje się gruba, sucha, woskowa.
Zmiany rysów twarzy – znaczne obrzęki powiek i warg, obwisłość policzków.
Włosy są suche, matowe i wypadają.
Oddechy stają się wolne, czynność serca również, temperatura ciała jest niska, niskie ciśnienie krwi.
Zmienia się barwa głosu, który jest niski i ochrypły.
Wszelkie procesy psychiczne przebiegają powoli.
Mowa spowolniała, skandowana.
Obniża się stężenie hormonów tarczycy w surowicy krwi.
Testy radioizotopowe wykazują zmniejszone wychwytywanie jodu radioaktywnego przez tarczycę.
Zwiększa się stężenie cholesterolu w surowicy krwi.
Leczenie :
Polega na zastępczym podawaniu hormonów tarczycy.
Dawki leków i sposób podawania zależą od ciężkości niedoczynności tarczycy oraz od wieku pacjenta.
TARCZYCA (objawy)
NADCZYNNOŚĆ NIEDOCZYNNOŚĆ
-ataki paniki, nerwowość, pobudzenie, -wypadanie włosów, sucha skóra
-spadek masy ciała (nieuzasadniony), chudnięcie -wzrost masy ciała (nieuzasadniony)
-zmęczenie, bezsenność -przewlekłe zmęczenie, osłabienie
-powiększenie wola -bóle mięśni ramion
-wytrzeszcz oczu -bóle mięśni szyi (tylna część)
-drżenie rąk, nadmierna ruchliwość -ospałość, wahania nastroju, rozdrażnienie
-wzmożona pobudliwość nerwowa -nieregularne miesiączki, niepłodność
-zwiększona potliwość -problemy z pamięcią, koncentracją
-skłonność do biegunek -wysoki poziom cholesterolu
-uczucie wzmożonego kołatania serca -bóle mięśni kręgosłupa
-zaburzenia miesiączkowania u kobiet
3. Zapalenie gruczołu tarczowego
Najczęściej są spowodowane powstawaniem w organizmie swoistych przeciwciał, które niszczą tkankę gruczołu i doprowadzają do jego niedoczynności.
ostre zapalenie tarczycy ma dość charakterystyczne objawy. Gdy tarczyca jest obrzęknięta towarzyszą jej bóle szyi, węzły chłonne szyi są powiększone. W badaniu krwi widać wyraźnie wzrost liczby krwinek białych oraz szybkości opadania krwinek czerwonych. Towarzyszy im chrypka oraz trudności w połykaniu. Skóra szyi może być zaczerwieniona.
• Objawy ostrego infekcyjnego zapalenia tarczycy pojawiają się nagle i gwałtownie, przy czym nie występują ani objawy niedoczynności tarczycy, ani nadczynności tarczycy.
Najpierw chory odczuwa:
osłabienie
przyspieszenie rytmu serca
bóle mięśniowo-stawowe
• Dość szybko dochodzą kolejne objawy:
powiększenie gruczołu
silny ból, nasilający się podczas ruchów szyją, przy dotyku oraz przy przełykaniu, promieniujący do uszu i/lub kąta żuchwy
zaczerwienienie i cieplejsza skóra nad tarczycą
powiększenie okolicznych węzłów chłonnych
gorączka z dreszczami
trudności z połykaniem
• Badania wykrywające zapalenie gruczołu tarczowego
badaniem sonograficznym stwierdza się objawy ropnia (w zapaleniu bakteryjnym) lub krwiaka
badaniem scyntygraficznym stwierdza się obszary pozbawione zdolności wychwytywania jodu
badaniem bioptycznym stwierdza się nacieki granulocytowe, jeśli zapalenie spowodowane jest zakażeniem bakteryjnym
• Ostre infekcyjne zapalenie tarczycy leczy się antybiotykami, zwykle podawanymi dożylnie w warunkach szpitalnych lub bardziej drastycznie - poprzez nacięcie ropnia.
• Ostre nieinfekcyjne zapalenie tarczycy zwykle ustępuje samoistnie bez konieczności leczenia.
Często, dla złagodzenia dolegliwości, lekarz decyduje się na podanie pacjentowi niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub glikokortykosteroidów.
Jeżeli przyczyną choroby jest odczyn na stosowane leki, należy je odstawić.
Opieka nad pacjentem z nadczynnością tarczycy
OBJAWY NADCZYNNOŚCI TARCZYCY: ataki paniki, nerwowość, pobudzenie, spadek masy ciała (nieuzasadniony), chudnięcie, zmęczenie, bezsenność, powiększenie wola, wytrzeszcz oczu, drżenie rąk, nadmierna ruchliwość, wzmożona pobudliwość nerwowa, zwiększona potliwość, skłonność do biegunek, uczucie wzmożonego kołatania serca, zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Zadania pielęgniarki - diagnostyczne
• Przygotowanie fizyczne i psychiczne do badań laboratoryjnych i obrazowych.
• Wykonywanie pomiarów antropometrycznych – masa ciała, wzrost.
• Oznaczenie wskaźnika BMI
• Wykonanie EKG
• Pomiar tętna, ciśnienia tętniczego krwi, oddechu
• Ocena stanu skóry, włosów i paznokci.
• Ocena nawyków żywieniowych pacjenta – ilość, jakość i częstość spożywanych posiłków, spożycie mięsa, ryb, nabiału, warzyw, owoców, ilość płynów wypijanych w ciągu doby.
• Ocena sposobu radzenia sobie ze stresem.
• Ocena stanu psychicznego pacjenta pod kątem depresji, nerwicy lękowej – np. za pomocą testu depresji Becka, testu Hamiltona.
• Ocena aktywności fizycznej i tolerancji wysiłku fizycznego.
• Ocena poziomu wiedzy pacjenta na temat przyczyn choroby, badań diagnostycznych, następstw choroby oraz metod leczenia, zalecanej diety i stylu życia.
• Określenie problemów pielęgnacyjnych pacjentów.
• Określenie zakresu edukacji i reedukacji pacjenta.
Zadania pielęgniarki - terapeutyczne
• Motywowanie do systematycznego przyjmowania leków, systematycznej kontroli w poradni endokrynologicznej i systematycznego leczenia chorób współistniejących – nadciśnienia tętniczego, infekcji, cukrzycy.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności unikania leków na przeziębienie zawierających efedrynę, środków stymulujących zawierających kofeinę oraz preparatów zawierających jod –witaminy, leki przeciwastmatyczne, wykrztuśne, kosmetyki do opalania, substytuty soli.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności zastosowania diety bogatobiałkowej z ograniczeniem produktów bogatych w jod i produktów wolotwórczych.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności prowadzenia systematycznej samoobserwacji w kierunku powikłań – np. zaburzenia rytmu serca, niewyjaśniona gorączka, wymioty, nudności – i zgłoszenia się do poradni w przypadku ich wystąpienia.
• Prowadzenie obserwacji w kierunku działań niepożądanych tyreostatyków np. objawów niedoczynności tarczycy, pokrzywki, zapalenia stawów, zaburzeń odczuć smakowych.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności systematycznego wykonywania badań laboratoryjnych z uwagi na możliwość zahamowania czynności krwiotwórczej szpiku oraz wystąpienia niedoczynności gruczołu tarczowego podczas terapii tyreostatykami.
Zadania pielęgniarki – edukacyjne i profilaktyczne
• Zapoznanie pacjenta z istotą choroby, metodami kontroli przebiegu choroby, metodami leczenia, zalecanym trybem życia i elementami samokontroli stanu zdrowia.
• Motywowanie do zaprzestania palenia lub ograniczenia liczby wypalanych papierosów.
• Zapoznanie z metodami leczenia uzależnienia od tytoniu – leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne.
• Nauczenie pacjenta kontrolowania bilansu płynów ze względu na współistniejący wielomocz, biegunki i skłonność do odwodnienia.
• Zachęcenie pacjenta do systematycznej kontroli masy ciała, ciepłoty ciała, tętna i ciśnienia tętniczego krwi.
• Udzielenie wskazówek dotyczących pielęgnacji włosów, skóry i paznokci.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności noszenia bawełnianej bielizny osobistej oraz szczególnej dbałości o higienę skóry z powodu nadmiernej potliwości skóry.
• Wyjaśnienie pacjentowi konieczności unikania infekcji z uwagi na możliwość zaostrzenia przebiegu choroby –unikanie kontaktu z osobami chorymi i przeziębionymi.
• Uprzedzenie rodziny/bliskich chorego o przyczynach znacznego pobudzenia psychoruchowego, płaczliwości, zmienności nastrojów chorego i nauczenie ich właściwej komunikacji z chorym.
• Zapoznanie chorego z metodami ułatwiającymi zasypianie – wyciszenie przed snem, muzykoterapia, techniki relaksacyjne.
• Zachęcenie pacjenta do systematycznych przerw w czasie pracy na komputerze oraz ograniczenie pracy z komputerem, uprzedzenie o konieczności ograniczenia sztucznego oświetlenia, czytania książek wieczorem ze względu na szybkie męczenie się aparatu wzroku i łzawienie.
• Motywowanie pacjenta do przestrzegania diety z ograniczeniem substancji wolotwórczych – kapusta, rzepa, kalarepa, kalafior, kiełki fasoli, migdały, kukurydza.
• Wyjaśnienie pacjentowi konieczności unikania produktów o wysokiej zawartości kofeiny – kawa, herbata, cola, napoje energetyzujące, ze względu na możliwość nasilenia biegunki, drżenia mięśni i zaburzeń rytmu serca.
Problemy pielęgnacyjne i interwencje pielęgniarskie
Problem pielęgnacyjny I: Częste wypróżnienia (4-5 na dobę) związane z nadmiernym pasażem jelitowym.
Cel opieki: Zapobieganie odwodnieniu.
Zadania pielęgniarki:
Ocena stanu nawodnienia – bilans płynów, diureza, stan skóry i błon śluzowych, pomiar masy ciała.
Podanie leków przeciwbiegunkowych zgodnie ze zleceniem lekarza.
Zapoznanie pacjenta z czynnikami nasilającymi dolegliwości – palenie tytoniu, stres, nadmierny wysiłek fizyczny.
Zapoznanie pacjenta z zasadami pielęgnacji krocza po każdym oddaniu stolca.
Poinformowanie pacjenta o konieczności:
Ograniczenia produktów nasilających pasaż jelitowy – owoce, soki owocowe, kofeina, alkohol, gazowane napoje, tłusty rosół, produkty mleczne, ziarna zbóż, słodycze, warzywa kapustne, cebula, tarte jabłko, gotowana marchew.
Zwiększenie podaży płynów do 2,5 l/dz.
Włączenia do diety produktów zapierających: herbata, napar z suszonych jagód, kisiel, kakao na wodzie, galaretki, ryż, suchary
Problem pielęgnacyjny II: Nadmierna utrata masy ciała związana ze zwiększoną przemianą materii.
Cel opieki: Zapobieganie utracie masy ciała.
Zadania pielęgniarki:
Zalecenie pacjentowi kontrolowania masy ciała raz w tygodniu i prowadzenia dzienniczka samokontroli – spożywane posiłki, aktywność fizyczna, masa ciała.
Zapoznanie pacjenta z zasadami zalecanej diety – wysokokaloryczna, wysokobiałkowa, z ograniczeniem błonnika pokarmowego i kofeiny.
Zaproponowanie konsultacji z dietetykiem w celu opracowania indywidualnej diety.
Poinformowanie o konieczności wyeliminowania lub ograniczenia palenia tytoniu.
Problem pielęgnacyjny III: Podwójne widzenie, nadwrażliwość na światło, łzawienie związane z oftalmopatią tarczycową.
Cel opieki: Zmniejszenie dolegliwości.
Zadania pielęgniarki:
Poinformowanie pacjenta o konieczności systematycznego przyjmowania leków hamujących procesy autoimmunologiczne (steroidy, diuretyki) zgodnie z zaleceniami lekarza.
Motywowanie pacjenta do wyeliminowania czynników nasilających dolegliwości – stres, palenie tytoniu czynne i bierne, wiatr, zadymione pomieszczenia, nadmierne nasłonecznienie, nagła zmiana temperatury otoczenia, odwodnienie, długa praca przy komputerze, używanie szkieł kontaktowych.
Nauczenie pacjenta pielęgnacji oczu – sztuczne łzy, noszenie ciemnych okularów, stosowanie chłodzących maseczek i żelów do oczu.
Problem pielęgnacyjny IV: Konieczność zastosowania leczenia jodem promieniotwórczym.
Cel opieki: Przygotowanie chorego do terapii.
Zadania pielęgniarki:
Poinformowanie pacjenta o celu terapii, sposobie postępowania w czasie terapii i kontroli stanu zdrowia w czasie terapii.
Poinformowanie pacjenta o konieczności zaprzestania stosowania tyreostatyków.
Wykluczenie przeciwwskazań do podjęcia terapii – ciąża, karmienie piersią.
Poinformowanie pacjenta o konieczności stosowania skutecznych metod antykoncepcji przez cały okres stosowania terapii oraz przez 12 mies. od momentu zakończenia leczenia.
Uprzedzenie o konieczności zgłoszenia się na leczenie na czczo.
W przypadku leczenia ambulatoryjnego należy uprzedzić chorego o konieczności ograniczenia kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży przez pierwszy tydzień leczenia.
Uprzedzenie pacjenta o możliwości pojawienia się lekkiego pobolewania w okolicy przedniej części szyi oraz suchości jamy ustnej, które mijają samoistnie po ok. 2-3 dniach od momentu zastosowania leczenia.
Problem pielęgnacyjny V: Wystąpienie objawów prodromalnych przełomu tarczycowego na skutek silnej infekcji bakteryjnej układu oddechowego.
Cel opieki: Zapewnienie bezpieczeństwa psychofizycznego, zmniejszenie dolegliwości.
Zadania pielęgniarki:
Ułożenie w pozycji bezpiecznej
Założenie kaniuli do żyły obwodowej
Ocena parametrów życiowych – ciśnienie tętnicze, tętno, temperatura, oddech, stan świadomości co 30 min.
Założenie cewnika do pęcherza moczowego.
Kontrola diurezy godzinowej.
Ocena bilansu płynów.
Stałe monitorowanie temperatury ciała
Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego i pobieranie krwi na badania biochemiczne co 12h
Wykonanie EKG
Podłączenie kardiomonitora
Zastosowanie fizykalnych metod obniżania temperatury ciała
Podawanie tlenu przez maskę tlenową lub wąsy tlenowe z przepływem 2 l/min
Podawanie leków zgodnie z indywidualna kartą zleceń lekarskich
Dokumentowanie wszystkich czynności diagnostycznych i terapeutycznych.
Podsumowanie
Leczenie nadczynności tarczycy polega przede wszystkim na przywróceniu prawidłowej czynności hormonalnej.
Znaczne nasilenie dolegliwości w przebiegu tej choroby wpływa niekorzystnie na jakość życia chorego, uniemożliwia mu funkcjonowanie fizyczne i psychiczne, a także może doprowadzić do rozwoju wielu powikłań.
Przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących systematycznego przyjmowania leków i kontroli w poradni ambulatoryjnej,
a także zastosowanie właściwej diety i świadoma współpraca chorego w procesie leczenia umożliwiają szybkie osiągniecie efektów terapeutycznych,
zapobieganie powikłaniom związanym z przebiegiem choroby i zastosowaną metodą leczenia.
Opieka nad pacjentem z niedoczynnością tarczycy
OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY: wypadanie włosów, sucha skóra, wzrost masy ciała (nieuzasadniony, przewlekłe zmęczenie, osłabienie, bóle mięśni ramion, bóle mięśni szyi (tylna część), ospałość, wahania nastroju, rozdrażnienie, nieregularne miesiączki, niepłodność, problemy z pamięcią i koncentracją, wysoki poziom cholesterolu, bóle mięśni kręgosłupa.
Zadania pielęgniarki - diagnostyczne
• Uczestniczenie we wszystkich działaniach podejmowanych w celu zdiagnozowania choroby
• Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych
• Przygotowanie pacjenta do innych badań diagnostycznych:
USG tarczycy
USG jamy brzusznej
RTG klatki piersiowej
Scyntygrafii
TK lub MR
Zadania pielęgniarki - terapeutyczne
• Podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarskim – hormony tarczycy L-tyroksyna, preparaty jodu
Zadania pielęgniarki - profilaktyczne
Nie jest znany sposób zapobiegania pierwotnej niedoczynności tarczycy.
U chorych poddawanych radioterapii lub po operacji usunięcia płata tarczycy konieczne jest jak najszybsze włączenie terapii zastępczej hormonami tarczycy.
Ważną rolę w profilaktyce niedoczynności tarczycy odgrywa również dieta, która powinna być wzbogacona jodem.
Zadania pielęgniarki - edukacyjne
Zadania edukacyjne związane z zastosowaną terapią:
Stosowanie L-tyroksyny na czczo, 0,5 h przed posiłkiem
Kontrola stężenia hormonów tarczycy – przy przedawkowaniu leku TSH ulega obniżeniu, przy przyjmowaniu przez chorego zbyt małej dawki TSH jest wysokie
Kontrola stężenie TSH w surowicy w odstępach 4-6 tygodniowych, gdyż okres półtrwania leku wynosi 10 dni
Obserwacja objawów ubocznych stosowanego leczenia – ból w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego, biegunka, drżenie rąk, pocenie się
Zalecenia dietetyczne:
Wskazana dieta bogata w błonnik w celu uniknięcia zaparć
Wskazana dieta niskokaloryczna, jeżeli u chorych występuje nadwaga
Zaprzestanie lub ograniczenie spożycia alkoholu i używek
Zalecenia ogólne:
Wskazana aktywność psychiczna i fizyczna
Dostosowanie temperatury otoczenia do potrzeb pacjenta, jak również ubioru do warunków klimatycznych, tak aby pacjent osiągnął komfort termiczny.
Edukacja osób najbliższych, rodziny chorego:
Wsparcie psychiczne pacjenta
Zachęcanie chorego do aktywności, nie wyręczanie w codziennych obowiązkach
Edukacja na temat objawów ubocznych stosowanej terapii
Edukacja na temat postępowania w przypadku wystąpienia drgawek, nagłego obniżenia temperatury ciała u chorego, wystąpienie zaburzeń oddychania – objawów sugerujących wystąpienie śpiączki hipometabolicznej.
Problemy pielęgnacyjne chorych i interwencje pielęgniarskie
Problem pielęgnacyjny I: Obrzęk powiek, twarzy i dłoni wskutek obrzęku śluzowatego.
Cel opieki: Złagodzenie dolegliwości.
Zadania pielęgniarki:
1. Obserwacja stanu obrzęków:
Dokonywanie pomiaru obrzęku – mierzenie centymetrem krawieckim dłoni w tym samym miejscu w celu oceny powiększania lub zmniejszania się obrzęku.
Codzienny pomiar masy ciała pacjenta – na czczo, najlepiej o tej samej porze, w podobnym ubraniu, po oddaniu moczu
2. Codzienne prowadzenie bilansu płynów.
3. Pielęgnacja skóry – natłuszczanie kremem/wazeliną twarzy i dłoni w celu uniknięcia powierzchownych pęknięć.
4. Dostosowanie diety do stanu pacjenta – bez sodu lub z niską zawartością sodu ( 2-4g/dz. lub 4-6 g/dz.)
5. Zachęcenie pacjenta do aktywności fizycznej.
6. Edukacja pacjenta na temat celu, zasad i konieczności systematycznego stosowania terapii hormonalnej związanej z niedoczynnością tarczycy i na temat wpływu leczenia podstawowego na złagodzenie obrzęków.
Uwaga! Cechą charakterystyczną obrzęków w niedoczynności tarczycy jest to, że ucisk palcem nie pozostawia dołka.
Problem pielęgnacyjny II: Zaparcia związane z ograniczoną perystaltyką jelit.
Cel opieki: Złagodzenie zaparć.
Zadania pielęgniarki:
1. Zachęcenie pacjenta do aktywności fizycznej, gdyż ruch ma istotny wpływ na funkcję przewodu pokarmowego.
2. Zapoznanie pacjenta z zaleceniami dietetycznymi poprawiającymi perystaltykę jelit:
Dieta wzbogacone w błonnik roślinny (włóknik) – co najmniej 35 g dziennie – grube kasze, ciemne, razowe pieczywo, surowe warzywa – marchew, buraki, brokuły i owoce ze skórką.
Jeśli nie ma przeciwwskazań, zwiększenie ilości wypijanych płynów (co najmniej 2,5-3 l/dz.) przy jednoczesnej kontroli bilansu płynów; najlepiej pić czystą lub wodę niegazowaną wzbogaconą w jony magnezu.
Przed każdym posiłkiem wypijanie 1 szklanki przegotowanej, ciepłej wody.
Spożywanie posiłków często, w małych ilościach, o regularnych porach dnia
Spożywanie kilku sztuk suszonych śliwek lub moreli dziennie; otrąb zbożowych namoczonych w wodzie lub jogurcie lub mielonego siemienia lnianego
Ograniczenie spożycia ziemniaków
3. Unikanie palenia tytoniu, picia kawy i kofeiny.
4. Stosowanie masażu okrężnego brzucha.
5. Stosowanie środków farmakologicznych ułatwiających wypróżnienie.
6. Edukacja pacjenta na temat celu, zasad i konieczności systematycznego stosowania terapii hormonalnej związanej z niedoczynnością tarczycy i wpływu leczenia podstawowego na złagodzenie zaparć.
Podsumowanie
Gruczoł tarczowy jest jednym z ważniejszych narządów ustroju człowieka znacząco wpływa na gospodarkę hormonalną.
Hormony tarczycy biorą udział we wszystkich procesach metabolicznych ustroju, wpływają na wzrost rozwijającego się organizmu i autonomiczny układ nerwowy.
Dlatego też niedoczynność tarczycy charakteryzuje się obniżeniem i spowolnieniem wszystkich czynności organizmu zarówno fizycznych, jak i psychicznych wskutek obniżenia spoczynkowej przemiany materii.
Choroba rozwija się powoli i w sposób dyskretny, a jej początkowe objawy są niecharakterystyczne.
Nieleczona wyłącza ludzi z dotychczasowego rytmu życia, z pełnionych ról zawodowych i rodzinnych, zaburza życie uczuciowe i emocjonalne.
Dzięki wcześnie podjętej diagnostyce i terapii istnieje szansa na normalne życie z tą chorobą.
DIETA w NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY -
JEDZ - żytnie pieczywo, nasiona roślin strączkowych (groszek zielony), jaja, owoce cytrusowe (pomarańcze, mandarynki), ryby morskie
UNIKAJ - warzywa kapustne, słodycze (ciasta), soję, makarony pszenne, białe pieczywo
ANATOMIA PRZYTARCZYC
• Zazwyczaj u człowieka występują cztery gruczoły (dwa górne i dwa dolne), jednak może być ich więcej
• Przytarczyce górne – w większości przypadków (80%) są położone na tylnej powierzchni płatów bocznych tarczycy, nad skrzyżowaniem nerwu krtaniowego wstecznego z tętnicą tarczową dolną
• Przytarczyce dolne – (w 60%) znajdują się poniżej, do tyłu i bocznie w stosunku do dolnego bieguna tarczycy. Często są położone poniżej dolnego bieguna tarczycy w więzadle tarczowo-grasiczym lub nad górnym biegunem grasicy.
• Niezstąpione przytarczyce dolne można znaleźć nad rozwidleniem tętnicy szyjnej, inne szczególnie duże gruczolaki mogą ulegać tzw. migracji mechanicznej do śródpiersia przedniego (przytarczyce dolne), jak i do tylnego (przytarczyce górne)
• Przytarczyce wydzielają parathormon, który powoduje zwiększenie stężenia wapnia, a zmniejszenie zawartości fosforanów w surowicy krwi oraz zwiększenie ilości fosforanów wydalanych z moczem.
• Hormon przytarczyc wywiera wpływ na kościec, nerki i przewód pokarmowy.
• Drugim hormonem regulującym gospodarkę wapniowofosforanową jest kalcytonina, produkowana przez komórki, produkowana przez komórki okołopęcherzykowe tarczycy.
• Kalcytonina zmniejsza stężenie wapnia w surowicy, pod jej wpływem zmniejsza się też ilość wapnia przenikającego z układu kostnego do krwi.
• Kalcytonina jest hormonem o działaniu przeciwstawnym do działania parathormonu.
FIZJOLOGIA PRZYTARCZYC
• Przytarczyce wydzielają parathormon (PTH), który wraz z kalcytoniną (CT), produkowaną przez komórki C tarczycy i aktywnymi metabolitami witaminy D3 uczestniczy w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej ustroju na zasadzie sprzężenia zwrotnego z poziomem wapnia we krwi.
• Hipokalcemia pobudza, a hiperkalcemia hamuje wydzielanie PTH
• Najsilniejszym bodźcem powodującym wydzielanie kalcytoniny (CT) jest wzrost stężenia wapnia
• Zasadniczą rolą CT w organizmie jest obniżanie nadmiernego poziomu wapnia w osoczu; drugim efektem działania CT jest hipofosfatemia
• Kalcytonina i PTH przejawiają więc fizjologiczny antagonizm
NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC
• Nadczynność pierwotna przytarczyc (pHPT) jest stanem, w którym parathormon (PTH) wydzielany jest autonomicznie w ilości przekraczającej zapotrzebowanie ustroju, powodując zaburzenie sprzężenia zwrotnego między poziomem wapnia a PTH
• Jest spowodowana gruczolakiem przytarczyc
• Nadczynność wtórna przytarczyc (sHPT) jest wyrazem mechanizmu kompensacyjnego w stanach, w których dochodzi do obniżenia poziomu wapnia w surowicy. Powoduje to nie tylko wzrost wydzielania PTH, ale prowadzi do proliferacji i rozrostu przytarczyc.
• Wtórna nadczynność przytarczyc jest procesem odwracalnym.
• Nadczynność trzeciorzędowa przytarczyc (tHPT) wyraża stan, w którym nawet po ustaniu (lub usunięciu) przyczyny wywołującej wtórną nadczynność przytarczyc (sHPT) parathormon (PTH) jest wydzielany w nadmiarze w wyniku już autonomicznej czynności gruczołów przytarczowych.
I. PIERWOTNA NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC
• Od chwili pierwszej operacji w 1925 r. wykonanej w Wiedniu przez Mandla pierwotna nadczynność przytarczyc (pHPT) znana była w literaturze światowej jako „disease of stones, bones, psychic moans, abdominal groans, adenom´ s”, co można przetłumaczyć jako „choroba kamieni, kości, psychicznych i brzusznych dolegliwości”.
• Współcześnie symptomy te nie są już traktowane jako objawy choroby, lecz jako powikłania, bowiem pHPT rozpoznawana jest obecnie coraz częściej we wczesnym jeszcze bezobjawowym okresie choroby.
PIERWOTNA NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC BYWA ROZPOZNAWANA:
• w wyniku przypadkowego wykrycia hiperkalcemii u chorego, u którego wykonano oznaczenie poziomu elektrolitów w osoczu z innych wskazań
• u chorego z powikłaniami pHTP (np. kamicy nerkowej, zmian kostnych, zapalenia trzustki), u którego poziom wapnia powinien być rutynowo oznaczany
• w wyniku badań przesiewowych i profilaktycznych
ZMIANY HISTOPATOLOGICZNE PRZYTARCZYC KTÓRE POWODUJĄ ZWIĘKSZONE WYDZIELANIE PTH W pHPT
• pojedynczy gruczolak
• u około 85% chorych
• gruczolaki i pierwotny rozrost przytarczyc
• u około 15% chorych
• rak przytarczyc – bardzo rzadko
• u około 0,5-1% chorych
OBJAWY I POWIKŁANIA pHPT OBJAWY I POWIKŁANIA DOTYCZĄCE UKŁADU MOCZOWEGO:
• kamica i wapnica nerkowa
• postępująca niewydolność nerek
• poliuria, nokturia z towarzyszącą polidypsją
OBJAWY I POWIKŁANIA DOTYCZĄCE UKŁADU KOSTNEGO (WIDOCZNE W RTG) • uogólniony zanik kostny – osteoporoza
• resorpcja podokostnowa
• ogniskowe rozrzedzenia – osteitis cystica
• zwłóknienie – osteitis fibrosa
• współistnienie powyższych objawów – osteitis fibrosa cystica generalisata, morbus Recklinghauseni
• pseudoguzy olbrzymiokomórkowe
• chorzy często skarżą się na bóle kostno-stawowe, niejednokrotnie dochodzi do patologicznych złamań odwapnionych kości
OBJAWY BRZUSZNE
• niespecyficzne bóle brzucha, utrata łaknienia, chudnięcie, nudności i wymioty, zaparcia, do niedrożności porażennej włącznie
• choroba wrzodowa, oporna na leczenie zachowawcze – PTH pobudza wydzielanie gastryny
• zapalenia trzustki i kamica trzustkowa, związana z wtrącaniem się złogów wapnia w zasadowym soku trzustkowym (mydła wapniowe)
OBJAWY PSYCHO – NEUROLOGICZNE
• depresje
• ciągłe uczucie senności
• osłabienie pamięci
• objawy psychotyczne
• osłabienie siły mięśni
OBJAWY DEPRESJI: utrata energii i chęci do działania, długotrwałe obniżenie nastroju, brak lub napady apetytu, wewnętrzny lęk, drażliwość, bezsenność, trudności w skupieniu uwagi, zniechęcenie do życia i myśli samobójcze, unikanie kontaktów z innymi, uczucie ciągłego zmęczenia.
PRZEŁOM HIPERKALCEMICZNY
• Groźne i stanowiące zagrożenie życia powikłanie
• Uporczywe nudności i wymioty oraz wielomocz prowadzą do odwodnienia hipertonicznego i wstrząsu, rozwija się przednerkowa niewydolność nerek
II. WTÓRNA NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC
• Wtórna nadczynność przytarczyc (osteodystrofia nerkowa) występuje u chorych dializowanych przewlekle z powodu schyłkowej niewydolności nerek
• Wtórna, bo pierwotną przyczyną są niewydolne nerki
OBJAWY KLINICZNE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI
• bóle kostno-stawowe
• uporczywy świąd
• nużliwość mięśni
• zerwania ścięgien
• zapalenia okołostawowe
• angiopatia
• złamania patologiczne
• zaburzenia neurologiczne
• zaburzenia hematologiczne (leukopenia, trombocytopenia, niedokrwistość)
RADIOLOGICZNIE MOŻNA STWIERDZIĆ
• resorpcję podokostnową
• zrzeszotnienie (osteoporozę)
• zwyrodnienie włóknisto-torbielowate (osteitis fibrosa cystica)
• osteosklerozę, zwapnienia przerzutowe
• odkładanie się złogów wapniowo – fosforanowych w tkankach miękkich)
• osteomalację
III. TRZECIORZĘDOWA NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC
• Trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc (tHPT) nazywana również „wtórnie pierwotną nadczynnością przytarczyc”, występuje u chorych przewlekle dializowanych z powodu schyłkowej niewydolności nerek, u których pomimo zlikwidowania przyczyny sHPT prawidłowo funkcjonującym przeszczepem nerki doszło do autonomicznego wydzielania PTH, podobnie jak w pierwotnej nadczynności przytarczyc.
LECZENIE NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC
• Pierwotną (pHTP), trzeciorzędową (tHPT) nadczynność oraz raka przytarczyc leczy się operacyjnie
• Wtórną (sHTP) leczy się zachowawczo stosując preparaty wapnia i związków wiążących fosforany, aktywne formy witaminy D3 i jej metabolitów w skojarzeniu z kalcytoniną
• Uważając wtórną nadczynność przytarczyc za odwracalną postać nadczynności należy uznać, że najlepszym leczeniem tych chorych jest przeszczep nerki
• U chorych ze znacznym nasileniem dolegliwości leczenie operacyjne wtórnej nadczynności przytarczyc pozostaje leczeniem z wyboru
OPERACJE PRZYTARCZYC W PIERWOTNEJ NADCZYNNOŚCI
• W przypadku gruczolaka lub gruczolaków usuwa się je
• W przypadkach pierwotnego rozrostu wszystkich przytarczyc wykonuje się:
• subtotalną resekcję przytarczyc (St-Ptx), tzn. usuwa się 3 największe gruczoły i fragment czwartego z pozostawieniem około 40-60 mg tkanki przytarczycy
• całkowite usunięcie przytarczyc z autotrans-plantacją (TPtx+AT) fragmentu przytarczycy
OPERACJE PRZYTARCZYC WE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI
• Subtotalna resekcja przytarczyc (St-Ptx)
• Całkowita resekcja przytarczyc z jednoczasową autotransplantacją (T-Ptx+AT)
• Całkowita resekcja przytarczyc z jednoczasową autotransplantacją (T-Ptx+AT) fragmentów gruczołu:
• pod powięź mięśnia ramienno-promieniowego (na to przedramię, na którym nie ma tętniczożylnej przetoki do dializ)
• w obręb mięśnia mostkowo-obojczykowosutkowego (sposobem Alveryda)
OPERACJE PRZYTARCZYC W TRZECIORZĘDOWEJ NADCZYNNOŚCI
• Z reguły wykonuje się St-Ptx lub T-Ptx+At. U niektórych chorych zabieg można ograniczyć do wycięcia makroskopowo powiększonych przytarczyc, bo tylko one są odpowiedzialne za hipersekrecję PTH i hiperkalcemię.
BANK PRZYTARCZYC
• Wykonując St-Ptx lub T-Ptx+AT konieczne jest zabezpieczenie usuniętych przytarczyc w ciekłym azocie w tzw. Banku Przytarczyc, by w przypadku wystąpienia pooperacyjnej niedoczynności (pozostawiony bądź przeszczepiony fragment przytarczycy nie podjął funkcji) wykonać autotransplantację.
Niedoczynność gruczołów przytarczycznych
• Pierwotna czyli samoistna, niedoczynność przytarczyc należy do rzadkości.
• Wtórna jest najczęściej spowodowana wycięciem przytarczyc w czasie operacji tarczycy. • niedobór hormonu przytarczyc powoduje ograniczenie wydalania fosforanów z moczem i zwiększenie ich stężenia we krwi oraz zmniejszenie stężenia wapnia we krwi, a odkładanie się go w kościach.
NIEDOCZYNNOŚĆ GRUCZOŁÓW PRZYTARCZYCZNYCH
PIERWOTNA WTÓRNA
1/ małe stężenie PTH we krwi 1/ małe stężenie PTH we krwi
2/ hipokalcemia 2/ hiperkalcemia
Klinicznym objawem osłabienia aktywności wapnia w surowicy jest tężyczka.
• Pojawia się nadwrażliwość nerwowo – mięśniowa, mrowienia, drętwienia oraz kurcze grup mięśniowych.
• Mogą pojawić się napady tężyczki, z charakterystycznym układaniem palców rąk w tzw. rękę położnika.
• Toniczne kurcze mogą się uogólniać i przypominają wtedy napad padaczki, jednak chory nigdy nie traci przytomności.
• Skurcz mięśni gładkich oskrzeli może przypominać napad dychawicy oskrzelowej, a długotrwały skurcz głośni bywa nawet przyczyną śmierci z uduszenia.
• Groźnym przewlekłym powikłaniem choroby jest zaćma.
Rozpoznanie ustala się na podstawie:
▪ charakterystycznych napadów tężyczkowych
▪ Typowych zmian elektrolitowych, dotyczących gospodarki wapniowo – fosforanowej.
▪ Pojawienie się patologicznych odruchów – objaw Chvostka (skurcz mięśnia okrężnego ust po uderzeniu młotkiem neurologicznym w kącik wargowy) (wynik pozytywny)
▪ Objaw Trousseau – układanie się palców w „ rękę położnika” po uciśnięciu naczyń żylnych ramienia podczas pomiaru aparatem do ciśnienia.
Leczenie :
▪ Doraźne podanie dożylnie preparatów soli wapnia
▪ W ciężkiej przewlekłej tężyczce podaje się podskórnie parathormon.
▪ Długotrwałe leczenie - podawanie witaminy D2 i D3.
Zadania pielęgniarki - diagnostyczne
• Pobranie materiału biologicznego do badań laboratoryjnych.
• Przygotowanie fizyczne i psychiczne do badań obrazowych i dodatkowych.
• Pomiar glikemii glukometrem – przed posiłkiem i 2 h po posiłku.
• Pomiary antropometryczne – wzrost, masa ciała, ocena wskaźnika BMI.
• Ocena bilansu płynów – obserwacja w kierunku moczówki.
• Pomiar parametrów życiowych – ciśnienie tętnicze krwi, tętno, oddech.
• Wykonanie EKG.
• Ocena układu kostno-mięśniowo-stawowego – np. kaczkowaty chód, zniekształcenie kręgosłupa, patologiczne złamania kości, zaniki mięśniowe.
• Ocena nastroju za pomocą skali depresji Becka
• Ocena poziomu wiedzy pacjenta na temat choroby i jej leczenia oraz sposobu przyjmowania leków.
• Ocena stylu życia chorego, sposobu odżywiania, aktywności fizycznej, snu i odpoczynku, tolerancji wysiłku fizycznego.
• Obserwacja stopnia przestrzegania zaleceń lekarskich dotyczących przyjmowania leków, zalecanej diety, dozowania wysiłku fizycznego, snu i wypoczynku.
• Obserwacja pacjenta w kierunku powikłań – przełom hiperkalcemiczny, choroba wrzodowa, nadciśnienie tętnicze, osteoporoza, kamica nerkowa, depresja, zaćma, zaburzenia rytmu serca.
• Rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta.
Zadania pielęgniarki - terapeutyczne
• Motywowanie do systematycznego przyjmowania leków, systematycznej kontroli w poradni endokrynologicznej i systematycznego leczenia chorób współistniejących – nadciśnienie tętnicze, choroba wrzodowa żołądka, zapalenie trzustki ….
• Zapoznanie chorego z zasadami przyjmowania leków wspomagających leczenie nadczynności przytarczyc w zależności od współistniejących objawów – leki hipotensyjne, diuretyki, hipolipemiczne, przeciwcukrzycowe, estrogeny.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności stosowania diety z ograniczeniem fosforanów.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności prowadzenia systematycznej samoobserwacji w kierunku powikłań i zgłoszenia się do poradni w przypadku ich wystąpienia.
• Prowadzenie obserwacji w kierunku działań niepożądanych leków.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności eliminacji czynników sprzyjających zachorowaniu – nadużywanie leków przeczyszczających i preparatów naparstnicy.
• Włączenie pacjenta i jego rodziny do aktywnej współpracy w procesie terapeutycznym.
Zadania pielęgniarki - rehabilitacyjne
• Motywowanie pacjenta do systematycznej aktywności fizycznej.
• Zaproponowanie współpracy z fizjoterapeutą w celu opracowania indywidualnego programu aktywności fizycznej.
• Zapoznanie ze wskazanymi formami aktywności fizycznej – codzienna gimnastyka po 20 – 30 min., codzienny spacer co najmniej przez 1 h, ćwiczenia izometryczne, pływanie, taniec, rower treningowy, gra w tenisa, kręgle.
• Zapoznanie pacjenta z przeciwwskazanymi formami aktywności fizycznej ( ze względu na współistniejącą osteoporozę) gwałtowne skręty, ćwiczenia z dużym obciążeniem, podnoszenie dużych ciężarów.
• Zwrócenie uwagi pacjentom z zaawansowaną osteoporozą na sposoby zmniejszenia ryzyka złamań i upadków – maty antypoślizgowe i dodatkowe poręcze w łazience, likwidacja śliskich powierzchni w mieszkaniu, odpowiednie obuwie.
• Nauczenie wykonywania ćwiczeń oddechowych i izometrycznych.
• Zwrócenie uwagi na konieczność zachowania prawidłowej postawy ciała w pozycji leżącej, stojącej i siedzącej za względu na postępującą osteoporozę.
• Zapoznanie chorego z metodami radzenia sobie ze stresem – techniki relaksacyjne, muzykoterapia, ćwiczenia oddechowe.
• Zaproponowanie współpracy z psychoterapeutą w przypadku występowania zaburzeń psychicznych i obniżonego nastroju.
• Udzielenie wsparcia emocjonalnego i informacyjnego.
• Wyjaśnienie rodzinie chorego zasad komunikacji w przypadku występowania zaburzeń emocjonalnych i poznawczych, depresji i obniżonego nastroju.
Zadania pielęgniarki – profilaktyczne i edukacyjne.
• Zapoznanie pacjenta z istotą choroby, metodami kontroli jej przebiegu, metodami leczenia, zalecanym trybem życia i elementami samokontroli swojego stanu zdrowia.
• Zachęcenie chorego do systematycznej kontroli masy ciała ze względu na skłonność do jej utraty i braku apetytu.
• Wyjaśnienie pacjentowi konieczności systematycznej kontroli wartości ciśnienia tętniczego krwi ze względu na możliwość wystąpienia nadciśnienia tętniczego.
• Zapoznanie pacjenta z zasadami pielęgnacji skóry w przypadku współistniejącego świądu – codzienna kąpiel, wietrzenie skóry, delikatne osuszanie, środki nawilżające, bawełniana bielizna, niska temperatura otoczenia, unikanie przegrzewania skóry.
• Poinformowanie o konieczności wypijania przynajmniej 2-2,5 l płynów w ciągu dnia z powodu możliwości powstania kamicy nerkowej.
• Zapoznanie pacjenta z zasadami diety zalecanej w nadczynności przytarczyc.
Problemy pielęgnacyjne pacjentów z nadczynnością przytarczyc
Problem pielęgnacyjny I: Utrata łaknienia, nudności, wzdęcia, zmniejszenie masy ciała.
Cel opieki: Zmniejszenie dolegliwości, utrzymanie należnej masy ciała.
Zadania pielęgniarki:
▪ Określenie stanu odżywienia chorego i należnej masy ciała na podstawie BMI.
▪ Ocena sposobu odżywiania chorego na podstawie wywiadu pielęgniarskiego.
▪ Zaproponowanie pacjentowi konsultacji z dietetykiem w celu ustalenia indywidualnej diety.
▪ Zachęcenie chorego do spożywania posiłków podzielonych na 5-6 porcji, wysokokalorycznych, ze zwiększoną ilością witamin, świeżo przygotowanych.
▪ Ograniczenie posiłków smażonych, tłustych, ciężkostrawnych, o intensywnym zapachu.
▪ Zachęcenie pacjenta do płukania jamy ustnej przed posiłkami.
▪ Podawanie leków zwiększających łaknienie.
Problem pielęgnacyjny II: Nadmierne pragnienie, wielomocz związany z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej. Ryzyko wystąpienia przełomu hiperkalcemicznego.
Cel opieki: Zapobieganie odwodnieniu chorego.
Zadania pielęgniarki:
▪ Pobranie krwi do badań laboratoryjnych.
▪ Pobranie moczu do badań.
▪ Ocena stanu nawodnienia chorego – skóra, błony śluzowe, wypełnienie żył szyjnych, obrzęki, diureza, bilans płynów.
▪ Założenie kaniuli do żyły obwodowej.
▪ Monitorowanie ciśnienia tętniczego, tętna, oddechu, stanu świadomości za pomocą skali Glasgow.
▪ Wykonanie zapisu EKG.
▪ Podłączenie kardiomonitora.
▪ Założenie cewnika do pęcherza moczowego.
▪ Kontrola glikemii za pomocą glukometru.
▪ Ocena bilansu wodnego.
▪ Płynoterapia zgodnie ze zleceniem lekarza - NaCl 0,9%, płyn Ringera, płyn wieloelektrolitowy, jednoczesne podawanie leków moczopędnych.
▪ Podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarza i obserwacja w kierunku powikłań.
Problem pielęgnacyjny III: Możliwość wystąpienia kamicy nerkowej.
Cel opieki: Niedopuszczenie do powstania kamicy nerkowej.
Zadania pielęgniarki:
▪ Wyjaśnienie pacjentowi związku między kamicą nerkową a nadczynnością przytarczyc.
▪ Motywowanie pacjenta do zwiększenia ilości wypijanych płynów przynajmniej do 2 – 2,5 l/dz.
▪ Zachęcenie do zwiększenia aktywności fizycznej.
▪ Wskazanie sposobów unikania infekcji układu moczowego – produkty zakwaszające mocz, higiena osobista, unikanie odwodnienia.
▪ Przekazanie pacjentowi pisemnych instrukcji dotyczących diety z uwzględnieniem ograniczenia produktów o wysokiej zawartości fosforanów.
Podsumowanie
▪ Postępowanie terapeutyczne u chorych z nadczynnością przytarczyc zależy od przyczyny choroby.
▪ Głównym celem postępowania terapeutycznego jest opanowanie zaburzeń biochemicznych oraz eliminacja przyczyn choroby.
▪ Niekiedy choroba może przebiegać bezobjawowo, a zwiększone stężenie wapnia w surowicy wykrywane jest przypadkowo.
▪ Głównym zadaniem pielęgniarki jest wnikliwa obserwacja chorego i niedopuszczenie do powstania przełomu hiperkalcemicznego oraz przewlekłych powikłań.
Problemy pielęgnacyjne pacjentów z niedoczynnością przytarczyc
Problem pielęgnacyjny I: Drętwienie i symetryczne skurcze mięśni twarzy związane z hipokalcemią.
Cel opieki: Zmniejszenie dolegliwości, wyrównanie gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Zadania pielęgniarki:
▪ Pobranie krwi do badań laboratoryjnych – oznaczenie wapnia, fosforanów, magnezu, PTH
▪ Założenie kaniuli do żyły obwodowej.
▪ Podłączenie we wlewie kroplowym preparatu wapnia.
▪ Monitorowanie ciśnienia tętniczego krwi, tętna, oddechu i stanu świadomości.
▪ Obserwacja pacjenta w kierunku wystąpienia innych objawów tężyczki – skurcz krtani, światłowstręt, kurcz powiek i ust, bóle głowy, napad migreny, utrata świadomości.
Problem pielęgnacyjny II: Nadmierne wypadanie włosów i łamliwość paznokci związana z hipokalcemią.
Cel opieki: Zmniejszenie wypadania włosów i paznokci.
Zadania pielęgniarki:
▪ Wyjaśnienie pacjentowi przyczyny dolegliwości i konieczności systematycznej suplementacji preparatów wapnia i magnezu.
▪ Zapoznanie pacjenta z listą produktów żywnościowych bogatych w wapń i magnez.
▪ Wyjaśnienie konieczności ograniczenia w diecie produktów hamujących wchłaniania wapnia.
▪ Zapoznanie pacjenta z zasadami pielęgnacji włosów i paznokci.
Problem pielęgnacyjny III: Zwiększone ryzyko wystąpienia osteoporozy związane z hipokalcemią.
Cel opieki: Zapobieganie wystąpienia osteoporozy.
Zadania pielęgniarki:
▪ Poinformowanie pacjenta o ryzyku powstania osteoporozy i metodach profilaktyki.
▪ Zapoznanie pacjenta z przyczynami, czynnikami ryzyka, objawami i powikłaniami osteoporozy.
▪ Motywowanie pacjentów do eliminacji współistniejących czynników ryzyka osteoporozy – palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, otyłość, nadużywanie kawy i alkoholu.
▪ Motywowanie pacjenta do systematycznego przyjmowania leków – preparaty wapnia, magnezu, witaminy D, estrogeny i gestageny u kobiet w wieku pomenopauzalnym.
▪ Zapoznanie pacjenta z zasadami diety – zwiększenie podaży wapnia, magnezu, białka, ograniczenie fosforanów.
▪ Wyjaśnienie konieczności ograniczenia w diecie produktów hamujących wchłanianie wapnia.
▪ Zachęcenie do zwiększenia aktywności fizycznej – wysiłek systematyczny, umiarkowany, dynamiczny.
Podsumowanie
▪ Niedoczynność przytarczyc spowodowana jest niedoborem PTH, który powoduje zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej.
▪ Choroba może mieć charakter pierwotny lub wtórny.
▪ Przewlekła hipokalcemia prowadzi do rozwoju powikłań neurologicznych, psychiatrycznych i zmian troficznych w tkankach.
▪ W zaawansowanej i ostrej fazie choroba może doprowadzić do bolesnych kurczów mięśni, górnych partii ciała, duszności i napadów padaczki.
▪ Metody leczenia zależą od przyczyn choroby i obejmują leczenie chirurgiczne, farmakologiczne oraz dietetyczne (jedzenie wegańskie / witariańskie - owoce w tym cytrusowe jagody, kiwi, gruszki, jabłka, melony, winogrona, truskawki, warzywa na surowo - kabaczki, cukinie, ogórki, marchew, jarmuż, brokuły, kapustę pekińską, różne nasiona ...).
Komentarze
Prześlij komentarz