p. mgr Krystyna Reperowska z dn.30.10.2022 r. - CHOROBY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO - Udział pielęgniarki w badaniach ukł. krwiotwórczego.

 

KREW / HEMATOPOEZA

Krew-> K O T = Krzepnięcie Odporność Transport 

Wszystkie te funkcje wykonują komórki pochodzące od jednej komórki wyjściowej, tzw. KOMÓRKI MACIERZYSTEJ / komórka zdolna do ustanowienia i podtrzymywania istnienia określonych rodzajów komórek/. 

W szpiku znajdują się komórki, które pojedynczo są w stanie odtworzyć cały układ krwiotwórczy. Potomstwo pojedynczej komórki = KLON. 

Choroby układu krwiotwórczego są to choroby klonalne. 

Udowodnienie, że choroba ma charakter klonalny jest jednoznaczne z udowodnieniem, że jest to choroba nowotworowa. Komórki poszczególnych klonów komórkowych różnią się od siebie ekspresją określonych genów oraz obecnością zmutowanych genów, regulujących podział komórki, czyli tzw. onkogenów, które powstały w wyniku mutacji protoonkogenów. 

Cechy komórki macierzystej: 

 samoodnawianie się 

 różnicowanie 

 proliferacja

 Komórka macierzysta musi być zdolna do wytworzenia tzw. układu samoodnawiającego się, tzn. układu, w którym jest wyjściowa pula komórek macierzystych, wytwarzająca potomstwo dwojakiego rodzaju: 

 w jednej linii, w której tworzy komórki identyczne do samej siebie 

 z tej puli wychodzą komórki, ulegające dalszemu różnicowaniu, następnie dojrzewaniu.

 Samoodnawianie to proces podziałów komórkowych, którym nie towarzyszy istotna zmiana właściwości odtwarzających się komórek, tzn., komórka potomna ma te same właściwości co komórka wyjściowa. 

Różnicowanie to proces stopniowego ograniczania zdolności komórek macierzystych do wytwarzania różnorodnego potomstwa. Końcowym etapem różnicowania jest wytworzenie komórek ukierunkowanych, które mają zdolność wytworzenia tylko jednego rodzaju komórek. 

Różnicowanie komórek z macierzystej komórki wielopotencjalnej szpiku kostnego

Krwinki czerwone, krwinki białe i płytki krwi wywodzą się od wspólnej multipotencjalnej komórki macierzystej, które po wielu podziałach i etapach różnicowania daje początek komórkom progenitorowym /komórkom macierzystym ukierunkowanym/. 

Przeszczepianie szpiku = przeszczepianie komórek macierzystych. 

Krwiotwórczej komórce macierzystej niezbędne jest mikrośrodowisko / zrąb, stroma, podścielisko krwiotwórcze/, dopiero wtedy, będzie mogła się samoodnawiać i różnicować. Komórkami podścieliska najczęściej są różne rodzaje fibroblastów. Komórki podścieliska oprócz części komórkowej posiadają część niekomórkową tzw. macierz zewnątrzkomórkową /różne włókna, głównie kolagenowe, które wytwarzają szkielet dla każdej tkanki/. 

W obrębie kości jama szpikowa jest przedzielona włóknami, wytworzonymi przez komórki podścieliska i na nich sobie „ siedzą„ komórki macierzyste krwiotworzenia i tam się rozmnażają. 

Ta macierz zewnątrzkomórkowa ma nie tylko charakter mechaniczny. Z jednej strony tworzy strukturę trójwymiarową, a z drugiej ma materiał wypełniający- wielocukry. Ma to znaczenie czynnościowe, dlatego, że cytokiny przylegają do tych wielocukrów / zjawisko to nazywa się krynopeksją/. Tworzy się miejsce korzystne dla danej linii komórkowej, gdyż komórki gromadzą się w miejscu, gdzie mają potrzebne cytokiny. 

Gdy komórka macierzysta znajduje się we właściwym mikrośrodowisku, to wtedy pojawia się potomstwo. Aby doszło do podziału musi dojść do porozumienia między komórkami. Komórki porozumiewają się za pomocą cytokin. Cytokiny od hormonów odróżnia gradient stężeń. Hormony mają największe stężenie we krwi i maleje ono w głąb tkanki. Cytokiny odwrotnie: maja największe stężenie w tkankach i maleje ono w miarę zbliżania się do naczyń i często we krwi poszczególne cytokiny nie są wykrywane. 

Składniki krwi 

Krew składa się z trzech rodzajów elementów upostaciowanych 

- krwinek czerwonych (erytrocytów), 

- krwinek białych (leukocytów) i 

- płytek krwi (trombocytów) 

zawieszonych w środowisku płynnym, czyli osoczu krwi. 

Gdy zahamuje się krzepniecie krwi przez dodanie związków wiążących wapń (np. EDTA lub cytrynianów), elementy morfotyczne można oddzielić od osocza przez wirowanie. Osocze stanowi zwykle 55% objętości krwi, a elementy morfotyczne 45%. Gdy krew pełna krzepnie, w siatce włóknika więzną krwinki, po czym następuje retrakcja skrzepu. W rezultacie krzepnięcia pozostaje płyn, który nazywa się surowicą krwi. Różni się ona od osocza brakiem czynników krzepnięcia, takich jak fibrynogen oraz czynniki II, V i VIII.

Krwinki czerwone - Dojrzała krwinka czerwona jest okrągłym, dwuwklęsłym dyskiem o średnicy 7,5 μm. Wiąże ona tlen i dostarcza go tkankom, a także transportuje dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Krwinki czerwone są elastyczne i podczas przechodzenia przez wąskie kapilary mogą się znacznie odkształcać. Zdolność do odkształcania zależy nie tylko od integralności błony i struktur podporowych erytrocytów, lecz także od możliwości pozyskiwania dostatecznej energii do utrzymania równowagi jonowej we wnętrzu krwinek (pompa kationowa). Ponieważ krwinka czerwona jest pozbawiona jądra, jej metabolizm opiera się na wcześniej uformowanych białkach i ATP powstającym w procesie glikolizy. Dlatego wrodzone zaburzenia dotyczące błony lub enzymów krwinek są często przyczyną skrócenia czasu przeżycia erytrocytów (hemoliza). 

Krwinka czerwona jest zbudowana z: 

 ok. 40% tłuszczów (fosfolipidy, cholesterol i glikolipidy) 

 do 10% węglowodanów 

 ok. 50% białek

Antygeny krwinek czerwonych - Ok. 400 antygenów grupowych zidentyfikowanych za pomocą swoistych anty surowic można podzielić na 15 układów dziedziczonych niezależnie od siebie. Osoby, którym brakuje określonego antygenu, produkują przeciw niemu przeciwciała, które mogą być przyczyną reakcji po przetoczeniu erytrocytów zawierających ten antygen. Najważniejszym klinicznie układem grupowym jest układ ABO. Przeciwciała anty-A i anty-B powstają w sposób naturalny, tak że osoby nie mające określonego antygenu zawsze mają odpowiadające mu przeciwciała.

Układ grupowy ABO odkryty został najwcześniej i jest uwarunkowany trzema allelami: A, B i O. Geny A i B kodują swoiste enzymy konwertujące substancje prekursorową (antygen H) odpowiednio do antygenów A i B. Gen O jest amorficzny i nie wywiera działania, co powoduje, że u osób grupy O nie następuje przemiana antygenu H. Antygeny A, B i H są obecne na większości komórek, także na płytkach krwi i krwinkach białych. Występują również w formie rozpuszczalnej w płynach ustrojowych osób, które dziedziczą gen sekretorowy (ok. 80% populacji). 

Układ Rhesus (Rh) jest złożony i kodowany przez allele usytuowane w trzech sąsiadujących ze sobą loci. Dla wygody ludzi dzieli się na Rh dodatnich i Rh ujemnych w zależności od tego, czy mają antygen D, czy go nie mają. Przeciwciała anty-Rh mają naturę immunologiczną (co oznacza, że nie powstają w sposób naturalny) i są skutkiem ekspozycji na antygen, zazwyczaj podczas przetaczania krwi lub w ciąży. Dlatego jest ważne, by unikać przetaczania krwinek z silnie immunogennym antygenem D (tzn. krwi Rh-dodatniej) biorcom Rh-ujemnym.

                                                       Układ grupowy ABO               

 GRUPA KRWI                     GENOTYP                  ANTYGENY                             PRZECIWCIAŁA

     (fenotyp)                                                             (krwinek czerwonych)

         0                                     00                                 H                                               anty-A;  anty-B

         A                                    AA lub A0                     A                                               anty-B 

         B                                    BB lub B0                     B                                              anty-A

        AB                                  AB                                 A i B                                         nie ma

Hemoglobina jest białkiem obecnym w krwinkach czerwonych, umożliwiającym transport tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do płuc. 

Cząsteczka hemoglobiny jest zbudowana z czterech łańcuchów globiny: dwóch alfa i dwóch beta. Każdy łańcuch globiny jest związany kowalencyjnie z hemem, który tworzy zawierająca żelazo porfiryna złożona z czterech pierścieni pirolowych, połączonych mostkami metylenowymi (w ten sposób hem jest tetrapirolem). 

Właściwość hemoglobiny polegająca na odwracalnym wiązaniu z tlenem zależy od atomu żelaza cząsteczki hemu. Każdy atom żelaza łączy się z jedną cząsteczką tlenu. Podczas wychwytywania i uwalniania tlenu hemoglobina zmienia się strukturalnie. Wiążąc tlen, łańcuchy beta skręcają się o ok. 0,7 nm. W ten sposób następuje zmiana właściwości hemoglobiny. W zredukowanym stanie 2,3- dwufosfo-glicerynian (2,3 DPG) wiąże się z tetramerem globiny i stabilizuje go, zmniejszając tym samym powinowactwo do tlenu. Wiązanie tlenu z hemem zależy od stanu utlenienia pozostałych trzech grup hemu. Wiązanie pierwszej cząsteczki tlenu z hemem jest słabe, lecz kolejne trzy cząsteczki wiążą się z nim coraz silniej. To współdziałanie hem-hem powoduje, że powinowactwo do ostatniej wiązanej cząsteczki tlenu jest dwudziestokrotnie większe niż do pierwszej. To współdziałanie ma zasadnicze znaczenie dla transportu tlenu i wyjaśnia przebieg krzywej dysocjacji hemoglobiny, także jej esowaty kształt.

Krwinki białe - w wybarwionym rozmazie krwi można dostrzec pięć rodzajów krwinek białych: 

 neutrofile,  eozynofile,  bazofile,  monocyty,  limfocyty.

Neutrofile charakteryzuje jądro wielopłatowe (2-5 płatów). Stanowią one 40-50% krwinek białych krwi obwodowej. We krwi obwodowej neutrofile mogą swobodnie krążyć i w barwionym preparacie można je policzyć, mogą też odkładać się wzdłuż ścian naczyń i wówczas są niewidoczne w rozmazie. Krążące neutrofile pochodzą z fizjologicznej puli dojrzałych granulocytów szpiku kostnego (pula rezerwowa szpiku), która w razie potrzeby, np. podczas zakażenia, może zostać szybko uwolniona do krążenia.

 Zasadniczą funkcją neutrofilów jest niszczenie mikroorganizmów, które dokonuje się następująco: 

 Najpierw wędrują one do miejsca zapalenia w reakcji na czynniki chemotaktyczne. 

 Gdy znajdą się w tym miejscu, pochłaniają mikroorganizmy do wodniczek formujących się w czasie fagocytozy. Ten proces zostaje wzmocniony poprzez opłaszczenie mikroorganizmu przeciwciałami, które reagują z komplementem, uwalniając jego komponenty stanowiące aktywne chemotoksyny (opsonizacja).

Sfagocytowane drobnoustroje są zabijane i rozkładane przez różne enzymy (np. mieloperoksydazę) i białka antybakteryjne, które znajdują się w ziarnistościach cytoplazmatycznych neutrofilów i są uwalniane do wodniczek fagocytujących. Neutrofile krążą we krwi tylko kilka godzin przed jej opuszczeniem i osiedleniem się w tkankach, gdzie, jak się sądzi, przeżywają 4-5 dni lub krócej, jeśli są zaangażowane w proces fagocytozy i niszczenia mikroorganizmów.

Eozynofile występują mniej licznie niż neutrofile i stanowią 1-6% krwinek białych. Łatwo je rozpoznać, ponieważ mają duże czerwono-brunatne ziarnistości cytoplazmatyczne.

Funkcja - rola eozynofilów nie jest dobrze poznana. Biorą one udział w reakcjach immunologicznych z udziałem IgE, są pobudzane przez substancje uwalniane z bazofilów i komórek tucznych w czasie degranulacji, zobojętniają także uwalniane mediatory zapalenia. Eozynofile wykazują zdolność zabijania niektórych pasożytów jelitowych po ich opłaszczeniu przez przeciwciała, co stymuluje wzrost stężenia IgE w surowicy krwi.

Bazofile i komórki tuczne tkanek

Bazofile są najmniej licznymi komórkami wśród leukocytów krwi obwodowej, stanowiąc mniej niż 1% ich ogólnej liczby. Zawierają duże ziarnistości barwiące się fioletowo, które mogą przysłaniać jądro. Komórki tuczne tkanek przypominają morfologicznie bazofile. 

Funkcja. Komórki tuczne i bazofile wiążą wybiórczo IgE (reaginy) na swojej powierzchni. Ekspozycja opłaszczonych IgE bazofilów na swoisty antygen wywołuje szybką reakcję degranulacji komórek z uwolnieniem histaminy i innych mediatorów.

Monocyty stanowią 2-10% krążących krwinek białych. 

Funkcja. Monocyty są komórkami, które dojrzewając wędrują do tkanek, gdzie przybierają postać makrofagów. Makrofagi są fagocytami i modulatorami odpowiedzi immunologicznej, w której pośredniczą limfocyty.

Limfocyty są najbardziej zróżnicowanymi komórkami krwi obwodowej. Większość z nich ma małe rozmiary i wysoki stosunek jądrowocytoplazmatyczny. 

Funkcja. Wyróżnia się dwa zasadnicze typy limfocytów: komórki T (grasiczozależne) i B (zależne od szpiku kostnego), warunkujące odpowiednio odporność komórkową i humoralną. Komórek tych nie można odróżnić od siebie w rozmazie krwi obwodowej. Ich identyfikacja wymaga zastosowania technik immunologicznych.

Hemostaza

Jedną z podstawowych właściwości krwi jest zdolność do ograniczania jej utraty z uszkodzonego naczynia. Zależy ona od współdziałania: 

 ściany naczyniowej; 

 płytek krwi; 

 układu krzepnięcia krwi; 

 układu fibrynolizy. 

Zaburzenie działania jednej ze składowych może spowodować krwotok lub zakrzepicę. 

Ściana naczyniowa Rola śródbłonków w hemostazie została doceniona niedawno. Okazuje się, że nie są to wyłącznie komórki biernie oddzielające płytki krwi od struktur podśródbłonkowych, lecz są one obdarzone właściwościami proi antykoagulacyjnymi. Trzy główne mechanizmy warunkujące aktywność antykoagulacyjną śródbłonków to wytwarzanie prostacykliny, aktywacja białka C i wpływ na proces fibrynolizy.

 Prostacyklina syntetyzowana i wydzielana przez śródbłonki jest silnym inhibitorem agregacji płytek krwi poprzez aktywowanie cyklazy adenylowej, podnoszącej stężenie płytkowego cAMP. 

 Białko C jest witamino-K zależnym czynnikiem, który hamuje krzepnięcie krwi po aktywacji przez trombinę związaną z trombomoduliną - receptorem obecnym na powierzchni śródbłonków. 

 Tkankowy aktywator plazminogenu i ostatnio opisany inhibitor tego aktywatora regulują przebieg fibrynolizy. Obydwie substancje są syntetyzowane i uwalniane przez śródbłonki.

Płytki krwi są fragmentami cytoplazmy megakariocytów szpiku. Niezaktywowane płytki mają kształt płaskich dysków o średnicy 2-4 μm. Błona płytkowa składa się z trzech warstw i wpukla się do wnętrza płytek, tworząc otwarty system kanalikowy, zwiększający powierzchnię fosfolipidową, określaną czynnikiem płytkowym 3, na której adsorbują się czynniki krzepnięcia krwi. W cytoplazmie płytek znajdują się organelle, w tym ziarnistości alfa zawierające czynniki wzrostu, czynnik von Willebranda i fibrynogen oraz ziarnistości magazynujące wapń i nukleotydy adenylowe. 

Gdy następuje adhezja płytek do struktur podśródbłonkowych, wówczas: 

 zawartość ziarnistości zostaje uwolniona, a sąsiadujące płytki zostają zaktywowane i następuje ich agregacja; 

 w tym samym czasie z błony płytkowej zostaje uwolniony kwas arachidonowy konwertowany przez cyklooksygenazę do cyklicznych nadtlenków i tromboksanu A2 , który jest silnym agregatorem płytek. Opisane reakcje zachodzą szybko, tak że w ciągu kilku sekund w miejscu uszkodzenia naczynia zostaje uformowany czop hemostatyczny. Zasadniczą cechą płytek jest ich zdolność do wiązania się po aktywacji ze strukturami podśródbłonkowymi oraz z innymi płytkami. Ta właściwość zależy od obecności dwóch białek mostkujących – czynnika von Willebranda i fibrynogenu. 

Czynnik von Willebranda jest białkiem pochodzącym ze śródbłonków, polimeryzującym w osoczu z wytworzeniem wysokocząsteczkowych multimerów obdarzonych zdolnością spinania glikoproteiny Ib błony płytkowej z kolagenem wchodzącym w skład struktur podśródbłonkowych. Kompleks glikoprotein IIb/IIIa jest receptorem dla fibrynogenu i wiążąc się z nim wywołuje agregacje płytek. Jest to możliwe dzięki zmianom konformacji kompleksu receptorowego IIb/IIIa. Masa krążących płytek krwi (tzn. liczba płytek x średnia objętość płytki) utrzymywana jest na stałym poziomie dzięki czynnikowi humoralnemu, zwanemu trombopoetyną. Płytki krążą 8-14 dni, zanim zostaną wychwycone przez układ siateczkowo-śródbłonkowy. W śledzionie znajduje się pula płytek stanowiąca ok. 30% wszystkich płytek w organizmie.

Układ krzepnięcia krwi W serii reakcji enzymatycznych dokonuje się konwersja rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w nierozpuszczalną sieć stabilizowanej. 

 Białka (tromboplastyny tkankowe uwalniane z uszkodzonych komórek) współdziałają w aktywacji czynnika VII, który z kolei aktywuje czynnik X (zewnątrzpochodny tor krzepnięcia). Obecnie wiadomo, że bardzo istotną reakcją jest bezpośrednia aktywacja czynnika IX przez kompleks zbudowany z czynnika VII i tromboplastyny tkankowej. 

 Kontakt z uszkodzoną powierzchnią tkanek prowadzi do aktywacji czynnika XII, który za pośrednictwem czynników XI, IX i VIII aktywuje czynnik X (wewnątrzpochodny tor krzepnięcia krwi). 

 Czynnik X konwertuje protrombinę w trombinę. Powstająca trombina działając z kolei na fibrynogen powoduje powstanie fibryny. 

 Fibryna polimeryzuje, a następnie jest stabilizowana przez czynnik XIII. 

 Powstawanie skrzepu jest regulowane przez naturalne inhibitory krzepnięcia krwi (antytrombinę III, białko C i białko S).

Układ fibrynolizy

Fibrynoliza jest procesem enzymatycznego trawienia fibryny do rozpuszczalnych produktów degradacji fibryny (FDP). W ten sposób zostaje utrzymana drożność naczyń, w których nie dochodzi do odkładania się nadmiernej ilości fibryny. Fibrynoliza rozpoczyna się z chwilą połączenia się tkankowego aktywatora plazminogenu z fibryną i odszczepienia przezeń plazminy z plazminogenu. Z kolei plazmina trawi fibrynę z wytworzeniem FDP.

PRAWIDŁOWE WARTOŚCI PARAMETRÓW HEMATOLOGICZNYCH

 Hemoglobina /Hb/ K= 12-16g/dl M= 13- 17g/dl 

 Liczba krwinek czerwonych /RBC/ K = 3,8- 5,2 T/l M= 4,5- 6,0 T/l 

 Hematokryt /HMT/ K= 37- 47% M= 43- 53%

 Średnia objętość krwinek czerwonych /MCV/ 78- 97 fl MCV daje większe prawdopodobieństwo wychwycenia zmian wielkości erytrocytów niż badanie wizualne rozmazu krwi obwodowej. Wizualna ocena rozmazu jest niezastąpiona w ocenie kształtu, barwliwości, ciał wtrętowych erytrocytów.

 MCH- miara średniej zawartości /masy/ hemoglobiny w każdej krwince z osobna /dostarcza podobnej informacji, co MCV/. 26- 32 pg 

 MCHC -średnie stężenie hemoglobiny w poszczególnych erytrocytach /miara wybarwienia/ 31- 36 g/dl 

 RDW- miara stopnia zróżnicowania rozmiarów erytrocytów. 11,5-14,5% Wzrost RDW przemawia za zaburzeniami jakościowymi erytrocytów i jest wskazaniem do analizy rozmazu krwi.

 Liczba retikulocytów- 5-15%o 

 Liczba krwinek białych /WBC/- 4-11 tyś. /G/l/ 

 Liczba płytek krwi- 150- 440 tyś.

Prawidłowy rozmaz krwi obwodowej dorosłych: 

 Neutrofile: 40-75% 

 Limfocyty: 20-45% 

 Monocyty: 2-8% 

 Eozynofile: 1-6% 

 Bazofile: 0,5-1%

...................................................................................................................................................................

 BADANIA KRWI OBWODOWEJ 

• Z POBRANEJ PRÓBKI KRWI WYKONUJE SIĘ WIELE BADAŃ ERYTROCYTÓW, HEMOGLOBINY CZY LEUKOCYTÓW. 

• ODPOWIEDNIO PRZYGOTOWANIE PRÓBKI KRWI MOGĄ BYĆ TAKŻE WYKORZYSTYWANE DO INNYCH BADAŃ – CYTOCHEMICZNYCH, IMMUNOLOGICZNYCH. 

ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

PRZYGOTOWANIE ODPOWIEDNIEGO ZESTAWU DO POBRANIA KRWI DO ZLECONYCH PRZEZ LEKARZA BADAŃ LABORATORYJNYCH. 

WYJAŚNIENIE PACJENTOWI CELU BADANIA. 

UPRZEDZENIE PACJENTA O KONIECZNOŚCI POZOSTAWANIA NA CZCZO. 

CZYTELNE I WYRAŹNE OZNAKOWANIE PRÓBEK KRWI. 

TRANSPORT POBRANEGO MATERIAŁU DO LABORATORIUM. 

OBSERWACJA MIEJSCA WKŁUCIA POD KĄTEM WYSTĄPIENIA KRWAWIENIA.

 PODANIE POSIŁKU PACJENTOWI, KTÓRY POZOSTAWAŁ NA CZCZO. 

BIOPSJA ASPIRACYJNA SZPIKU KOSTNEGO 

• SZPIK KOSTNY JEST MIEJSCEM PRODUKCJI KRWINEK ZAWIESZONYCH W OSOCZU, KTÓRE SĄ KOMÓRKOWYMI SKŁADNIKAMI KRWI. 

• U OSOBY DOROSŁEJ SZPIK STANOWI OKOŁO 3,4–5,9% MASY CIAŁA. 

• MOŻNA PODZIELIĆ GO NA SZPIK CZERWONY, AKTYWNIE PRODUKUJĄCY KRWINKI, ORAZ SZPIK ŻÓŁTY, KTÓRY NIE WYTWARZA KRWINEK. 

• U DZIECI PRZEWAŻA SZPIK CZERWONY, WYPEŁNIAJĄC WNĘTRZE WIĘKSZOŚCI KOŚCI.

 • U DOROSŁYCH DOCHODZI DO STOPNIOWEGO ZASTĘPOWANIA SZPIKU CZERWONEGO ŻÓŁTYM. PRODUKCJA KRWI ODBYWA SIĘ WIĘC NIEMAL WYŁĄCZNIE W OBRĘBIE KOŚCI PŁASKICH, CZYLI MOSTKA, ŻEBER, KOŚCI MIEDNICY, ŁOPATEK, CZASZKI I TRZONÓW KRĘGÓW. 

• W ICH WNĘTRZU ZAOBSERWOWAĆ MOŻNA SWOISTE RUSZTOWANIE PRZYPOMINAJĄCE SIATKĘ, CZYLI TZW. ZRĄB SZPIKU. 

• W OCZKACH TEJ SIECI ZAWIESZONE SĄ POSZCZEGÓLNE KOMÓRKI NAZYWANE KRWIOTWÓRCZYMI, KTÓRE STOPNIOWO PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W ZRÓŻNICOWANE KRWINKI. SĄ ONE ZAOPATRYWANE W NIEZBĘDNE SUBSTANCJE ODŻYWCZE PRZEZ NACZYNIA KRWIONOŚNE, A PONADTO DOCHODZĄ DO NICH NACZYNIA CHŁONNE I NERWY. 

BADANIE SZPIKU KOSTNEGO MOŻNA PRZEPROWADZIĆ NA DWA SPOSOBY – OCENIAJĄC POSZCZEGÓLNE KOMÓRKI I PREKURSORY KOLEJNYCH KRWINEK LUB POBIERAJĄC CAŁY FRAGMENT KOŚCI W CELU WYKONANIA BADANIA HISTOPATOLOGICZNEGO (CZYLI MIKROSKOPOWEJ OCENY PREPARATU PRZYGOTOWANEGO Z POBRANEJ TKANKI, PODDANEJ STOSOWNYM WYBARWIENIOM I INNYM PROCESOM PRZYGOTOWUJĄCYM). 

• OCENA SZPIKU KOSTNEGO WYKONYWANA JEST POD MIKROSKOPEM. 

• NAJPIERW NALEŻY USTALIĆ, CZY POBRANY MATERIAŁ TO RZECZYWIŚCIE SZPIK KOSTNY I UPEWNIĆ SIĘ, ŻE NIE MA DOMIESZKI KRWI. 

• NASTĘPNIE OCENIANE SĄ POSZCZEGÓLNE LINIE KOMÓREK, W TYM OBECNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH MŁODYCH FORM KRWINEK BIAŁYCH, CZERWONYCH I KOMÓREK PRODUKUJĄCYCH PŁYTKI KRWI (MEGAKARIOCYTÓW). 

• OCENA TA OBEJMUJE OBEJRZENIE MINIMUM 200 KOMÓREK W ODPOWIEDNIO DUŻYM POWIĘKSZENIU. 

• BADANIE OBEJMUJE RÓWNIEŻ WYKLUCZENIE OBECNOŚCI NIEPRAWIDŁOWYCH KOMÓREK, W TYM NOWOTWOROWYCH. 

• NALEŻY TAKŻE OSZACOWAĆ, CZY TZW. KOMÓRKOWOŚĆ SZPIKU JEST PRAWIDŁOWA, TZN. CZY SZPIK JEST BOGATY W ROZMAITE PREKURSORY KRWINEK, CZY MOŻE ISTNIEJĄ CECHY SUGERUJĄCE NIEDOMOGĘ PRODUKCJI KOMÓREK. 

• W RAMACH DIAGNOSTYKI NIEDOKRWISTOŚCI I ZESPOŁÓW MIELODYSPLASTYCZNYCH WYKONUJE SIĘ RÓWNIEŻ OZNACZENIE ZŁOGÓW ŻELAZA ZAPASOWEGO. 

• INNYM RODZAJEM OCENY SZPIKU KOSTNEGO SĄ BADANIA CYTOCHEMICZNE, GENETYCZNE, MIKROBIOLOGICZNE.

JAKIE SĄ WSKAZANIA DO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO? 

• GŁÓWNE WSKAZANIA DO BIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO TO NIEWYJAŚNIONY NIEDOBÓR WSZYSTKICH GŁÓWNYCH GRUP KRWINEK, TO JEST ERYTROCYTÓW (KRWINEK CZERWONYCH), LEUKOCYTÓW (KRWINEK BIAŁYCH), TROMBOCYTÓW (PŁYTEK KRWI), CZYLI TZW. PANCYTOPENIA. 

INNE WSKAZANIA TO: 

NIEDOBÓR JEDNEJ LUB DWÓCH LINII KOMÓRKOWYCH (NA PRZYKŁAD ERYTROCYTÓW I PŁYTEK KRWI, LEUKOCYTÓW ITD.) 

• NIEWYJAŚNIONA NIEDOKRWISTOŚĆ CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ OBECNOŚCIĄ MAŁEJ LICZBY ERYTROCYTÓW O ZWIĘKSZONEJ OBJĘTOŚCI KRWINKI 

• OBECNOŚĆ NIEDOJRZAŁYCH KOMÓREK (SZCZEGÓLNIE BLASTÓW) POZA SZPIKIEM KOSTNYM, WE KRWI OBWODOWEJ 

• ZWIĘKSZENIE LICZBY KRWINEK BIAŁYCH (LEUKOCYTOZA) BEZ OKREŚLONEJ PRZYCZYNY 

• CHOROBY PRZEBIEGAJĄCE Z NADMIERNĄ PRODUKCJĄ NIEKTÓRYCH BIAŁEK, W WARUNKACH PRAWIDŁOWYCH PEŁNIĄCYCH FUNKCJĘ OCHRONNĄ PRZED INFEKCJAMI (GAMMAPATIE MONOKLONALNE) GORĄCZKA, 

• POWIĘKSZENIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH LUB ŚLEDZIONY 

• BEZ WYJAŚNIONEJ PRZYCZYNY PODEJRZENIE NOWOTWORU WYWODZĄCEGO SIĘ ZE SZPIKU KOSTNEGO (BIAŁACZKA) 

• LUB KONTROLA PODCZAS LECZENIA TAKIEGO NOWOTWORU 

• PODEJRZENIE NIEKTÓRYCH CHORÓB METABOLICZNYCH I SPICHRZENIOWYCH 

• OCENA POWROTU FUNKCJI PO PRZESZCZEPIENIU SZPIKU KOSTNEGO 

• OCENA ZESTAWU CHROMOSOMÓW (JEŚLI BADANIE Z KRWI NIE JEST MOŻLIWE).

JAK PRZEBIEGA BIOPSJA ASPIRACYJNA SZPIKU KOSTNEGO?

• U OSÓB DOROSŁYCH SZPIK KOSTNY POBIERANY JEST Z KOLCÓW BIODROWYCH, KTÓRE SĄ CZĘŚCIAMI MIEDNICY. 

• DAWNIEJ SZPIK POBIERANO Z MOSTKA, ALE OBECNIE TEN ZABIEG JEST RZADKO WYKONYWANY POBRANIE SZPIKU Z KOLCA BIODROWEGO PRZEDNIEGO PRZEPROWADZA SIĘ U PACJENTA POŁOŻONEGO NA WZNAK, NATOMIAST Z KOLCA BIODROWEGO TYLNEGO - W POZYCJI NA BRZUCHU.

• PO ODKAŻENIU MIEJSCA WKŁUCIA LEKARZ ZNIECZULA SKÓRĘ, TKANKI MIĘKKIE ORAZ POWIERZCHNIĘ KOŚCI (OKOSTNĄ) W SPOSÓB NASIĘKOWY (PRZEZ DELIKATNE NAKŁUWANE CIENKĄ IGŁĄ, PRZEZ KTÓRĄ PODAJE SIĘ LEK ZNIECZULAJĄCY – LIGNOKAINĘ). 

• PO KILKU MINUTACH LEKARZ NAKŁUWA KOŚĆ SPECJALNĄ IGŁĄ NA GŁĘBOKOŚĆ OKOŁO 1,5–2 CM. 

• NIE NALEŻY OBAWIAĆ SIĘ, ŻE IGŁA ZOSTANIE WPROWADZONA ZBYT GŁĘBOKO, PONIEWAŻ JEST WYPOSAŻONA W SPECJALNE OGRANICZENIE CHRONIĄCE PRZED TAKIM ZDARZENIEM.

• PO DOTARCIU DO JAMY SZPIKOWEJ LEKARZ USUWA MANDRYN (SPECJALNA PROWADNICA ZNAJDUJĄCA SIĘ WE WNĘTRZU IGŁY) I ZA POMOCĄ STERYLNEJ STRZYKAWKI POBIERA MATERIAŁ. 

• W TYM MOMENCIE BADANIA PACJENT MOŻE POCZUĆ KŁUJĄCY BÓL, JEST TO JEDNAK KRÓTKOTRWAŁE. PO POBRANIU SZPIKU KOSTNEGO IGŁA JEST USUWANA, A NA MIEJSCE WKŁUCIA ZAKŁADANY JEST JAŁOWY OPATRUNEK. 

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO? 

• SPECJALNE PRZYGOTOWANIE DOTYCZY JEDYNIE PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI KRZEPNIĘCIA (NP. HEMOFILIA, LECZENIE ANTYKOAGULACYJNE). 

• NIEZBĘDNE MOŻE OKAZAĆ SIĘ WÓWCZAS UZUPEŁNIENIE BRAKUJĄCEGO CZYNNIKA LUB ODSTAWIENIE LEKÓW PRZECIWKRZEPLIWYCH. 

• U OSÓB Z MAŁOPŁYTKOWOŚCIĄ RÓWNIEŻ MOŻNA WYKONAĆ BIOPSJĘ, NALEŻY JEDNAK PAMIĘTAĆ O ODPOWIEDNIM UCIŚNIĘCIU MIEJSCA WKŁUCIA. 

• LEKARZ MOŻE RÓWNIEŻ ZALECIĆ POZOSTANIE NA CZCZO. 

JAKIE SĄ PRZECIWWSKAZANIA DO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO? 

• NIE MA BEZWZGLĘDNYCH PRZECIWWSKAZAŃ DO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ. 

• NALEŻY PAMIĘTAĆ O WYRÓWNANIU PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI KRZEPNIĘCIA. 

• W PRZYPADKU OBECNOŚCI STANU ZAPALNEGO SKÓRY, TKANEK MIĘKKICH LUB KOŚCI NALEŻY WYBRAĆ INNE MIEJSCE WKŁUCIA.

JAKIE POWIKŁANIA MOGĄ WYSTĄPIĆ PO WYKONANIU BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO? JAK POSTĘPOWAĆ PO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO? 

• POWIKŁANIA PO BIOPSJI ASPIRACYJNEJ SZPIKU KOSTNEGO ZDARZAJĄ SIĘ RZADKO, CZĘŚCIEJ PO NAKŁUCIU MOSTKA NIŻ KOLCÓW BIODROWYCH. 

• RZADKO MOŻE DOJŚĆ DO ZŁAMANIA IGŁY LUB ODDZIELENIA IGŁY OD UCHWYTU (ZAPOBIEGA TEMU ODPOWIEDNIA TECHNIKA WPROWADZANIA I USUWANIA IGŁY), PRZEDŁUŻAJĄCEGO SIĘ KRWAWIENIA, MIEJSCOWEGO ODCZYNY ZAPALNEGO. 

TREPANOBIOPSJA SZPIKU KOSTNEGO

• SZPIK KOSTNY JEST MIEJSCEM PRODUKCJI KRWINEK ZAWIESZONYCH W OSOCZU, KTÓRE SĄ KOMÓRKOWYMI SKŁADNIKAMI KRWI. 

• U OSOBY DOROSŁEJ SZPIK STANOWI OKOŁO 3,4–5,9% MASY CIAŁA. 

• MOŻNA PODZIELIĆ GO NA SZPIK CZERWONY, AKTYWNIE PRODUKUJĄCY KRWINKI, ORAZ SZPIK ŻÓŁTY, KTÓRY NIE WYTWARZA KRWINEK. 

• U DZIECI PRZEWAŻA SZPIK CZERWONY, WYPEŁNIAJĄC WNĘTRZE WIĘKSZOŚCI KOŚCI.

 • U DOROSŁYCH DOCHODZI DO STOPNIOWEGO ZASTĘPOWANIA SZPIKU CZERWONEGO ŻÓŁTYM. 

• PRODUKCJA KRWI ODBYWA SIĘ WIĘC NIEMAL WYŁĄCZNIE W OBRĘBIE KOŚCI PŁASKICH, CZYLI MOSTKA, ŻEBER, KOŚCI MIEDNICY, ŁOPATEK, CZASZKI I TRZONÓW KRĘGÓW. 

• W ICH WNĘTRZU ZAOBSERWOWAĆ MOŻNA SWOISTE RUSZTOWANIE PRZYPOMINAJĄCE SIATKĘ, CZYLI TAK ZWANY ZRĄB SZPIKU. 

• W OCZKACH TEJ SIECI ZAWIESZONE SĄ POSZCZEGÓLNE KOMÓRKI, NAZYWANE KRWIOTWÓRCZYMI, KTÓRE STOPNIOWO PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W ZRÓŻNICOWANE KRWINKI. 

• SĄ ONE ZAOPATRYWANE W NIEZBĘDNE SUBSTANCJE ODŻYWCZE PRZEZ NACZYNIA KRWIONOŚNE, A PONADTO DOCHODZĄ DO NICH NACZYNIA CHŁONNE I NERWY.

• BADANIE SZPIKU KOSTNEGO MOŻNA PRZEPROWADZIĆ NA DWA SPOSOBY – OCENIAJĄC POSZCZEGÓLNE KOMÓRKI I PREKURSORY KOLEJNYCH KRWINEK LUB POBIERAJĄC CAŁY FRAGMENT KOŚCI W CELU WYKONANIA BADANIA HISTOPATOLOGICZNEGO 

• TREPANOBIOPSJA POLEGA NA POBRANIU FRAGMENTU KOŚCI Z UŻYCIEM SPECJALNEJ IGŁY I PRZEKAZANIU DO BADANIA HISTOPATOLOGICZNEGO. 

• MOŻE ONO POKAZAĆ CAŁĄ STRUKTURĘ SZPIKU KOSTNEGO, A NIE TYLKO JEGO KOMÓRKI. 

• WYKONANIE TREPANOBIOPSJI UMOŻLIWIA RÓWNIEŻ OCENĘ RUSZTOWANIA, W KTÓRYM OSADZONE SĄ KOMÓRKI KRWIOTWÓRCZE ZAWARTE W SZPIKU, A PONADTO WYKLUCZENIE OBECNOŚCI ZŁOGÓW SUBSTANCJI POWSTAJĄCYCH W ORGANIZMIE W PRZYPADKU NIEPRAWIDŁOWEGO METABOLIZMU, EWENTUALNIE OBECNOŚCI PRZERZUTÓW INNYCH NOWOTWORÓW. 

• POZWALA TAKŻE NA OCENĘ STOPNIA ZASIEDLENIA SZPIKU PRZEZ KOMÓRKI KRWIOTWÓRCZE.

JAKIE SĄ WSKAZANIA DO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO?

• JEDNYM ZE WSKAZAŃ DO WYKONANIA TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO JEST PRZYPADEK, GDY POBRANIE SZPIKU KOSTNEGO METODĄ BIOPSJI ASPIRACYJNEJ BYŁO NIEUDANE (TZW. SUCHA PUNKCJA). 

• INNE WSKAZANIA OBEJMUJĄ PODEJRZENIE CHORÓB, W KTÓRYCH NACIEK SZPIKU MOŻE DOTYCZYĆ JEGO PODŚCIELISKA, A NIE TYLKO KOMÓREK KRWIOTWÓRCZYCH. 

• JEDNĄ Z CHORÓB, KTÓREJ ROZPOZNANIE WYMAGA TREPANOBIOPSJI, JEST PIERWOTNE WŁÓKNIENIE SZPIKU. W PRZEBIEGU TEJ CHOROBY DOCHODZI DO STOPNIOWEGO ZASTĘPOWANIA PRAWIDŁOWEGO, PRODUKUJĄCEGO KRWINKI UTKANIA SZPIKU PRZEZ NIECZYNNĄ TKANKĘ WŁÓKNISTĄ. 

• KOLEJNĄ CHOROBĄ, KTÓREJ DIAGNOSTYKA WYMAGA WYKONANIA TREPANOBIOPSJI SĄ ZESPOŁY MIELODYSPLASTYCZNE (MDS). 

• TA GRUPA CHORÓB POLEGA NA ZABURZENIACH PRZEMIAN I DOJRZEWANIA KRWINEK, W ZWIĄZKU Z CZYM W ORGANIZMIE BRAKUJE PRAWIDŁOWYCH KOMÓREK KRWI Z JEDNEJ LUB KILKU LINII. 

• TREPANOBIOPSJA POZWALA TAKŻE NA ROZPOZNANIE PRZERZUTÓW INNYCH NOWOTWORÓW DO SZPIKU KOSTNEGO, A TAKŻE ZAJĘCIA SZPIKU PRZEZ CHŁONIAKA.

 • W PRZYPADKU PODEJRZENIA APLAZJI LUB HIPOPLAZJI SZPIKU (CZYLI CHORÓB, W KTÓRYCH MAMY DO CZYNIENIA Z NIEWYDOLNOŚCIĄ SZPIKU KOSTNEGO) TREPANOBIOPSJA POZWALA OCENIĆ, W JAKIM STOPNIU SZPIK JEST CZYNNY

JAK PRZEBIEGA TREPANOBIOPSJA SZPIKU KOSTNEGO?

• U OSÓB DOROSŁYCH TREPANOBIOPSJĘ WYKONUJE SIĘ Z JEDNEJ Z KOŚCI BIODROWYCH, KTÓRE SĄ CZĘŚCIAMI MIEDNICY. 

• POBRANIE SZPIKU Z KOLCA BIODROWEGO PRZEDNIEGO PRZEPROWADZA SIĘ U PACJENTA POŁOŻONEGO NA WZNAK, NATOMIAST Z KOLCA BIODROWEGO TYLNEGO W POZYCJI NA BRZUCHU. 

• PO ODKAŻENIU MIEJSCA WKŁUCIA LEKARZ ZNIECZULA SKÓRĘ, TKANKI MIĘKKIE ORAZ POWIERZCHNIĘ KOŚCI (OKOSTNĄ) W SPOSÓB NASIĘKOWY (CO OZNACZA, ŻE MIEJSCE POBRANIA BĘDZIE DELIKATNIE NAKŁUWANE CIENKĄ IGŁĄ, PRZEZ KTÓRĄ PODAJE SIĘ LEK MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCY). 

• PO KILKU MINUTACH LEKARZ NAKŁUWA KOŚĆ SPECJALNĄ IGŁĄ NA GŁĘBOKOŚĆ OKOŁO 3–4 CM.

• PO DOTARCIU DO JAMY SZPIKOWEJ LEKARZ USUWA MANDRYN I W TYM MOMENCIE MOŻNA POBRAĆ RÓWNIEŻ SZPIK KOSTNY METODĄ ASPIRACYJNĄ. 

• NASTĘPNIE, WYKONUJĄC ODPOWIEDNIE MANEWRY IGŁĄ, USUWA JĄ WRAZ Z TAK ZWANYM WALCEM KOSTNYM, CZYLI FRAGMENTEM KOŚCI ZAWIERAJĄCYM TAKŻE KOMÓRKI KRWIOTWÓRCZE SZPIKU. 

• NASTĘPNIE USUWA SIĘ IGŁĘ, A NA MIEJSCE WKŁUCIA ZAKŁADA JAŁOWY OPATRUNEK. Z WNĘTRZA IGŁY LEKARZ WYDOBYWA WALEC KOSTNY I PRZEKAZUJE DO DALSZEGO BADANIA.

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO?

• SPECJALNE PRZYGOTOWANIE DOTYCZY JEDYNIE PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI KRZEPNIĘCIA (NP. HEMOFILIA), U KTÓRYCH NIEZBĘDNE MOŻE OKAZAĆ SIĘ UZUPEŁNIENIE BRAKUJĄCEGO CZYNNIKA KRZEPNIĘCIA. 

• LEKARZ MOŻE RÓWNIEŻ ZALECIĆ POZOSTANIE NA CZCZO. JAKIE SĄ PRZECIWWSKAZANIA DO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO? 

• NIE MA BEZWZGLĘDNYCH PRZECIWWSKAZAŃ DO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO. 

• U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI KRZEPNIĘCIA NALEŻY ZAPEWNIĆ WYRÓWNANIE KRZEPNIĘCIA KRWI PRZED TREPANOBIOPSJĄ. 

• W PRZYPADKU OBECNOŚCI STANU ZAPALNEGO SKÓRY, TKANEK MIĘKKICH LUB KOŚCI NALEŻY WYBRAĆ INNE MIEJSCE WKŁUCIA. 

JAKIE POWIKŁANIA MOGĄ WYSTĄPIĆ PO WYKONANIU TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO? JAK POSTĘPOWAĆ PO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO?

• POWIKŁANIA PO TREPANOBIOPSJI SZPIKU KOSTNEGO ZDARZAJĄ SIĘ RZADKO. 

• RZADKO MOŻE WYSTĄPIĆ ZŁAMANIE IGŁY LUB JEJ ODDZIELENIE OD UCHWYTU (ZAPOBIEGA TEMU ODPOWIEDNIA TECHNIKA WPROWADZANIA I USUWANIA IGŁY), 

• PRZEDŁUŻAJĄCE SIĘ KRWAWIENIA, 

• MIEJSCOWE ODCZYNY ZAPALNE. 

BADANIE HISTOPATOLOGICZNE WĘZŁA CHŁONNEGO, BIOPSJA ASPIRACYJNA CIENKOIGŁOWA

• BIOPSJA - RODZAJ ZABIEGU DIAGNOSTYCZNEGO POLEGAJĄCEGO NA POBRANIU MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO Z TKANEK PODEJRZEWANYCH O ZMIANY CHOROBOWE. MATERIAŁ POBIERANY JEST W FORMIE WYCINKA LUB DROGĄ ASPIRACJI (ZASYSANIE).

• POBRANY MATERIAŁ JEST NASTĘPNIE JEST BADANY Z WYKORZYSTANIEM MIKROSKOPU (BADANIE HISTOPATOLOGICZNE, BADANIE CYTOPATOLOGICZNE) LUB INNYMI METODAMI LABORATORYJNYMI (BIOPSJA PŁYNNA).

 

BIOPSJA CIENKOIGŁOWA (BAC - BIOPSJA ASPIRACYJNA CIENKOIGŁOWA)

• JEST TO NAJCZĘŚCIEJ WYKONYWANY RODZAJ BIOPSJI. 

• POZWALA NA POBRANIE MATERIAŁU CYTOLOGICZNEGO (W POSTACI KOMÓREK, A NIE WYCINKA TKANEK, JAK MA TO MIEJSCE W PRZYPADKU MATERIAŁU HISTOLOGICZNEGO) I OCENĘ, CZY SĄ TO KOMÓRKI NOWOTWOROWE CZY TEŻ ZDROWE. 

• BADANIE POLEGA NA ASPIRACJI (ZASYSANIU) KOMÓREK Z BADANEJ TKANKI POPRZEZ WKŁUCIE STRZYKAWKI Z CIENKĄ IGŁĄ. 

• MATERIAŁ NALEŻY JAK NAJSZYBCIEJ UMIEŚCIĆ W POJEMNIKU Z PŁYNEM UTRWALAJĄCYM (NP. 70% SPIRYTUS). 

• PO PRZESŁANIU UTRWALONEGO MATERIAŁU DO PRACOWNI HISTOPATOLOGICZNEJ JEST ON BARWIONY I MOŻE BYĆ OD RAZU OCENIONY PRZEZ HISTOPATOLOGA POD MIKROSKOPEM. 

• CZĘSTO BIOPSJA JEST NIEDIAGNOSTYCZNA, TO ZNACZY, ŻE NIE MOŻNA OCENIĆ POBRANEGO MATERIAŁU, ZE WZGLĘDU NA ZBYT DŁUGI CZAS OD POBRANIA DO UTRWALENIA MATERIAŁU BIOPSYJNEGO, DLATEGO WAŻNA JEST METODOLOGIA WYKONANIA BIOPSJI CIENKOIGŁOWEJ. 

• MOGĄ TEŻ WYSTĄPIĆ BŁĘDY W ROZPOZNANIU WYNIKAJĄCE Z NIEODPOWIEDNIEGO MIEJSCA POBRANIA MATERIAŁU (OBOK GUZA) LUB JEŚLI W OBRĘBIE GUZA DOSZŁO DO MARTWICY (WÓWCZAS POBRANE KOMÓRKI SĄ MARTWE LUB ŚWIADCZĄ O STANIE ZAPALNYM). 

• W TAKIEJ SYTUACJI NALEŻY PONOWNIE WYKONAĆ BIOPSJĘ CIENKOIGŁOWĄ ALBO DĄŻYĆ DO UZYSKANIA ROZPOZNANIA INNĄ METODĄ DIAGNOSTYCZNĄ (NP. BIOPSJĄ GRUBOIGŁOWĄ LUB BIOPSJĄ OTWARTĄ). 

• BIOPSJA CIENKOIGŁOWA MA SZEROKIE ZASTOSOWANIE W PRZYPADKU RAKA PIERSI (ZARÓWNO BADANIE GUZA PIERWOTNEGO JAK I WĘZŁÓW CHŁONNYCH), CZERNIAKA (OCENA WĘZŁÓW CHŁONNYCH), RAKA ŚLINIANKI, RAKA TARCZYCY I INNYCH. 

• W PRZYPADKU DIAGNOSTYKI POWIĘKSZONYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH NIE ZALECA SIĘ WYKONYWANIA BIOPSJI CIENKOIGŁOWEJ LECZ BIOPSJI OTWARTEJ (POBRANIA DO BADANIA CAŁEGO LUB CZĘŚCI WĘZŁA CHŁONNEGO).

BIOPSJA WĘZŁA WARTOWNICZEGO (ANG. SLND – SENTINEL LYMPH NODE BIOPSY)

• NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W PIERWSZEJ KOLEJNOŚCI DAJĄ PRZERZUTY DROGĄ LIMFATYCZNĄ DO UKŁADU REGIONALNYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH. 

• METODĄ NA WYKRYWANIE OBECNOŚCI PRZERZUTÓW W REGIONALNYCH WĘZŁACH CHŁONNYCH, U TYCH CHORYCH, U KTÓRYCH WĘZŁY CHŁONNE NIE MAJĄ CECH PRZERZUTÓW (NIE SĄ POWIĘKSZONE, NIE MAJĄ CECH PRZERZUTÓW W BADANIU USG) JEST BIOPSJA WĘZŁA WARTOWNICZEGO. 

• PRZERZUTY DO WĘZŁÓW CHŁONNYCH POWSTAJĄ POPRZEZ PRZEMIESZCZANIE SIĘ KOMÓREK NOWOTWOROWYCH POCHODZĄCYCH Z GUZA NOWOTWOROWEGO DROGĄ NACZYŃ LIMFATYCZNYCH. 

• PIERWSZY WĘZEŁ LIMFATYCZNY, PATRZĄC OD STRONY GUZA, ZNAJDUJĄCY SIĘ NA DRODZE TEGO NACZYNIA JEST TAK ZWANYM WĘZŁEM WARTOWNICZYM. 

• JEŚLI W UKŁADZIE REGIONALNYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH SĄ OBECNE PRZERZUTY, TO NA PEWNO WYSTĘPUJĄ W WĘŹLE WARTOWNICZYM. 

• ZAZWYCZAJ (U 70%-80% CHORYCH) WĘZEŁ WARTOWNICZY JEST JEDEN, U OKOŁO 20% CHORYCH DWA, RZADZIEJ TRZY LUB WIĘCEJ. 

• WĘZEŁ WARTOWNICZY NIE MUSI BYĆ WĘZŁEM LEŻĄCYM NAJBLIŻEJ PIERWOTNEGO GUZA NOWOTWOROWEGO. 

• STĄD BADANIE WĘZŁA WARTOWNICZEGO JEST METODĄ WERYFIKOWANIA CZY W UKŁADZIE REGIONALNYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH SĄ PRZERZUTY, CZY ICH BRAK.

• BIOPSJĘ WĘZŁA WARTOWNICZEGO WYKONUJE SIĘ RUTYNOWO W TAKICH NOWOTWORACH, JAK RAK PIERSI ORAZ CZERNIAK ZŁOŚLIWY. 

• WĘZŁY WARTOWNICZE MOŻNA OCENIAĆ TAKŻE W RAKU ŻOŁĄDKA, RAKU JELITA GRUBEGO, RAKU TARCZYCY, RAKU SZYJKI MACICY, RAKU PŁUCA I WIELU INNYCH.

• BIOPSJA POLEGA NA PODANIU OKOŁO 30 DO 60 MINUT PRZED PLANOWANYM ZABIEGIEM ŚRÓDSKÓRNIE LUB PRZYGUZOWO ZNACZNIKA IZOTOPOWEGO, KTÓRY PRZECHODZI DO NACZYŃ CHŁONNYCH I GROMADZI SIĘ W WĘŹLE WARTOWNICZYM. 

• ZNACZNIKIEM ZALECANYM JEST IZOTOP TECHNETU W DAWCE 0,5- 1,0 MCI. 

• TA ILOŚĆ PROMIENIOTWÓRCZEGO IZOTOPU TECHNETU NIE JEST SZKODLIWA ANI DLA PACJENTA, ANI DLA PERSONELU MEDYCZNEGO.

• WĘZEŁ WARTOWNICZY JEST WYKRYWANY W TRAKCIE ZABIEGU OPERACYJNEGO ZA POMOCĄ RĘCZNEGO DETEKTORA PROMIENIOWANIA GAMMA (T.ZW. GAMMAKAMERA) DO ZNACZNIKA IZOTOPOWEGO CZĘSTO DODAJE SIĘ ZNACZNIK BARWNIKOWY, KTÓRY UŁATWIA ZNALEZIENIE WĘZŁA WARTOWNICZEGO, ACZKOLWIEK WIĘKSZĄ WARTOŚĆ PRAKTYCZNĄ MA OCENA IZOTOPOWA. 

• ALTERNATYWĄ DLA OCENY IZOTOPOWEJ JEST METODA FERROMAGNETYCZNA, POLEGAJĄCA NA PODANIU ZNACZNIKA ZWIERAJĄCEGO CZĄSTKI ŻELAZA. ZA POMOCĄ SPECJALNEGO DETEKTORA POLA MAGNETYCZNEGO UMIEJSCAWIA SIĘ WĘZEŁ WARTOWNICZY. 

WYWIAD 

• DO ZADAŃ PIELĘGNIARKI NALEŻY USTALENIE: 

CZY NADMIERNE KRWAWIENIA WYSTĘPOWAŁY JUŻ W OKRESIE DZIECIŃSTWA 

CZY PODOBNE KRWAWIENIA WYSTĘPOWAŁY U KREWNYCH 

CZY PACJENT PRZEBYŁ ZABIEGI CHIRURGICZNE 

CZY PACJENT MIAŁ WYKONYWANE EKSTRAKCJE ZĘBÓW, A JEŻELI TAK, CZY NIE WYSTĘPOWAŁO WÓWCZAS NADMIERNE KRWAWIENIE , KIEDY WYSTĄPIŁO I JAK DŁUGO SIĘ UTRZYMYWAŁO. 

CZY WYSTĘPUJĄ U PACJENTA WYLEWY DO STAWÓW, MIĘŚNI LUB PODSKÓRNE, A JEŻELI TAK, CZY SĄ ONE BOLESNE 

JAKI PRZEBIEG MA KRWAWIENIE, GDY PACJENT SIĘ SKALECZY 

CZY PACJENT CHORUJE NA INNE CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE, KTÓRE WYMAGAJĄ STOSOWANIA LEKÓW Z GRUPY ANTYKOAGULANTÓW 

JAKI PACJENT WYKONUJE ZAWÓD I GDZIE PRACUJE (KONTAKT ZE ZWIĄZKAMI CHEMICZNYMI).

...................................................................................................................................................................

BIAŁACZKI to są choroby nowotworowe układu krwiotwórczego. Zmiany nowotworowe dotyczą białych krwinek. We krwi obwodowej stwierdza się zazwyczaj zwiększoną liczbę niedojrzałych krwinek białych (mieloblastów lub limfoblastów).

Ze względu na przebieg choroby rozróżniamy białaczki ostre lub przewlekłe.

Ze względu na umiejscowienie zmian: albo w szpiku kostnym - białaczki szpikowe, albo w chłonnym (limfocytarnym) - białaczki limfocytarne.

BIAŁACZKI to złośliwe choroby nowotworowe wywodzące się z różnych linii rozwojowych układu krwiotwórczego (limfoidalnej, mieloidalnej) - ostre i przewlekłe.

* OSTRE : 

- ostra białaczka limfoblastyczna ( ALL ) 78 - 86 % białaczek wieku dziecięcego

- ostra białaczka nie limfoblastyczna ( 13 - 22 % )

* PRZEWLEKŁE :

- przewlekła białaczka szpikowa ( CML )  1 - 13%

- przewlekła białaczka limfocytowa ( CLL )  < 1%

- przewlekła białaczka mielonocytowa (  CMML ) - należy do zespołów mielodysplastycznych 

ETIOLOGIA :

1/ Podłoże genetyczne - białaczka często towarzyszy wrodzonym zaburzeniom chromosomalnym ( Zespół Downa i Klinefeltera, trisomii 13 );

2/ Zakażenia wirusowe ( lub odległe jego skutki ) - zależność między wystąpieniem T-ALL a zakażeniem ludzkim retrowirusem T-limfotropowym ( HTLV0-1 );

3/ Aktywacja kaskady onkogenów przez czynniki środowiskowe - benzen, toluen, ksylen, barwniki anilinowe, pochodne chlorowe węglowodanów, promieniowanie jonizujące, 

wykazano aktywację     ets -1,      H - raz1,      myb,         abl u chorych z ALL

                                       erb,           fes,               abl u chorych z AML

4/ Zaburzenia sprawności układu odpornościowego ( humoralnej i komórkowej ).

5/ Zaburzenia wytwarzania i funkcji czynników wzrostu:

a/ brak czynnika różnicowania się

b/ nadprodukcja czynnika wzrostu

c/ produkcja inhibitorów dla czynników różnicowania

d/ zaburzenia liczby i ekspresji receptorów dla czynników wzrostu

OSTRE BIAŁACZKI SZPIKOWE (AML) 

• NOWOTWORY ZŁOŚLIWE UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO POWSTAJĄCE WSKUTEK PROLIFERACJI KLONU STRANSFORMOWANYCH KOMÓREK, WYWODZĄCYCH SIĘ Z WCZESNYCH STADIÓW MIELOPOEZY. 

• KOMÓRKI TE DOMINUJĄ W SZPIKU I WE KRWI, A TAKŻE MOGĄ TWORZYĆ NACIEKI W RÓŻNYCH NARZĄDACH, CO UPOŚLEDZA ICH CZYNNOŚĆ. 

• ETIOLOGIA NIEZNANA. 

• UDOWODNIONE CZYNNIKI RYZYKA: NARAŻENIE NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE I BENZEN, WCZEŚNIEJSZA CHEMIOTERAPIA (LEKI ALKILUJĄCE, INHIBITORY TOPOIZOMERAZY), NIEKTÓRE CHOROBY WRODZONE (NP. ZESPÓŁ DOWNA), INNE KLONALNE CHOROBY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (NP. MDS), OBECNOŚĆ PREDYSPONUJĄCYCH MUTACJI. 

• U DOROSŁYCH STANOWIĄ ~80% BIAŁACZEK OSTRYCH. MEDIANA WIEKU W CHWILI ROZPOZNANIA WYNOSI ~65 LAT. 

• UDOWODNIONE CZYNNIKI RYZYKA: 

 NARAŻENIE NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE I BENZEN, 

 WCZEŚNIEJSZA CHEMIOTERAPIA (LEKI ALKILUJĄCE, INHIBITORY TOPOIZOMERAZY),

 NIEKTÓRE CHOROBY WRODZONE (NP. ZESPÓŁ DOWNA), 

 INNE KLONALNE CHOROBY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO, 

 OBECNOŚĆ PREDYSPONUJĄCYCH MUTACJI. 

• U DOROSŁYCH STANOWIĄ ~80% BIAŁACZEK OSTRYCH. MEDIANA WIEKU W CHWILI ROZPOZNANIA WYNOSI ~65 LAT.

OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY

1. OBJAWY OGÓLNE: GORĄCZKA, OSŁABIENIE. 

2. OBJAWY ZWIĄZANE Z UPOŚLEDZENIEM ODPORNOŚCI: 

ZMIANY W JAMIE USTNEJ (BOLESNE AFTY LUB OWRZODZENIA, 

UAKTYWNIENIE OPRYSZCZKI, 

 CIĘŻKA ANGINA, 

ZMIANY OKOŁOZĘBOWE), 

 ZWIĘKSZONA PODATNOŚĆ NA ZAKAŻENIA, W TYM GRZYBICZE. 

3. OBJAWY SKAZY KRWOTOCZNEJ: 

 GŁÓWNIE KRWAWIENIA Z DZIĄSEŁ I NOSA, 

PLAMICA NA SKÓRZE I BŁONACH ŚLUZOWYCH; 

 KRWAWIENIA Z DRÓG RODNYCH I PRZEWODU POKARMOWEGO 

4. OBJAWY LEUKOSTAZY 

 (U ~5% CHORYCH ZABURZENIA PRZEPŁYWU KRWI W MIKROKRĄŻENIU, ZWIĄZANE Z LEUKOCYTOZĄ >100 000/ΜL): 

ZABURZENIA CZYNNOŚCI OUN (BÓL I ZAWROTY GŁOWY, SZUMY USZNE, ZABURZENIA WIDZENIA, OBJAWY OGNISKOWE, ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI), 

 DUSZNOŚĆ, 

 NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA, 

 DIC; 

5. OBJAWY NACIECZENIA NARZĄDÓW PRZEZ KOMÓRKI BIAŁACZKOWE: 

 PŁASKIE WYKWITY LUB GUZKI W SKÓRZE, 

 NACIEKI PRZYPOMINAJĄCE PRZEROST DZIĄSEŁ, 

 POWIĘKSZENIE ŚLEDZIONY LUB WĄTROBY, 

 POWIĘKSZENIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH, 

 POGORSZENIE OSTROŚCI WZROKU, 

 OBJAWY ZAPALENIA UCHA ZEWNĘTRZNEGO I WEWNĘTRZNEGO, 

 RÓŻNE OBJAWY ZAJĘCIA UKŁADU ODDECHOWEGO (DO CIĘŻKIEJ NIEWYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ WŁĄCZNIE), 

 NIEWYDOLNOŚĆ SERCA, 

 ZABURZENIA RYTMU SERCA, 

 KRWIOMOCZ, 

 BÓL KOŚCI I STAWÓW, 

 MARTWICA KOŚCI, 

 OBJAWY ZAJĘCIA OŚRODKOWEGO I OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO. 

6. BÓL BRZUCHA I OBJAWY OTRZEWNOWE WSKUTEK POWIKŁAŃ INFEKCYJNYCH, WYBROCZYN W ŚCIANIE JELITA, NIEDROŻNOŚCI JELIT SPOWODOWANEJ NACIEKAMI.

 7. PRZEBIEG KLINICZNY: CIĘŻKI; W RAZIE NIEZASTOSOWANIA WŁAŚCIWEGO LECZENIA CHORY UMIERA W CIĄGU KILKU TYGODNI Z POWODU POWIKŁAŃ, GŁÓWNIE INFEKCYJNYCH I KRWOTOCZNYCH.

ROZPOZNANIE 

1. MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ: 

 LEUKOCYTOZA ALBO LEUKOPENIA, NEUTROPENIA,  NIEDOKRWISTOŚĆ, MAŁOPŁYTKOWOŚĆ, OBECNOŚĆ KOMÓREK BLASTYCZNYCH W ROZMAZIE

2. BIOPSJA ASPIRACYJNA i TREPANOBIOPSJA SZPIKU: 

 BIOPSJA ASPIRACYJNA – BADANIA MORFOLOGICZNE, BADANIA IMMUNOFENOTYPU, CYTOGENETYCZNE, NIEKTÓRE MOLEKULARNE; 

 TREPANOBIOPSJA (GDY NIE MOŻNA UZYSKAĆ SZPIKU PRZEZ ASPIRACJĘ).

3. INNE BADANIA LABORATORYJNE: 

 ZABURZENIA UKŁADU KRZEPNIĘCIA (DIC W OSTREJ BIAŁACZCE PROMIELOCYTOWEJ 

HIPERURYKEMIA I HIPERKALIEMIA NA SKUTEK ROZPADU KOMÓREK BIAŁACZKOWYCH, 

 RZEKOME HIPOKSEMIA, 

 HIPOGLIKEMIA I HIPERGLIKEMIA (ARTEFAKTY W PRÓBCE KRWI POBRANEJ DO BADANIA PRZY DUŻEJ LEUKOCYTOZIE). 

4. BADANIA OBRAZOWE: 

 RTG KLATKI PIERSIOWEJ, 

 USG JAMY BRZUSZNEJ, 

 ECHOKARDIOGRAFIA U CHORYCH Z PODEJRZENIEM LUB CZYNNIKAMI RYZYKA CHOROBY SERCA. 

5. NAKŁUCIE LĘDŹWIOWE: TYLKO W RAZIE PODEJRZENIA ZAJĘCIA OUN.

LECZENIE 

• PO USTALENIU DOKŁADNEGO ROZPOZNANIA, CZYNNIKÓW RYZYKA I CHORÓB WSPÓŁISTNIEJĄCYCH WYZNACZA SIĘ PLAN LECZENIA DAJĄCY NAJWIĘKSZĄ SZANSĘ NA WYLECZENIE PRZY NAJMNIEJSZYM RYZYKU, KTÓRY JUŻ NA POCZĄTKU POWINIEN UWZGLĘDNIAĆ DOCELOWE PRZEPROWADZENIE ALLO-HCT. 

• LECZENIE NALEŻY PROWADZIĆ NA ODDZIAŁACH MAJĄCYCH DOSTĘP DO DIAGNOSTYKI CYTOGENETYCZNEJ I MOLEKULARNEJ ORAZ PRZYSTOSOWANYCH DO INTENSYWNEGO LECZENIA. 

• LECZENIE INDUKUJĄCE REMISJĘ JEST BARDZO PODOBNE W RÓŻNYCH PODTYPACH AML Z WYJĄTKIEM APL; MOŻE ZACHODZIĆ KONIECZNOŚĆ JEGO MODYFIKACJI ZALEŻNIE OD CHORÓB WSPÓŁISTNIEJĄCYCH, STANU OGÓLNEGO I WIEKU CHOREGO. 

MONITOROWANIE

• KONTROLNE BADANIE PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE ORAZ BADANIA MORFOLOGII KRWI OBWODOWEJ Z OBRAZEM ODSETKOWYM LEUKOCYTÓW WYKONUJE SIĘ CO 1–3 MIES. PRZEZ PIERWSZE 2 LATA, 

• PÓŹNIEJ CO 3–6 MIES. 

• PRZEZ KOLEJNE 3 LATA. 

• W RAZIE NIEPRAWIDŁOWOŚCI W MORFOLOGII KRWI WYKONAĆ BIOPSJĘ ASPIRACYJNĄ SZPIKU. ROKOWANIE 

ROKOWANIE ZALEŻY OD: 

 GRUPY ROKOWANIA CYTOGENETYCZNO-MOLEKULARNEGO, 

WIEKU, 

CHORÓB WSPÓŁISTNIEJĄCYCH I ZASTOSOWANEGO LECZENIA. 

• NAJWIĘKSZĄ SZANSĘ WYLECZENIA MAJĄ CHORZY W WIEKU <60 LAT, Z KORZYSTNYMI ZMIANAMI CYTOGENETYCZNYMI, BEZ OBCIĄŻAJĄCYCH ZMIAN MOLEKULARNYCH, U KTÓRYCH LECZENIE INDUKUJĄCE SZYBKO SPOWODOWAŁO CR I KTÓRZY NIE MAJĄ ZMIAN POZASZPIKOWYCH. 

OSTRE BIAŁACZKI LIMFOBLASTYCZNE (ALL) 

• OSTRE BIAŁACZKI / CHŁONIAKI LIMFOBLASTYCZNE SĄ NOWOTWORAMI WYWODZĄCYMI SIĘ Z PREKURSORÓW LINII LIMFOCYTÓW B LUB T – LIMFOBLASTÓW, KTÓRE NACIEKAJĄ SZPIK I KREW LUB WĘZŁY CHŁONNE I TKANKI POZAWĘZŁOWE LUB T. 

• STANOWIĄ ~75% WSZYSTKICH OSTRYCH BIAŁACZEK U DZIECI, A U DOROSŁYCH – ~20%. 

OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY

1. OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE: 

 SĄ PODOBNE JAK W AML, ALE POWIĘKSZENIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH LUB ŚLEDZIONY WYSTĘPUJE W 50% PRZYPADKÓW, 

A OBJAWY NIEDOKRWISTOŚCI I MAŁOPŁYTKOWOŚCI SĄ MNIEJ NASILONE. 

U 25% PACJENTÓW WYSTĘPUJE BÓL KOSTNO-STAWOWY. 

CZĘŚCIEJ DOCHODZI DO WCZESNEGO ZAJĘCIA OUN 

CZĘSTO WYSTĘPUJE POWIĘKSZENIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH ŚRÓDPIERSIA I DUŻA LEUKOCYTOZA. 

2. PRZEBIEG NATURALNY: 

 W FAZIE POCZĄTKOWEJ MOGĄ WYSTĘPOWAĆ TYLKO NIEPRAWIDŁOWOŚCI W BADANIACH KRWI I POWIĘKSZENIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH LUB ŚLEDZIONY; 

 W STADIUM ZAAWANSOWANYM WYSTĘPUJĄ POWIKŁANIA KRWOTOCZNE, SEPTYCZNE LUB ZWIĄZANE Z LOKALIZACJĄ NACIEKÓW W OUN, ŚRÓDPIERSIU I INNYCH NARZĄDACH, KTÓRE BEZ LECZENIA PROWADZĄ DO ŚMIERCI W CIĄGU KILKU TYGODNI. 

ROZPOZNANIE

1. MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ: 

LEUKOCYTOZA  ~25% CHORYCH LEUKOCYTOZA >100 000/ΜL, 

LEUKOPENIA, 

ZWYKLE NIEDOKRWISTOŚĆ, 

 NEUTROPENIA, 

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ, 

OBECNOŚĆ LIMFOBLASTÓW W ROZMAZIE KRWI OBWODOWEJ, 

2. BIOPSJA ASPIRACYJNA SZPIKU: 

DOMINACJA JEDNEGO TYPU KOMÓREK BLASTYCZNYCH PRZY RÓWNOCZESNEJ REGRESJI POZOSTAŁYCH LINII. 

3. BADANIE IMMUNOFENOTYPU METODĄ CYTOMETRII PRZEPŁYWOWEJ (KREW LUB SZPIK): MA ZNACZENIE ROZSTRZYGAJĄCE I STANOWI PODSTAWĘ OKREŚLENIA PODTYPU IMMUNOFENOTYPOWEGO, POMOCNEGO W OKREŚLENIU ROKOWANIA 

4. BADANIA CYTOGENETYCZNE I MOLEKULARNE: U WIĘKSZOŚCI CHORYCH WYSTĘPUJĄ ZMIANY LICZBY CHROMOSOMÓW I/LUB ZMIANY STRUKTURALNE. 

5. BADANIE OBRAZOWE: W T-ALL/LBL W ~50% PRZYPADKÓW POSZERZENIE GÓRNEGO ŚRÓDPIERSIA SPOWODOWANE POWIĘKSZENIEM GRASICY I WĘZŁÓW CHŁONNYCH. USG JEST POMOCNA W OKREŚLENIU WIELKOŚCI WĘZŁÓW CHŁONNYCH I ŚLEDZIONY.

6. NAKŁUCIE LĘDŹWIOWE: W PRZYPADKU ZAJĘCIA OUN ZWIĘKSZENIE CYTOZY PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO Z OBECNOŚCIĄ KOMÓREK BLASTYCZNYCH W BADANIU CYTOLOGICZNYM. 

OCENA ROKOWANIA

• WYJŚCIOWE CZYNNIKI NIEKORZYSTNEGO ROKOWANIA: 

WIEK, 

 STAN SPRAWNOŚCI OGÓLNEJ, 

LEUKOCYTOZA PRZY ROZPOZNANIU 

 ZAJĘCIE OUN, 

ZMIANY ZŁOŻONE KARIOTYPU 

LECZENIE 

1. LECZENIE WSTĘPNE (TZW. PRZEDLECZENIE): CEL – ZMNIEJSZENIE MASY NOWOTWORU W CELU UNIKNIĘCIA ZESPOŁU ROZPADU NOWOTWORU 

2. INDUKCJA REMISJI: CEL – UZYSKANIE CAŁKOWITEJ REMISJI HEMATOLOGICZNEJ 

3. KONSOLIDACJA REMISJI: CEL – UTRWALENIE CR; SEKWENCYJNE PODAWANIE DUŻYCH LUB ŚREDNICH DAWEK LEKÓW PRZECIWNOWOTWOROWYCH. 

4. LECZENIE POKONSOLIDACYJNE: CEL – ZMNIEJSZENIE RYZYKA NAWROTU

ROKOWANIE 

• WYNIKI LECZENIA ZALEŻĄ OD WIEKU PACJENTA I INTENSYWNOŚCI LECZENIA. WIĘKSZOŚĆ POSTACI ALL PH– JEST PODATNA NA POLICHEMIOTERAPIĘ, A ODPOWIEDŹ ZALEŻY OD DAWEK LEKÓW. 

• W ZWIĄZKU Z TYM ROKOWANIE W DUŻYM STOPNIU ZALEŻY OD POCZĄTKOWEJ MASY GUZA I MOŻLIWOŚCI ODPOWIEDNIEGO ESKALOWANIA DAWEK LEKÓW, CO Z KOLEI JEST OGRANICZONE STANEM SPRAWNOŚCI I WIEKIEM. 

• U DOROSŁYCH CR UZYSKUJE SIĘ W ALL W >70% PRZYPADKÓW, A U OSÓB MŁODYCH – >90%. DŁUGOLETNIE PRZEŻYCIE UZYSKUJE SIĘ U >50% DOROSŁYCH CHORYCH NA ALL PH–. U CHORYCH W WIEKU <35 LAT PRZEŻYWALNOŚĆ JEST WIĘKSZA, A W WIEKU >55 LAT – MNIEJSZA. WPROWADZENIE TKI DO LECZENIA ALL PH+ ZNACZNIE ZWIĘKSZYŁO ODSETEK CR (>90%), CZAS TRWANIA CR I ODSETEK WIELOLETNICH PRZEŻYĆ (>50%).

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA SZPIKOWA (CML) 

• NOWOTWÓR MIELOPROLIFERACYJNY, KTÓREGO ISTOTĄ JEST KLONALNY ROZROST NOWOTWOROWO ZMIENIONEJ WIELOPOTENCJALNEJ KOMÓRKI MACIERZYSTEJ SZPIKU. 

• JEDYNYM POZNANYM CZYNNIKIEM ETIOLOGICZNYM JEST EKSPOZYCJA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE. 

OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY 

• OBJAWY: 

 ZWIĄZANE Z DUŻĄ LEUKOCYTOZĄ 

UTRATA MASY CIAŁA, 

OBJAWY LEUKOSTAZY (ZABURZENIA PRZEPŁYWU KRWI W MIKROKRĄŻENIU

 ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI, WIDZENIA, BÓL GŁOWY,OBJAWY HIPOKSEMII, PRIAPIZM), 

POWIĘKSZENIE ŚLEDZIONY (MOGĄCE POWODOWAĆ BÓL W LEWYM PODŻEBRZU, UCZUCIE PEŁNOŚCI W JAMIE BRZUSZNEJ – PÓŹNY OBJAW) I WĄTROBY. 

• U ~50% CHORYCH CML ROZPOZNAJE SIĘ PRZYPADKOWO PODCZAS BADANIA MORFOLOGII KRWI. 

• PROGRESJA Z FAZY PRZEWLEKŁEJ (CP) ZAZWYCZAJ PRZEBIEGA STOPNIOWO POPRZEZ FAZĘ AKCELERACJI LUB RZADZIEJ BEZPOŚREDNIO DO PRZEŁOMU BLASTYCZNEGO (BC, PRZEBIEG 2-FAZOWY). BC PRZYPOMINA OSTRĄ BIAŁACZKĘ (W 70–80% MIELOBLASTYCZNĄ, W 20– 30% – LIMFOBLASTYCZNĄ); 

• W POZOSTAŁYCH PRZYPADKACH TRANSFORMACJA MOŻE MIEĆ CHARAKTER WŁÓKNIENIA SZPIKU. 

• AP I BC CHARAKTERYZUJĄ SIĘ NAGROMADZENIEM ABERRACJI CYTOGENETYCZNYCH, OPORNOŚCIĄ NA LECZENIE I ZŁYM ROKOWANIEM

ROZPOZNANIE 

1. MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ: 

 LEUKOCYTOZA (ŚREDNIA W CHWILI ROZPOZNANIA – 100 000/ΜL), 

W ROZMAZIE PRZESUNIĘCIE W LEWO OBRAZU ODSETKOWEGO GRANULOCYTÓW

BAZOFILIA, RZADZIEJ ERYTROBLASTY; 

NADPŁYTKOWOŚĆ (U 1/3 CHORYCH); 

W CHWILI ROZPOZNANIA STĘŻENIE HEMOGLOBINY ZWYKLE PRAWIDŁOWE. 

2. BIOPSJA ASPIRACYJNA I TREPANOBIOPSJA SZPIKU  

3. BADANIA CYTOGENETYCZNE SZPIKU I MOLEKULARNE KRWI 

MONITOROWANIE

• MONITOROWANIE SKUTECZNOŚCI LECZENIA: 

 MORFOLOGIA KRWI (CO 2 TYG. AŻ DO CZASU UZYSKANIA CAŁKOWITEJ REMISJI HEMATOLOGICZNEJ 

 NASTĘPNIE CO 2–3 MIES.), 

BADANIE CYTOGENETYCZNE (DO ROZWAŻENIA PO 3, 6 I 12 MIES., MOŻNA OD NICH ODSTĄPIĆ W PRZYPADKU OPTYMALNEJ ODPOWIEDZI MOLEKULARNEJ), 

BADANIA MUTACJI GENU BCR-ABL1 (Z KRWI) I BADANIE CYTOGENETYCZNE SZPIKU W PRZYPADKU NIEPOWODZENIA LECZENIA. 

• MONITOROWANIE DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH TKI: 

OKRESOWO KONTROLUJ CZYNNOŚĆ WĄTROBY I NEREK ORAZ STĘŻENIA ELEKTROLITÓW W SUROWICY I MASĘ CIAŁA, 

CZĘSTE DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE: WYSIĘK OPŁUCNOWY, HIPERGLIKEMIA, HIPERCHOLESTEROLEMIA I MIAŻDŻYCA, BIEGUNKA I NUDNOŚCI , INCYDENTY ZAKRZEPOWO-ZATOROWE. 

U CHORYCH LECZONYCH NILOTYNIBEM I PONATYNIBEM ŚCIŚLE KONTROLUJ CZYNNIKI RYZYKA SERCOWO-NACZYNIOWEGO. 

ROKOWANIE

• ODPOWIEDŹ NA LECZENIE TKI JEST NAJISTOTNIEJSZYM CZYNNIKIEM ROKOWNICZYM. 

• U WIĘKSZOŚCI CHORYCH NA CML W CP PRZEWIDYWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA NIE JEST SKRÓCONA, A NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY ZGONU NIE SĄ ZWIĄZANE Z CML. 

• ŚREDNI CZAS PRZEŻYCIA W BC WYNOSI <1 ROK. ODSETEK 3-LETNICH PRZEŻYĆ CHORYCH PODDANYCH ALLO-HCT (OD DAWCY RODZINNEGO) WYNOSI ~80%. 

ZADANIA PIELĘGNIARKI - DIAGNOSTYCZNE

 ROZPOZNANIE CIĘŻKOŚCI STANU CHOREGO 

 MONITOROWANIE ORAZ OCENA STANU SKÓRY I BŁON ŚLUZOWYCH POD KĄTEM ZABARWIENIA, KRWAWIEŃ CZY UBYTKÓW W BŁONIE ŚLUZOWEJ 

 PRZYGOTOWANIE FIZYCZNE I PSYCHICZNE PACJENTA DO BADAŃ LABORATORYJNYCH, OBRAZOWYCH, TREPANOBIOPSJI I NAKŁUCIA MOSTKA 

 MONITOROWANIE I OCENA PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH – TĘTNA, TEMPERATURY, CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI, ODDECHÓW. 

 MONITOROWANIE FUNKCJI PRZEWODU POKARMOWEGO – OBECNOŚĆ WYMIOTÓW, BIEGUNKI, PROWADZENIE BILANSU WODNEGO 

 ROZPOZNANIE PROBLEMÓW PIELĘGNACYJNYCH CHOREGO 

 OCENA POZIOMU WIEDZY PACJENTA NA TEMAT CHOROBY, LECZENIA, POSTRZEGANIA REŻIMU SANITARNEGO, KONIECZNOŚCI DŁUGIEGO POBYTU W SZPITALU I PÓŹNIEJSZEGO POZOSTAWANIA POD OPIEKĄ AMBULATORYJNĄ 

 ROZPOZNANIE SYTUACJI RODZINNEJ, ZAWODOWEJ I SPOŁECZNEJ CHOREGO

ZADANIA PIELĘGNIARKI - TERAPEUTYCZNE 

* ZAŁOŻENIE KANIULI DO ŻYŁY OBWODOWEJ 

* AKTYWNY UDZIAŁ W LECZENIU FARMAKOLOGICZNYM : 

PRZYGOTOWANIE I PODANIE LEKÓW ZGODNE Z INDYWIDUALNĄ KARTĄ ZLECEŃ LEKARSKICH Z ZACHOWANIEM ŚRODKÓW OSTROŻNOŚCI OBOWIĄZUJĄCYCH PRZY PODAWANIU CYTOSTATYKÓW 

ZABEZPIECZENIE PRZED PRZEDOSTANIEM SIĘ LEKU POZA ŻYŁĘ – MOŻE POWSTAĆ OGNISKO MARTWICY 

* MONITOROWANIE REAKCJI PACJENTA NA PODAWANE LEKI 

* UPRZEDZENIE PACJENTA O MOŻLIWOŚCI WYSTĄPIENIA NIEKTÓRYCH OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH, ZWŁASZCZA NUDNOŚCI I WYMIOTÓW, ORAZ WDROŻENIE METOD ZMNIEJSZAJĄCYCH DOLEGLIWOŚCI 

* PRZESTRZEGANIE REŻIMU SANITARNEGO ZE WZGLĘDU NA OBNIŻONĄ ODPORNOŚĆ U CHORYCH PODDAWANYCH CHEMIOTERAPII 

* MONITOROWANIE PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH – TEMPERATURY, TĘTNA, CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI 

* NADZÓR NAD PRZYJMOWANYMI POKARMAMI – MOŻLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA OWRZODZEŃ W OBRĘBIE JAMY USTNEJ 

* PRZECIWWSKAZANE SURÓWKI, SAŁATKI, SUROWE OWOCE, JOGURTY, KEFIRY, SERKI HOMOGENIZOWANE – MOGĄ BYĆ ZANIECZYSZCZONE BAKTERIAMI I GRZYBAMI PLEŚNIOWYMI

* DOZWOLONE POKARMY GOTOWANE, PRODUKTY NABIAŁOWE I SOKI OWOCOWE W KARTONACH OZNACZONYCH SYMBOLEM UHT

ZADANIA PIELĘGNIARKI – PROFILAKTYCZNE I EDUKACYJNE 

 POINFORMOWANIE RODZINY CHOREGO O KONIECZNOŚCI I CELOWOŚCI CZĘSTYCH HOSPITALIZACJI 

 WYJAŚNIENIE PACJENTOWI I RODZINIE, NA CZYM POLEGA REŻIM SANITARNY I CZEMU ON SŁUŻY 

 POINFORMOWANIE CHOREGO, JAK RADZIĆ SOBIE Z NUDNOŚCIAMI I WYMIOTAMI W CZASIE CHEMIOTERAPII 

 EDUKACJA RODZINY NA TEMAT PRZYGOTOWYWANIA POSIŁKÓW DLA CHOREGO . 

 WYJAŚNIENIE, ŻE UTRATA WŁOSÓW W CZASIE TERAPII LEKAMI CYTOSTATYCZNYMI JEST ZAZWYCZAJ STANEM PRZEJŚCIOWYM I ODWRACALNYM. 

 PRZYGOTOWANIE CHOREGO DO ZMIANY DOTYCHCZASOWEGO TRYBU ŻYCIA – UNIKANIE DUŻYCH SKUPISK LUDZKICH, ZAKAZ KONTAKTU Z OSOBAMI CHORYMI, DZIEĆMI Z CHOROBAMI ZAKAŹNYMI WIEKU DZIECIĘCEGO, OGRANICZENIE LICZBY OSÓB ODWIEDZAJĄCYCH ZE WZGLĘDU NA RYZYKO INFEKCJI. 

 POINFORMOWANIE CHOREGO O KONIECZNOŚCI NATYCHMIASTOWEJ KONSULTACJI Z LEKARZEM HEMATOLOGIEM W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA INFEKCJI, STANU GORĄCZKOWEGO LUB POGORSZENIA SIĘ SAMOPOCZUCIA CHOREGO.

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE CHORYCH I INTERWENCJE PIELĘGNIARSKIE

PROBLEM PIELĘGNACYJNY I: ZMNIEJSZONA ODPORNOŚĆ NA ZAKAŻENIA BAKTERYJNE I WIRUSOWE. 

CEL OPIEKI: OCHRONA CHOREGO PRZED INFEKCJAMI 

ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

 UMIESZCZENIE CHOREGO W IZOLATCE, NAJLEPIEJ ZE ŚLUZĄ 

 MYCIE RĄK PRZED KAŻDYM WEJŚCIEM NA SALĘ 

 ZAKŁADANIE FARTUCHA OCHRONNEGO PRZED KAŻDYM WEJŚCIEM NA SALĘ 

 CODZIENNA ZMIANA BIELIZNY POŚCIELOWEJ, KTÓRA POWINNA BYĆ PRANA W TEMPERATURZE 90°C 

 KONTROLOWANIE PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH – TEMPERATURA, TĘTNO, CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI, ODDECH I DOKUMENTOWANIE POMIARÓW W DOKUMENTACJI PACJENTA. 

 POINFORMOWANIE CHOREGO O KONIECZNOŚCI POZOSTAWANIA W SALI 

 UDZIAŁ W FARMAKOTERAPII, PODAWANIE LEKÓW ZGODNIE Z INDYWIDUALNĄ KARTĄ ZLECEŃ. 

PROBLEM PIELĘGNACYJNY II: WYBROCZYNY NA SKÓRZE I BŁONACH ŚLUZOWYCH SPOWODOWANE SKAZĄ KRWOTOCZNĄ. 

CEL OPIEKI: OCHRONA CHOREGO PRZED URAZAMI 

ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

 ZAPEWNIENIE PŁYNÓW DO PŁUKANIA JAMY USTNEJ 

 WYJAŚNIENIE KONIECZNOŚCI STOSOWANIA SZCZOTECZEK DO CZYSZCZENIA ZĘBÓW Z MIĘKKIM WŁOKIEM I PAST ZAWIERAJĄCYCH FLUOR. 

 PODAWANIE POKARMÓW STAŁYCH I PŁYNÓW O TEMPERATURZE POKOJOWEJ – ZBYT GORĄCE I ZBYT ZIMNE POKARMY MOGĄ WYWIERAĆ DZIAŁANIE DRAŻNIĄCE W OBRĘBIE JAMY USTNEJ. 

 WYELIMINOWANIE Z DIETY OSTRYCH PRZYPRAW 

 WYELIMINOWANIE Z DIETY POTRAW TWARDYCH – USZKODZENIA I KRWAWIENIA W OBRĘBIE JAMY ISTNEJ 

 OCHRONA CHOREGO PRZED URAZAMI W TRAKCIE WYKONYWANIA BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH. 

 SPRAWNE I DELIKATNE WYKONYWANIE WSZYSTKICH ZABIEGÓW LECZNICZYCH I PIELĘGNACYJNYCH 

 POINFORMOWANIE CHOREGO O KONIECZNOŚCI UNIKANIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO 

 DOKŁADNA OBSERWACJA SKÓRY I BŁON ŚLUZOWYCH POD KĄTEM NASILANIA SIĘ SKAZY KRWOTOCZNEJ 

 POMIARY PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH 

 ZAPEWNIENIE BIELIZNY OSOBISTEJ Z WŁÓKIEN NATURALNYCH ORAZ BAWEŁNIANYCH, NIEUCISKAJĄCYCH SKARPET 

PROBLEM PIELĘGNACYJNY III: LĘK PRZED HOSPITALIZACJĄ Z POWODU ROZPOZNANIA O NIEPEWNYM ROKOWANIU I PRZED BADANIAMI DIAGNOSTYCZNYMI.

 CEL OPIEKI: ZMNIEJSZENIE LĘKU 

 ZADANIA PIELĘGNIARKI:

 ŻYCZLIWE PRZYJĘCIE PACJENTA DO SZPITALA, ZAPOZNANIE Z TOPOGRAFIA ODDZIAŁU I PERSONELEM PRACUJĄCYM W ODDZIALE 

 UMOŻLIWIENIE KONTAKTU Z RODZINĄ 

 WYJAŚNIENIE CELU I SPOSOBU WYKONYWANIA BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH I ZABIEGÓW PIELĘGNACYJNYCH, KTÓRYM PODDANY BĘDZIE CHORY. 

 ASYSTOWANIE W TRAKCIE WYKONYWANIA BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH 

 WYJAŚNIENIE PODSTAWOWYCH METOD LECZENIA

PODSUMOWANIE 

 LECZENIE BIAŁACZKI JEST PROCESEM DŁUGIM I KOSZTOWNYM, ALE NIERZADKO KOŃCZY SIĘ SUKCESEM TERAPEUTYCZNYM. 

 WPROWADZENIE NOWOCZESNYCH METOD DIAGNOZOWANIA I LECZENIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH PROWADZI NIEJEDNOKROTNIE DO WYLECZENIA LUB JEŻELI JEST TO NIEMOŻLIWE, DO ZNACZNEJ POPRAWY I WYDŁUŻENIA CZASU PRZEŻYCIA Z JEDNOCZESNYM UTRZYMANIEM U CHOREGO, JAK NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI ŻYCIA.

....................................................................................................................................................................

RODZAJE NIEDOKRWISTOŚCI - opis i przyczyny.

1/ NIEDOKRWISTOŚĆ z NIEDOBORU ŻELAZA - niedobór żelaza prowadzi do obniżenia poziomu hemoglobiny; z kolei niski poziom hemoglobiny prowadzi do zmniejszonego wytwarzania prawidłowych krwinek czerwonych.

Przyczyny tej niedokrwistości - utrata krwi, dieta uboga w żelazo, upośledzone wchłanianie żelaza.

2/ NIEDOKRWISTOŚĆ ZŁOŚLIWA i NIEDOBÓR witaminy B - niedobór witamin z grupy B uniemożliwia prawidłowe dojrzewanie i podział krwinek czerwonych, co prowadzi do zmniejszonego wytwarzania prawidłowych krwinek czerwonych.

Przyczyny tej niedokrwistości - brak czynnika wewnętrznego, dieta uboga w witaminy z grupy B, upośledzone wchłanianie witamin z grupy B.

3/ NIEDOKRWISTOŚĆ APLASTYCZNA - zmniejszone wytwarzanie wszystkich typów komórek wytwarzanych przez szpik kostny ( komórki czerwone są na jednym z tych typów ).

Przyczyny tej niedokrwistości - leczenie nowotworów, ekspozycja na toksyny, choroby autoimmunizacyjne, infekcje wirusowe.

4/ NIEDOKRWISTOŚĆ HEMOLITYCZNA - długość życia komórek czerwonych w krwiobiegu jest krótsza niż 120 dni; prowadzi do zmniejszenia ogólnej liczby krwinek czerwonych.

Przyczyny tej niedokrwistości - przyczyny dziedziczne takie jak niedokrwistość sierpowata i talasemia; inne przyczyny m.in. reakcja poprzetoczeniowa, choroby autoimmunizacyjne i niektóre leki ( penicylina ).

5/ NIEDOKRWISTOŚĆ ZWIĄZANA z CHOROBAMI PRZEWLEKŁYMI - niektóre choroby mogą powodować spowolnienie wytwarzania krwinek czerwonych.

Przyczyny tej niedokrwistości - choroba nerek, cukrzyca, gruźlica lub HIV.

NIEDOKRWISTOŚĆ TO ZMNIEJSZENIE STĘŻENIA HEMOGLOBINY (HB), HEMATOKRYTU (HT) I LICZBY ERYTROCYTÓW WE KRWI O >2 ODCHYLENIA STANDARDOWE OD WARTOŚCI PRAWIDŁOWYCH. 

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA NASILENIE: 

1) ŁAGODNA – HB 10–12,0 G/DL U KOBIET, 13,5 G/DL U MĘŻCZYZN 

2) UMIARKOWANA – HB 8–9,9 G/DL 

3) CIĘŻKA – HB 6,5–7,9 G/DL 

4) ZAGRAŻAJĄCA ŻYCIU – HB <6,5 G/DL. 

• PRZYCZYNY: 

UTRATA ERYTROCYTÓW W WYNIKU KRWAWIENIA (OSTREGO LUB PRZEWLEKŁEGO) LUB HEMOLIZY, ALBO ZMNIEJSZENIE LUB ZABURZENIE ERYTROPOEZY. 

• OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE (OGÓLNE): 

NIEZALEŻNIE OD PRZYCZYNY I RODZAJU NIEDOKRWISTOŚCI – OSŁABIENIE I ŁATWA MĘCZLIWOŚĆ, UPOŚLEDZENIE KONCENTRACJI I UWAGI, BÓL I ZAWROTY GŁOWY, TACHYKARDIA I DUSZNOŚĆ (W CIĘŻKIEJ POSTACI), BLADOŚĆ SKÓRY I BŁON ŚLUZOWYCH (ZAŻÓŁCENIE W NIEDOKRWISTOŚCI HEMOLITYCZNEJ).

NIEDOKRWISTOŚĆ POKRWOTOCZNA 

• NASTĘPSTWO OSTREJ LUB PRZEWLEKŁEJ UTRATY KRWI. 

• OSTRA UTRATA KRWI: 

NAJCZĘŚCIEJ KRWOTOK POURAZOWY LUB MASYWNE KRWAWIENIA DO ŚWIATŁA PRZEWODU POKARMOWEGO, 

 Z UKŁADU MOCZOWEGO LUB DRÓG RODNYCH. 

OSOBA DOROSŁA MOŻE UTRACIĆ DO 20% OBJĘTOŚCI KRWI BEZ OBJAWÓW NIEDOKRWISTOŚCI I ZMIAN W UKŁADZIE KRĄŻENIA, NATOMIAST NAGŁA UTRATA 1,5–2,0 L ZAZWYCZAJ PROWADZI DO WSTRZĄSU HIPOWOLEMICZNEGO 

PRZEWLEKŁA UTRATA KRWI ZWYKLE PROWADZI DO NIEDOKRWISTOŚCI Z NIEDOBORU ŻELAZA;

OBRAZ KLINICZNY 

• OBJAWY ZALEŻĄ OD SZYBKOŚCI UTRATY I OBJĘTOŚCI UTRACONEJ KRWI ORAZ OD WIEKU CHOREGO. 

• PRZEWLEKŁA UTRATA KRWI MOŻE PRZEBIEGAĆ BEZOBJAWOWO I UJAWNIĆ SIĘ DOPIERO WTEDY, GDY WYSTĄPIĄ OBJAWY NIEDOBORU ŻELAZA LUB CHOROBY PODSTAWOWEJ, BĘDĄCEJ PRZYCZYNĄ KRWAWIENIA.

ROZPOZNANIE 

1. MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ: 

NIEDOKRWISTOŚĆ NORMOCYTOWA I NORMOCHROMICZNA (PO OSTRYM KRWOTOKU STĘŻENIE HB ZACZYNA SIĘ ZMNIEJSZAĆ PO 3–4 H OD WYRÓWNAWCZEGO ZWIĘKSZENIA OBJĘTOŚCI OSOCZA I JEST NAJMNIEJSZE PO KILKU DNIACH),

RETIKULOCYTOZA (SZCZYT MIĘDZY 7. A 10. DNIEM PO KRWAWIENIU), ERYTROBLASTY W ROZMAZIE KRWI OBWODOWEJ, LICZBA LEUKOCYTÓW ZWYKLE 10 000–30 000/ΜL Z NEUTROFILIĄ (MOŻLIWA OBECNOŚĆ METAMIELOCYTÓW I MIELOCYTÓW W ROZMAZIE KRWI OBWODOWEJ PO MASYWNYM KRWOTOKU Z HIPOKSJĄ TKANKOWĄ I WSTRZĄSEM), 

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ (W WYNIKU OSTREJ UTRATY KRWI I PO MASYWNYCH PRZETOCZENIACH), 

A W WYNIKU PRZEWLEKŁEJ UTRATY KRWI MOŻE POJAWIĆ SIĘ NADPŁYTKOWOŚĆ. 

INNE BADANIA: 

 PRZY PRZEWLEKŁEJ UTRACIE KRWI WSKAŹNIKI NIEDOBORU ŻELAZA 

 KOAGULOPATIA W NASTĘPSTWIE MASYWNEJ UTRATY KRWI, 

 ZUŻYCIA CZYNNIKÓW KRZEPNIĘCIA ORAZ WSKUTEK ROZCIEŃCZENIA PŁYTEK KRWI I CZYNNIKÓW KRZEPNIĘCIA PO PRZETOCZENIU KKCZ I PŁYNÓW 

 INNE BADANIA POMOCNICZE W ZALEŻNOŚCI OD PRZYCZYNY (NP. ENDOSKOPIA MOŻE UJAWNIĆ MIEJSCE KRWAWIENIA W PRZEWODZIE POKARMOWYM).

LECZENIE - WSTRZĄS KRWOTOCZNY 

• OBJAWY MIEJSCOWE KRWAWIENIA (KRWOTOKU) ZALEŻĄ OD JEGO ŹRÓDŁA (M.IN. PRZEWÓD POKARMOWY, RANY POURAZOWE I NIE ZAWSZE SĄ JAWNE. 

• CIŚNIENIE TĘTNICZE MOŻE SIĘ NIE OBNIŻYĆ AŻ DO CHWILI UTRATY 750–1500 ML KRWI. 

• W POCZĄTKOWYM OKRESIE KRWAWIENIA WAŻNE BYWA PORÓWNANIE POMIARÓW CIŚNIENIA KRWI I TĘTNA WYKONYWANYCH W POZYCJI LEŻĄCEJ I STOJĄCEJ. 

• STWIERDZENIE ORTOSTATYCZNEGO SPADKU CIŚNIENIA O ≥10 MM HG I RÓWNOCZESNEGO PRZYSPIESZENIA TĘTNA O ≥20/MIN WSKAZUJE NA HIPOWOLEMIĘ.

• UTRACIE KRWI DO 1500 ML TOWARZYSZY ZWYKLE NIEPOKÓJ, A UBYTEK POŁOWY OBJĘTOŚCI KRWI (2000–2500 ML) WIĄŻE SIĘ Z ILOŚCIOWYMI ZABURZENIAMI ŚWIADOMOŚCI (NAJCZĘŚCIEJ UTRATA PRZYTOMNOŚCI). 

• ZMNIEJSZENIE HEMATOKRYTU, STĘŻENIA HEMOGLOBINY I LICZBY ERYTROCYTÓW NASTĘPUJE ZWYKLE PO UPŁYWIE ≥1–3 (4) H OD UTRATY KRWI.

POSTĘPOWANIE 

1. TAMUJ KRWAWIENIE, JEŚLI JEST TO MOŻLIWE. 

2. W RAZIE POTRZEBY KIERUJ DO SPECJALISTYCZNEGO LECZENIA CHIRURGICZNEGO LUB MAŁO INWAZYJNEGO (NP. ENDOSKOPOWEGO W KRWAWIENIACH DO ŚWIATŁA PRZEWODU POKARMOWEGO BĄDŹ DO OCENY RADIOLOGICZNEJ POD KĄTEM EMBOLIZACJI. 

3. PRZETACZAJ ENERGICZNIE ROZTWORY KRYSTALOIDOWE ~3–5 ML NA 1 ML UTRACONEJ KRWI) LUB KOLOIDOWE, ALE TYLKO DO CZASU, GDY BĘDZIE DOSTĘPNY PREPARAT KRWINEK CZERWONYCH. 

4.U CHORYCH W POCZĄTKOWEJ FAZIE LECZENIA POWAŻNEGO KRWAWIENIA POURAZOWEGO, PRZED JEGO ZATRZYMANIEM DĄŻ DO UZYSKANIA CIŚNIENIA TĘTNICZEGO SKURCZOWEGO 80–90 MM HG, JEŻELI NIE DOSZŁO DO URAZU GŁOWY. 

5. U CHORYCH WE WSTRZĄSIE KRWOTOCZNYM WSPÓŁWYSTĘPUJĄCYM Z POWAŻNYM URAZEM CZASZKOWOMÓZGOWYM (WYNIK OCENY W SKALI ŚPIĄCZKI GLASGOW ≤8) UTRZYMUJ ŚREDNIE CIŚNIENIE TĘTNICZE ≥80 MM HG W CELU ZAPEWNIENIA WYSTARCZAJĄCEGO CIŚNIENIA PERFUZJI MÓZGOWEJ. 

6. W POZOSTAŁYCH PRZYPADKACH ZA POCZĄTKOWĄ WARTOŚĆ DOCELOWĄ ŚREDNIEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO MOŻESZ PRZYJĄĆ ≥65 MM HG (60–70 MM HG). 

7. POBIERZ KREW NA PRÓBĘ KRZYŻOWĄ. 

8. ZLEĆ OZNACZENIE GRUPY KRWI, JEŚLI NIE MOŻNA JEJ SZYBKO I JEDNOZNACZNIE USTALIĆ NA PODSTAWIE DOKUMENTACJI. 

9. ZAMÓW I PRZETACZAJ KKCZ . 

10. W BARDZO MASYWNYCH KRWOTOKACH NIE CZEKAJ NA WYNIK PRÓBY KRZYŻOWEJ LUB PRZETACZAJ KREW UNIWERSALNĄ (GRUPA O RH–) ZANIM OTRZYMASZ PREPARAT ZGODNY GRUPOWO. 

11. NIE DOPUSZCZAJ DO SPADKU HEMATOKRYTU <30%, 

12. JEŚLI UTRZYMUJE SIĘ WSTRZĄS. PRZY DUŻEJ UTRACIE KRWI W UZUPEŁNIENIU KKCZ PRZETOCZ RÓWNIEŻ ŚWIEŻO MROŻONE OSOCZE (FFP) I ROZWAŻ PRZETOCZENIE KONCENTRATU KRWINEK PŁYTKOWYCH (KKP) ORAZ KRIOPRECYPITATU 

13.  ZWALCZAJ HIPOTERMIĘ I JEJ ZAPOBIEGAJ ORAZ WYRÓWNUJ KWASICĘ I HIPOKALCEMIĘ (ZABURZENIA TE UPOŚLEDZAJĄ KRZEPNIĘCIE KRWI). 

14. U CHORYCH OTRZYMUJĄCYCH LEKI PRZECIWZAKRZEPOWE PRZERWIJ ICH STOSOWANIE I NEUTRALIZUJ ICH DZIAŁANIE. 

15. W POWAŻNYCH KRWOTOKACH POURAZOWYCH PODAWAJ KWAS TRANEKSAMOWY ([EXACYL, TRANEXAMIC ACID ACCORD] I.V., DAWKA NASYCAJĄCA 1 G PRZEZ 10 MIN, NASTĘPNIE 1 G PRZEZ 8 H). 

16. W MASYWNYCH KRWAWIENIACH, KTÓRYCH NIE UDAJE SIĘ OPANOWAĆ POSTĘPOWANIEM CHIRURGICZNYM I PRZETACZANIEM SKŁADNIKÓW KRWI ORAZ KWASU TRANEKSAMOWEGO, ROZWAŻ ZASTOSOWANIE REKOMBINOWANEGO AKTYWOWANEGO CZYNNIKA VII

NIEDOKRWISTOŚĆ Z NIEDOBORU ŻELAZA 

• NIEDOKRWISTOŚĆ SPOWODOWANA UPOŚLEDZENIEM SYNTEZY HEMU W WYNIKU NIEDOBORU ŻELAZA W USTROJU, CECHUJĄCA SIĘ OBECNOŚCIĄ MAŁYCH ERYTROCYTÓW O ZMNIEJSZONEJ ZAWARTOŚCI HEMOGLOBINY. 

• NAJCZĘSTSZA (80%) POSTAĆ NIEDOKRWISTOŚCI. 

 PRZYCZYNY NIEDOBORU ŻELAZA: 

 UTRATA KRWI (GŁÓWNA PRZYCZYNA) 

 KRWAWIENIA Z PRZEWODU POKARMOWEGO. 

 DRÓG RODNYCH, 

 DRÓG MOCZOWYCH (KRWIOMOCZ), 

 UKŁADU ODDECHOWEGO (ROZLANE KRWAWIENIE PĘCHERZYKOWE, 

 POWTARZAJĄCE SIĘ KRWAWIENIA Z NOSA), 

 URAZY (W TYM ZABIEGI CHIRURGICZNE), 

 U WIELOKROTNYCH DAWCÓW KRWI 

ZWIĘKSZONE ZAPOTRZEBOWANIE PRZY NIEDOSTATECZNEJ PODAŻY 

 OKRES DOJRZEWANIA, 

 CIĄŻA (II I III TRYMESTR) I LAKTACJA, 

 NASILENIE ERYTROPOEZY W TRAKCIE LECZENIA NIEDOBORU WITAMINY B12 

 UPOŚLEDZONE WCHŁANIANIE Z PRZEWODU POKARMOWEGO 

 STAN PO GASTREKTOMII, 

 STAN PO OPERACJI BARIATRYCZNEJ, 

 ZAPALENIE ŻOŁĄDKA WYWOŁANE PRZEZ H. PYLORI 

 AUTOIMMUNOLOGICZNE ZAPALENIE ŻOŁĄDKA (~20 LAT PRZED ROZWOJEM NIEDOBORU WITAMINY B12), 

 CELIAKIA, 

 STAN PO RESEKCJI JELITA, 

 DIETA UBOGOBIAŁKOWA, BOGATA W SUBSTANCJE UPOŚLEDZAJĄCE WCHŁANIANIE ŻELAZA 

 NIEDOBÓR W DIECIE (WYNISZCZENIE, NIEZBILANSOWANA DIETA WEGETARIAŃSKA LUB WEGAŃSKA) 

 NIEDOKRWISTOŚĆ Z NIEDOBORU ŻELAZA OPORNA NA LECZENIE ŻELAZEM (RZADKA, DZIEDZICZONA AUTOSOMALNIE RECESYWNIE).

OBRAZ KLINICZNY ANEMII:

oczy zażółcone, skóra ( blada  zimna zażółcona ), oddech skrócony, słabość mięśni, zmieniony kolor stolca, ośrodkowo (zmęczenie, zawroty głowy, omdlenia ), niskie ciśnienie krwi, serce ( palpitacja, szybkie bicie serca, ból w klatce piersiowej ), śledziona powiększona

INNE BADANIA: 

W CELU WYKRYCIA PRZYCZYNY NIEDOBORU ŻELAZA 

1) ENDOSKOPIA GÓRNEGO I DOLNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO 

2) BADANIA OBRAZOWE PRZEWODU POKARMOWEGO – W RAZIE PRZECIWWSKAZAŃ DO BADAŃ ENDOSKOPOWYCH 

3) BADANIA PRZESIEWOWE W KIERUNKU CELIAKII (PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO TRANSGLUTAMINAZIE TKANKOWEJ LUB PRZECIWENDOMYZJALNE) – U WSZYSTKICH CHORYCH 

4) BADANIE OGÓLNE MOCZU – U WSZYSTKICH CHORYCH W CELU WYKLUCZENIA KRWINKOMOCZU 

5) KREW UTAJONA W STOLCU – BADANIE NIEZALECANE Z UWAGI NA MAŁĄ CZUŁOŚĆ I SWOISTOŚĆ. 

LECZENIE

 POLEGA NA USUNIĘCIU PRZYCZYNY NIEDOBORU ŻELAZA, JEGO UZUPEŁNIENIU I NORMALIZACJI STĘŻENIA HB I FERRYTYNY. W RAZIE POTRZEBY PRZETOCZENIA KKCZ. 

 CHORY BEZ ZNANYCH ZABURZEŃ WCHŁANIANIA: ZALECENIE DOUSTNEGO PREPARATU ŻELAZA W  DAWCE ODPOWIADAJĄCEJ 150– 200 MG ŻELAZA ELEMENTARNEGO NA DOBĘ. 

 POWINNO SIĘ JE PRZYJMOWAĆ MIĘDZY POSIŁKAMI (BOGATE W WAPŃ PRODUKTY MLECZNE ORAZ ZAWARTE W POKARMACH FOSFORANY, I ZWIĄZKI TANINY [W CZARNEJ HERBACIE, KAWIE, KAKAO] ZMNIEJSZAJĄ WCHŁANIANIE ŻELAZA) 

 LECZENIE KONTYNUOWAĆ JESZCZE PRZEZ 3 MIES. PO UZYSKANIU NORMALIZACJI STĘŻENIA HB I FERRYTYNY (W CELU UZUPEŁNIENIA USTROJOWYCH ZAPASÓW ŻELAZA). 

 CHORY Z NIETOLERANCJĄ LUB NIESKUTECZNOŚCIĄ DOUSTNYCH PREPARATÓW ŻELAZA, 

 DUŻĄ UTRATĄ ŻELAZA (NP. WSKUTEK KRWAWIENIA Z PRZEWODU POKARMOWEGO),

 Z KONIECZNOŚCIĄ SZYBKIEGO ZGROMADZENIA ZAPASÓW ŻELAZA W USTROJU (NP. U CHORYCH HEMODIALIZOWANYCH LUB W TRAKCIE CHEMIOTERAPII LECZONYCH LEKAMI STYMULUJĄCYMI ERYTROPOEZĘ, PRZED PLANOWANĄ OPERACJĄ), 

 Z ZESPOŁEM UPOŚLEDZONEGO WCHŁANIANIA, 

 NIESWOISTYMI CHOROBAMI ZAPALNYMI JELIT, 

 PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ ZAPALNĄ LUB PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ NEREK:

 STOSOWAĆ ŻELAZO POZAJELITOWO –PRZESTRZEGAJĄC ZALECEŃ PRODUCENTA DANEGO PREPARATU DOTYCZĄCYCH SPOSOBU PODAWANIA. 

• W ZWIĄZKU Z RYZYKIEM CIĘŻKIEJ REAKCJI NADWRAŻLIWOŚCI ŻELAZO I.V. MUSI BYĆ PODAWANE PRZEZ WYKWALIFIKOWANY PERSONEL W MIEJSCU, GDZIE DOSTĘPNY JEST NATYCHMIAST SPRZĘT DO RESUSCYTACJI. 

• PRZED PODANIEM ŻELAZA I.V. NIE ZALECA SIĘ PROFILAKTYCZNEGO PODAWANIA LEKÓW PRZECIWHISTAMINOWYCH, GDYŻ MOGĄ ONE OBNIŻYĆ CIŚNIENIE KRWI. 

• PO PODANIU ŻELAZA I.V. NALEŻY OBSERWOWAĆ CHOREGO PRZEZ ≥30 MIN. 

W RAZIE WYSTĄPIENIA REAKCJI NADWRAŻLIWOŚCI NATYCHMIAST PRZERWAĆ WLEW

SYTUACJE SZCZEGÓLNE 

 OD POCZĄTKU CIĄŻY I W OKRESIE LAKTACJI KOBIETY POWINNY PRZYJMOWAĆ ZAPOBIEGAWCZO ŻELAZO W DAWCE 30 MG/D, 

 A W RAZIE STWIERDZENIA NIEDOBORU – 100–200 MG/D. 

 NIE PODAWAĆ ŻELAZA I.V. W I TRYMESTRZE CIĄŻY, NATOMIAST W II I III MOŻNA TO ROZWAŻYĆ W UZASADNIONYCH PRZYPADKACH.

ZADANIA PIELĘGNIARKI - DIAGNOSTYCZNE 

 PRZYGOTOWANIE FIZYCZNE I PSYCHICZNE PACJENTA DO BADAŃ LABORATORYJNYCH, ENDOSKOPOWYCH, BIOPSJI SZPIKU, KONSULTACJI LEKARSKICH.

 OBSERWACJA W KIERUNKU POWIKŁAŃ PO BADANIACH DIAGNOSTYCZNYCH. 

 OCENA POZIOMU WIEDZY PACJENTA NA TEMAT CHOROBY I JEJ LECZENIA, DIETY ZALECANEJ W NIEDOKRWISTOŚCI, SPOSOBU PRZYJMOWANIA LEKÓW. 

 OCENA STYLU ŻYCIA CHOREGO, SPOSOBU ODŻYWIANIA, AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ, SNU I ODPOCZYNKU, TOLERANCJI WYSIŁKU FIZYCZNEGO 

 OCENA STOPNIA PRZESTRZEGANIA ZALECEŃ LEKARSKICH DOTYCZĄCYCH PRZYJMOWANIA LEKÓW, ZALECANEJ DIETY, DOZOWANIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO, SNU I WYPOCZYNKU, PROFILAKTYKI INFEKCJI 

 OBSERWACJA PACJENTA POD KĄTEM POWIKŁAŃ 

 OBSERWACJA PACJENTA POD KĄTEM DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH LEKÓW (ZAPARCIA). 

 ROZPOZNANIE CZYNNIKÓW NASILAJĄCYCH NIEDOKRWISTOŚĆ – NIEPRZESTRZEGANIE DIETY, NIESYSTEMATYCZNE PRZYJMOWANIE LEKÓW, POPIJANIE PREPARATÓW ŻELAZA MLEKIEM 

 OCENA PRZYCZYN NIEPRZESTRZEGANIA ZALECEŃ LEKARSKICH - BRAK WIEDZY, NIEROZUMIENIE ZALECEŃ, WYSOKI KOSZT LECZENIA 

 ROZPOZNANIE PROBLEMÓW PIELĘGNACYJNYCH PACJENTA

ZADANIA PIELĘGNIARKI - TERAPEUTYCZNE 

 ZAPOZNANIE PACJENTA Z MOŻLIWYM DZIAŁANIEM NIEPOŻĄDANYM DOUSTNYCH PREPARATÓW ŻELAZA. 

 ZAPOZNANIE PACJENTA Z ZASADAMI PRZYJMOWANIA DOUSTNYCH PREPARATÓW ŻELAZA, WITAMIN, KWASU FOLIOWEGO, GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW. 

 MOTYWOWANIE PACJENTA DO SYSTEMATYCZNEGO PRZYJMOWANIA LEKÓW DOUSTNYCH I PRZESTRZEGANIA ZALECANEJ DIETY. 

 MONITOROWANIE DOLEGLIWOŚCI CHOREGO. 

 WYKONYWANIE PRÓBY BIOLOGICZNEJ PRZED PODANIEM PREPARATÓW ŻELAZA DROGĄ DOŻYLNĄ – PODANIE ¼ AMPUŁKI ŻELAZA I JEŚLI NIE WYSTĘPUJĄ OBJAWY NIEPOŻĄDANE, KONTYNUOWANIE WLEWU W CIĄGU 30-60 MIN; SZYBKI WLEW ŻELAZA MOŻE SPOWODOWAĆ ZNACZNE OBNIŻENIE CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI. 

 OBSERWACJA PACJENTA W KIERUNKU WYSTĄPIENIA DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANEGO PREPARATÓW ŻELAZA PODAWANYCH DROGĄ DOMIĘŚNIOWĄ – MARTWICA MIĘŚNIA, PRZEBARWIENIA SKÓRY, DŁUGOTRWAŁY BÓL W MIEJSCU WKŁUCIA 

 OBSERWACJA PACJENTA W KIERUNKU WYSTĄPIENIA POWIKŁAŃ PRZETACZANIA KONCENTRATU KRWINEK CZERWONYCH – GORĄCZKA, REAKCJE ALERGICZNE, ZAKAŻENIA BAKTERYJNE, OSTRE POPRZETOCZENIOWE USZKODZENIE PŁUC „TRIALI”, PRZECIĄŻENIE UKŁADU KRĄŻENIA I OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA SERCOWEGO, HIPOKALCEMIA, REAKCJE HEMOLITYCZNE, MAŁOPŁYTKOWOŚĆ, ZAKAŻENIA WIRUSOWE. 

 MOTYWOWANIE PACJENTA DO SYSTEMATYCZNEJ KONTROLI STANU ZDROWIA I WYKONYWANIA BADAŃ LABORATORYJNYCH. 

 PRZESTRZEGANIE ZASAD PRZETACZANIA KRWI. 

 PRZEKAZANIE PISEMNYCH I USTNYCH INFORMACJI DOTYCZĄCYCH ZALECANEJ DIETY. 

 PLANOWANIE I REALIZACJA OPIEKI PIELĘGNIARSKEJ.

ZADANIA PIELĘGNIARKI - REHABILITACYJNE 

 ZAPOZNANIE PACJENTA Z ZALECANYMI I PRZECIWWSKAZANYMI FORMAMI AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ 

 NAUCZENIE WYKONYWANIA ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH I RELAKSACYJNYCH 

 ZACHĘCENIE PACJENTA DO CZĘSTEGO ODPOCZYNKU W CIĄGU DNIA, PLANOWANIA PRACY I UNIKANIA CIĘŻKIEGO WYSIŁKU.

ZADANIA PIELĘGNIARKI – PROFILAKTYCZNE I EDUKACYJNE 

 ZAPOZNANIE Z PRZYCZYNAMI CHOROBY, OBJAWAMI, ZALECANĄ CZĘSTOŚCIĄ BADAŃ LABORATORYJNYCH, NASTĘPSTWAMI CHOROBY, METODAMI LECZENIA 

 PRZEKAZANIE INSTRUKCJI PRZYJMOWANIA LEKÓW. 

 NAUCZENIE RODZINY PACJENTA W PRZYPADKU OMDLENIA, OSŁABIENIA. 

 ZAPOZNANIE PACJENTA Z ZASADAMI LECZENIA DIETETYCZNEGO. 

 PRZEKAZANIE PACJENTOWI PISEMNYCH INSTRUKCJI DOTYCZĄCYCH PRODUKTÓW BOGATYCH Z ŻELAZO, WITAMINĘ B 12,WITAMINĘ C, KWAS FOLIOWY, CYNK, MIEDŹ, BIAŁKO. 

 POINFORMOWANIE O KONIECZNOŚCI OGRANICZENIA SPOŻYCIA KAWY, HERBATY, PRODUKTÓW O WYSOKIEJ ZAWARTOŚCI BŁONNIKA POKARMOWEGO I FOSFORANÓW – HAMUJĄ WCHŁANIANIE ŻELAZA – HERBATA O 40 %, A KAWA O 80%. 

 ZAPOZNANIE Z ZASADAMI DOZOWANIA AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ. 

 ZAPOZNANIE PACJENTA Z ZASADAMI UNIKANIA INFEKCJI.

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE CHORYCH I INTERWENCJE PIELĘGNIARSKIE

PROBLEM PIELĘGNACYJNY I : ZAPARCIA I DYSKOMFORT W JAMIE BRZUSZNEJ ZWIĄZANE Z TERAPIĄ PREPARATAMI ŻELAZA. 

CEL OPIEKI: ZMNIEJSZENIE DOLEGLIWOŚCI. 

ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

 OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA PACJENTA – ILOŚĆ PRZYJMOWANYCH PŁYNÓW, ILOŚĆ PRODUKTÓW O WYSOKIEJ ZAWARTOŚCI BŁONNIKA POKARMOWEGO, ILOŚĆ I CZĘSTOŚĆ SPOŻYWANIA POSIŁKÓW. 

 OCENA STOPNIA PRZESTRZEGANIA PRZEZ PACJENTA ZALECEŃ LEKARSKICH DOTYCZĄCYCH PRZYJMOWANYCH LEKÓW. 

 PRZEKAZANIE INSTRUKCJI PISEMNYCH I USTNYCH NA TEMAT ZASAD DIETY ZALECANEJ W LECZENIU NIEDOKRWISTOŚCI. 

 UŁOŻENIE INDYWIDUALNEGO JADŁOSPISU Z UWZGLĘDNIENIEM PRODUKTÓW O DUŻEJ ZAWARTOŚCI BŁONNIKA POKARMOWEGO – KASZE, PŁATKI OWSIANE, WARZYWA, OWOCE ZE SKÓRKĄ. 

 ZACHĘCENIE PACJENTA DO ZWIĘKSZENIA PODAŻY PŁYNÓW NIEGAZOWANYCH DO 2 L W CIĄGU DNIA. 

 POINFORMOWANIE PACJENTA O KONIECZNOŚCI WYELIMINOWANIA SŁODYCZY, PRODUKTÓW CIĘŻKOSTRAWNYCH I SMAŻONYCH. 

 WSKAZANIE POKARMÓW ZMNIEJSZAJĄCYCH DOLEGLIWOŚCI. 

 ZACHĘCENIE PACJENTA DO CODZIENNYCH KRÓTKICH SPACERÓW ORAZ GIMNASTYKI W CELU POBUDZENIA PERYSTALTYKI JELIT.

PROBLEM PIELĘGNACYJNY II: TRUDNOŚCI Z KONCENTRACJĄ UWAGI, NISKA TOLERANCJA WYSIŁKU FIZYCZNEGO I DUSZNOŚĆ WYSIŁKOWA ZWIĄZANE Z NIEDOKRWISTOŚCIĄ. 

CEL OPIEKI: POPRAWA SAMOPOCZUCIA CHOREGO. 

ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

 WYJAŚNIENIE PACJENTOWI WPŁYWU NIEDOKRWISTOŚCI NA ORGANIZM CZŁOWIEKA, A W SZCZEGÓLNOŚCI NA FUNKCJONOWANIE UKŁADU NERWOWEGO I SERCOWONACZYNIOWEGO. 

 POINFORMOWANIE PACJENTA O KONIECZNOŚCI OGRANICZENIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO, ZWŁASZCZA INTENSYWNEGO LUB DŁUGOTRWAŁEGO 

 POINFORMOWANIE O ZALECANYCH I PRZECIWWSKAZANYCH FORMACH AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ W NIEDOKRWISTOŚCI. 

 ZACHĘCENIE DO WYKONYWANIA CZĘSTYCH PRZERW W PRACY, ODPOCZYNKU W CIĄGU DNIA. 

 ZACHĘCENIE DO WYKONYWANIA ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH I RELAKSACYJNYCH W CELU POPRAWY KONCENTRACJI UWAGI.

PODSUMOWANIE 

 NIEDOKRWISTOŚĆ BARDZO CZĘSTO WYSTĘPUJE W PRZEBIEGU WIELU CHORÓB PRZEWLEKŁYCH – NEFROLOGICZNYCH, GASTROLOGICZNYCH ORAZ GINEKOLOGICZNYCH. 

 OBJAWY NIEDOKRWISTOŚCI, TAKIE JAK ZMĘCZENIE, DEPRESJA, ZMNIEJSZONA TOLERANCJA BÓLU, POGORSZENIE SPRAWNOŚCI INTELEKTUALNYCH, WPŁYWAJĄ NIEKORZYSTNIE NA JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTÓW. 

 CELEM LECZENIA NIEDOKRWISTOŚCI JEST ELIMINACJA PRZYCZYNY ORAZ OSIĄGNIĘCIE STĘŻENIA HEMOGLOBINY 12G/DL. 

 DOBÓR METOD LECZENIA UZALEŻNIONY JEST OD PRZYCZYNY, CHORÓB WSPÓŁISTNIEJĄCYCH, WYJŚCIOWEGO STĘŻENIA HEMOGLOBINY, WIEKU CHOREGO I CZYNNOŚCI SZPIKU KOSTNEGO. 

 LECZENIE TRWA ZAZWYCZAJ 2-6 MIESIĘCY 

 ZASADNICZE ZNACZENIE W EFEKTYWNYM LECZENIU NIEDOKRWISTOŚCI MAJA EDUKACJA ZDROWOTNA PACJENTA ORAZ WŁAŚCIWE PRZYGOTOWANIE CHOREGO DO UDZIAŁU W TERAPII.

....................................................................................................................................................................

PRZETACZANIE KRWI I JEJ PREPARATÓW

LECZENIE KRWIĄ 

• KREW JEST PŁYNNĄ TKANKĄ KRĄŻĄCĄ W NACZYNIACH KRWIONOŚNYCH PO CAŁYM ORGANIZMIE. JEJ SKŁAD ZAPEWNIA PRAWIDŁOWE PEŁNIENIE ROZMAITYCH FUNKCJI, KTÓRE SĄ NIEZBĘDNE DO ŻYCIA. ZAPEWNIA ONA TRANSPORT TLENU I WSZYSTKICH SUBSTANCJI ODŻYWCZYCH I ICH ROZPROWADZANIE W ORGANIZMIE, A PONADTO ZAPEWNIA KOMUNIKACJĘ POMIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI UKŁADAMI. 

• KREW SKŁADA SIĘ Z OSOCZA, CZYLI PŁYNU ZAWIERAJĄCEGO GŁÓWNIE WODĘ, W KTÓRYM SIĘ ZNAJDUJĄ NIEZBĘDNE SKŁADNIKI KRWI, BIAŁKA TRANSPORTOWE, ODPOWIADAJĄCE ZA PRAWIDŁOWĄ ODPORNOŚĆ, MINERAŁY ITD. 

W OSOCZU ZAWIESZONE SĄ KRWINKI SPEŁNIAJĄCE SZEREG RÓŻNORODNYCH FUNKCJI, TAKICH JAK: 

 TRANSPORT TLENU DO TKANEK I NARZĄDÓW – KRWINKI CZERWONE (ERYTROCYTY); 

 OBRONA ORGANIZMU PRZED INFEKCJAMI I WALKA Z DROBNOUSTROJAMI – KRWINKI BIAŁE (LEUKOCYTY);                                                          

 UDZIAŁ W KRZEPNIĘCIU KRWI – PŁYTKI KRWI (TROMBOCYTY).

• PRODUKCJA KRWINEK ODBYWA SIĘ W SZPIKU KOSTNYM, A BIAŁKA OSOCZA PRODUKOWANE SĄ W WĄTROBIE. 

• PODSTAWOWE MINERAŁY, JAK SÓD, POTAS, WITAMINY, A TAKŻE CUKRY, TŁUSZCZE I PODSTAWOWE SKŁADNIKI BUDULCOWE BIAŁEK (AMINOKWASY) POCHODZĄ Z POŻYWIENIA. 

• W NIEKTÓRYCH SYTUACJACH ORGANIZM NIE JEST W STANIE ZAPEWNIĆ WYSTARCZAJĄCO SPRAWNEJ PRODUKCJI KRWI, ABY ZABEZPIECZYĆ WSZYSTKIE PEŁNIONE PRZEZ NIĄ FUNKCJE. 

• MA TO MIEJSCE W STANACH NAGŁEJ UTRATY KRWI, TAKICH JAK KRWOTOKI W PRZYPADKU ROZLEGŁYCH URAZÓW, A TAKŻE NIEKTÓRYCH CHORÓB ( NOWOTWORY, CHOROBY AUTOIMMUNOLOGICZNE ITP.). 

• MOŻE WÓWCZAS DOJŚĆ DO PILNEJ POTRZEBY UZUPEŁNIENIA BRAKUJĄCYCH SKŁADNIKÓW KRWI. 

• JUŻ W XVII WIEKU PODEJMOWANO PRÓBY PRZETACZANIA CHORYM KRWI, ZARÓWNO LUDZKIEJ, JAK I ZWIERZĘCEJ. 

• NIE ZNANO WÓWCZAS POJĘCIA GRUP KRWI. DOPIERO W 1901 ROKU LANDSTEINER OPISAŁ PODSTAWOWE GRUPY KRWI. 

• POTEM DOKONYWANO KOLEJNYCH ODKRYĆ, TAKICH JAK CZYNNIK RH CZY SPOSOBY PRZECHOWYWANIA W STANIE PŁYNNYM KRWI POBRANEJ OD DAWCY. 

• W DRUGIEJ POŁOWIE XX WIEKU KONSTRUOWANO SEPARATORY KOMÓREK, KTÓRE UMOŻLIWIAŁY ROZDZIELANIE POSZCZEGÓLNYCH KRWINEK I TWORZENIE SPECJALNYCH PREPARATÓW KRWI, KTÓRE MOŻNA STOSOWAĆ ZGODNIE Z ZAPOTRZEBOWANIEM PACJENTA. 

• BYŁA TO KLUCZOWA ZMIANA, PONIEWAŻ DO TEGO CZASU DOSTĘPNA BYŁA JEDYNIE PEŁNA KREW, ZAWIERAJĄCA WSZYSTKIE KRWINKI I BIAŁKA, KTÓRE NIE ZAWSZE BYŁY POTRZEBNE DANEMU PACJENTOWI. 

• POWYŻSZE OSIĄGNIĘCIA STANOWIĄ PODSTAWY WSPÓŁCZESNEJ NAUKI O LECZENIU PREPARATAMI KRWI – TRANSFUZJOLOGII. 

• GRUPY KRWI, CZYLI ANTYGENY ZNAJDUJĄCE SIĘ NA POWIERZCHNI POSZCZEGÓLNYCH KRWINEK CZERWONYCH ROZPOZNAWANE PRZEZ UKŁAD ODPORNOŚCIOWY OSÓB, U KTÓRYCH DANY ANTYGEN NIE WYSTĘPUJE. 

• PODSTAWOWE GRUPY KRWI OZNACZA SIĘ LITERAMI A, B ORAZ AB. 

• OSOBY Z GRUPĄ KRWI 0 NIE MAJĄ ANTYGENU NA POWIERZCHNI SWOICH KRWINEK. 

• W PRZYPADKU, GDY PACJENTOWI Z GRUPĄ KRWI A PRZETOCZYMY KREW DAWCY Z GRUPĄ KRWI B, ORGANIZM ROZPOZNA TE KRWINKI JAKO OBCE, PONIEWAŻ MAJĄ NA SOBIE ZUPEŁNIE INNY ANTYGEN. 

• DOPROWADZI TO DO ZNISZCZENIA PRZETOCZONYCH KRWINEK I CIĘŻKICH, POTENCJALNIE ŚMIERTELNYCH POWIKŁAŃ U PACJENTA. 

• DLATEGO ZAWSZE PRZETACZA SIĘ KREW I JEJ PREPARATY ZGODNE GRUPOWO. 

• DODATKOWYM OZNACZENIEM SPOTYKANYM PRZY PODAWANIU GRUPY KRWI JEST RH+ LUB RH-. 

• OZNACZENIE TO ŚWIADCZY O POSIADANIU (RH+) LUB BRAKU (RH-) ANTYGENÓW RH (OD NAZWY MAŁPY MACACUS RHEZUS, W KTÓREJ KRWI PO RAZ PIERWSZY ZIDENTYFIKOWANO TEN ANTYGEN). 

• W POLSCE OKOŁO 33% OSÓB MA GRUPĘ KRWI 0, 40% – A, 19% – B, AB – 8%. 

• JEŻELI CHODZI O CZYNNIK RH, SZACUJE SIĘ ŻE OKOŁO 85% RASY BIAŁEJ MA ANTYGEN RH 

• KREW DO PRZETOCZEŃ I DO PRODUKCJI PREPARATÓW UZYSKUJE SIĘ OD KRWIODAWCÓW, CZYLI OSÓB, KTÓRE ODDAJĄ KREW NA RZECZ OSÓB CHORYCH. 

• W POLSCE UZYSKUJE SIĘ KREW JEDYNIE NIEODPŁATNIE OD OSÓB, KTÓRE Z WŁASNEJ WOLI CHCĄ POMÓC CHORYM (KRWIODAWCY HONOROWI LUB CZŁONKOWIE RODZINY PACJENTA). 

PODCZAS PRZETACZANIA PREPARATÓW KRWI OBOWIĄZUJĄ NASTĘPUJĄCE PODSTAWOWE ZASADY: 

 PRZETACZA SIĘ PREPARATY ZGODNE W UKŁADZIE AB0. 

 NIE PRZETACZA SIĘ KRWI RH+ OSOBOM RH-. 

 NALEŻY PAMIĘTAĆ, ŻE PRZETACZANIE KRWI MOŻE URATOWAĆ CHOREMU ŻYCIE, ALE MOŻE TAKŻE BYĆ SZKODLIWE I NIEŚĆ ZA SOBĄ POWIKŁANIA. 

 DECYZJA O WYKONANIU TRANSFUZJI MUSI BYĆ ZATEM STARANNIE WYWAŻONA. 

• W MIARĘ MOŻLIWOŚCI, PRZETACZA SIĘ TYLKO TE SKŁADNIKI KRWI, KTÓRYCH BRAKUJE PACJENTOWI (NP. KONCENTRAT KRWINEK CZERWONYCH U PACJENTA Z CIĘŻKĄ ANEMIĄ LUB KONCENTRAT PŁYTEK KRWI U PACJENTA Z KRWAWIENIEM SPOWODOWANYM ICH BRAKIEM). 

• PRZED PRZETOCZENIEM WYKONUJE SIĘ PRÓBĘ KRZYŻOWĄ: ŁĄCZY SIĘ W WARUNKACH LABORATORYJNYCH MAŁE PRÓBKI KRWI DAWCY I BIORCY W CELU USTALENIA, CZY NIE DOCHODZI MIĘDZY NIMI DO REAKCJI I CZY PRZETOCZENIE KRWI BĘDZIE BEZPIECZNE. 

• WAŻNOŚĆ TEJ PRÓBY WYNOSI 48 GODZIN, PO TYM CZASIE NALEŻY WYKONAĆ NOWĄ. 

• KREW POBIERANA OD DAWCÓW PODLEGA OBOWIĄZKOWYM BADANIOM W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH (HBV, HCV, HIV, KIŁY).

• OBECNIE W TRANSFUZJOLOGII STOSUJE SIĘ NASTĘPUJĄCE PREPARATY PRODUKOWANE Z KRWI POBRANEJ OD DAWCÓW: 

KREW PEŁNA KONSERWOWANA (KPK), 

KONCENTRAT KRWINEK CZERWONYCH (KKCZ), 

KONCENTRAT KRWINEK PŁYTKOWYCH (KKP), 

KONCENTRAT GRANULOCYTARNY (KG), 

OSOCZE ŚWIEŻO MROŻONE (ANG. FRESH FROZEN PLASMA – FFP), 

• KONCENTRATY SPECJALISTYCZNE BIAŁEK OSOCZA, TAKIE JAK ALBUMINY, IMMUNOGLOBULINY LUB CZYNNIKI KRZEPNIĘCIA. 

• TAK WIĘC PREPARATY KRWI TO – WBREW OBIEGOWYM OPINIOM – NIE TYLKO KRWINKI CZERWONE, ALE RÓWNIEŻ NIEZBĘDNE CZYNNIKI KRZEPNIĘCIA, BIAŁKA ORAZ PRZECIWCIAŁA ODPORNOŚCIOWE CHRONIĄCE OSOBY DOTYCHCZAS NIESZCZEPIONE LUB EKSPONOWANE NA NIEKTÓRE CHOROBY ZAKAŹNE. 

 JAKIE SĄ WSKAZANIA DO PRZETACZANIA (TRANSFUZJI) PREPARATÓW KRWI? 

• KAŻDY PREPARAT KRWI MA INDYWIDUALNE WSKAZANIA DO TRANSFUZJI. 

• NALEŻY PAMIĘTAĆ, ŻE DECYZJĘ TAKĄ PODEJMUJE SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM NA PODSTAWIE STANU KLINICZNEGO PACJENTA, A NIE WYNIKÓW BADAŃ LABORATORYJNYCH. 

• WSKAZANIEM DO PRZETOCZENIA POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW KRWI BĘDZIE ZATEM: BRAK POSZCZEGÓLNYCH JEJ SKŁADNIKÓW PRZY JEDNOCZESNYM BRAKU MOŻLIWOŚCI LECZENIA INNYMI METODAMI. 

• BIORCAMI KRWI SĄ NAJCZĘŚCIEJ OSOBY LECZONE Z POWODU NOWOTWORÓW, CIĘŻKICH NIEDOKRWISTOŚCI, MAŁOPŁYTKOWOŚCI I INNYCH CHORÓB HEMATOLOGICZNYCH, NOWORODKI, U KTÓRYCH ZACHODZI POTRZEBA WYKONANIA TRANSFUZJI WYMIENNEJ, PACJENCI Z ZABURZENIAMI KRZEPNIĘCIA, NIEWYDOLNOŚCIĄ WĄTROBY, ZESPOŁEM NERCZYCOWYM. 

• SZCZEGÓLNĄ GRUPĄ SĄ CHORZY Z NIEDOBORAMI ODPORNOŚCI LUB WYMAGAJĄCY ZABEZPIECZENIA PRZED SZCZEGÓLNYMI CHOROBAMI ZAKAŹNYMI (NP. ZAKAŻENIE HBV, TĘŻEC, WŚCIEKLIZNA ITP.) 

• DZIĘKI ODDAWANIU KRWI PRZEZ OSOBY SZCZEPIONE MOŻLIWE JEST PODAWANIE SWOISTYCH SUROWIC PRZECIWKO TYM ZAKAŻENIOM, CO POZWALA NA ZABEZPIECZENIE BIERNE (TO ZNACZY BEZ UŻYCIA SZCZEPIONKI) PRZED INFEKCJĄ. 

• NIESTETY NIE JEST ONO TAK DŁUGOTRWAŁE JAK ODPORNOŚĆ POZYSKANA DZIĘKI SZCZEPIENIU, ALE NIEKIEDY MA DUŻE ZNACZENIE DLA UNIKNIĘCIA ZACHOROWANIA.

 JAK PRZEBIEGA PRZETACZANIE (TRANSFUZJA) PREPARATÓW KRWI?

• W RAZIE PODJĘCIA DECYZJI O POTRZEBIE PRZETOCZENIA DANEGO SKŁADNIKA KRWI CZĘSTO POBIERA SIĘ PRÓBKĘ KRWI BIORCY W CELU WYKONANIA BADAŃ POTWIERDZAJĄCYCH ZGODNOŚĆ (PRÓBA KRZYŻOWA PRZED PRZETOCZENIEM KONCENTRATU KRWINEK CZERWONYCH LUB KONCENTRATU GRANULOCYTARNEGO).

• PO UZYSKANIU ZE STACJI KRWIODAWSTWA ZGODNEGO GRUPOWO PREPARATU LEKARZ I PIELĘGNIARKA DOKŁADNIE SPRAWDZAJĄ GO POD KĄTEM: 

 ZGODNOŚCI DANYCH BIORCY Z DOSTARCZONYM SKŁADNIKIEM, 

 DATY PRZYDATNOŚCI, 

 TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA, 

 A TAKŻE OCENIAJĄ, CZY PREPARAT WYGLĄDA PRAWIDŁOWO I CZY NIE ZAWIERA PODEJRZANIE WYGLĄDAJĄCYCH SKŁADNIKÓW (NP. ZMĘTNIEŃ, SKRZEPÓW ITP.). 

• LEKARZ LUB PIELĘGNIARKA STARANNIE OBSERWUJĄ PACJENTA OD KĄTEM OBECNOŚCI EWENTUALNYCH POWIKŁAŃ W TRAKCIE PRZETACZANIA PREPARATU ORAZ 12 GODZIN PO ZAKOŃCZENIU PRZETOCZENIA. 

• SAMA TRANSFUZJA NIE RÓŻNI SIĘ WIELE OD PODAWANIA ZWYCZAJNYCH KROPLÓWEK. 

• PODCZAS PRZETACZANIA PIELĘGNIARKA LUB LEKARZ MOGĄ MONITOROWAĆ CZYNNOŚĆ SERCA, CIŚNIENIE TĘTNICZE I TEMPERATURĘ CIAŁA. 

• SZYBKOŚĆ PRZETACZANIA UZALEŻNIONA JEST OD RODZAJU PODAWANEGO SKŁADNIKA, ZWYKLE TRANSFUZJA TRWA OKOŁO 30 MINUT. 

• KAŻDE PRZETOCZENIE PREPARATU KRWI WPISYWANE JEST DO HISTORII CHOROBY PACJENTA, KARTY GORĄCZKOWEJ I SPECJALNEJ KSIĄŻKI TRANSFUZYJNEJ.

JAKIE SĄ PRZECIWWSKAZANIA DO PRZETACZANIA (TRANSFUZJI) PREPARATÓW KRWI?

• PRZETACZANIE PREPARATÓW KRWI JEST POSTĘPOWANIEM RATUJĄCYM ŻYCIE I ZDROWIE I ZAWSZE MUSI BYĆ STOSOWANE ZGODNIE ZE WSKAZANIAMI. 

• PRAKTYCZNIE NIE MA BEZWZGLĘDNEGO (CZYLI OBOWIĄZUJĄCEGO ZAWSZE I NIEZALEŻNIE OD SYTUACJI KLINICZNEJ) PRZECIWWSKAZANIA DO PRZETACZANIA PREPARATÓW KRWI, NATOMIAST CZĘŚĆ PACJENTÓW MUSI OTRZYMAĆ PREPARATY KRWI PODDANE WCZEŚNIEJ SPECJALNEMU PRZYGOTOWANIU. 

• ZABIEGI TAKIE OBEJMUJĄ: 

 PRZEMYWANIE – ZABIEG DOTYCZY KRWINEK CZERWONYCH I POLEGA NA USUNIĘCIU OSOCZA I PRZEMYCIU FIZJOLOGICZNYM ROZTWOREM NACL POZOSTAŁYCH KRWINEK. 

 MA NA CELU USUNIĘCIE INNYCH KRWINEK, W TYM BIAŁYCH, PŁYTEK, CZĘŚCI BIAŁEK OSOCZA. 

 JEST WSKAZANE U CHORYCH, KTÓRZY WYKAZUJĄ CIĘŻKIE OBJAWY I REAKCJE ALERGICZNE PO PRZETACZANIU KRWI;

PREPARATY UBOGOLEUKOCYTARNE – ZABIEG POLEGA NA USUNIĘCIU Z PREPARATU WIĘKSZOŚCI KRWINEK BIAŁYCH I PŁYTEK KRWI POPRZEZ ZASTOSOWANIE SPECJALNEGO FILTRA. 

ZABIEG TEN STOSUJE SIĘ U WIELOKROTNYCH BIORCÓW W CELU ZAPOBIEGANIA WYSTĄPIENIU NADWRAŻLIWOŚCI NA TAK ZWANE ANTYGENY HLA (WYSTĘPUJĄCE M.IN. NA KRWINKACH BIAŁYCH). 

PRZY WIELOKROTNYCH PRZETOCZENIACH KRWI ZAWIERAJĄCEJ KRWINKI Z TYMI ANTYGENAMI MOŻE DOJŚĆ DO ALERGIZACJI I REAKCJI UCZULENIOWYCH PODCZAS PRZETACZANIA I PO NIM. 

PREPARATY TAKIE STOSOWANE SĄ RÓWNIEŻ U NOWORODKÓW I PŁODÓW, A TAKŻE U CHORYCH PO PRZESZCZEPACH NARZĄDÓW; 

 NAPROMIENIANIE – ZABIEG POLEGA NA NAŚWIETLENIU PROMIENIOWANIEM JONIZUJĄCYM PREPARATU KRWI PRZED PRZETOCZENIEM. 

 MA TO NA CELU „WYŁĄCZENIE” KRWINEK BIAŁYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W PREPARACIE I ICH MOŻLIWOŚCI WYWOŁANIA POWIKŁAŃ. 

 NAPROMIENIANE PREPARATY PODAJE SIĘ CHORYM Z CIĘŻKIMI NIEDOBORAMI ODPORNOŚCI, W TYM BIORCOM PRZESZCZEPÓW SZPIKU KOSTNEGO, CHORYM NA NIEKTÓRE NOWOTWORY, PŁODOM, NOWORODKOM, CHORYM PODDAWANYM LECZENIU IMMUNOSUPRESYJNEMU.

JAKIE POWIKŁANIA MOGĄ WYSTĄPIĆ PO PRZETOCZENIU (TRANSFUZJI) PREPARATÓW KRWI? 

• POWIKŁANIA PO PRZETACZANIU PREPARATÓW KRWI DZIELĄ SIĘ NA OSTRE I OPÓŹNIONE. 

• MOGĄ ONE WYSTĄPIĆ JESZCZE W TRAKCIE PODAWANIA PREPARATU LUB NIEDŁUGO PO ZAKOŃCZENIU TRANSFUZJI. 

• MOGĄ OBJAWIAĆ SIĘ GORĄCZKĄ, DRESZCZAMI, BÓLEM W MIEJSCU WKŁUCIA, W KLATCE PIERSIOWEJ, BÓLEM BRZUCHA, ZMIANAMI CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI, ZABURZENIAMI ODDYCHANIA, ZMIANAMI SKÓRNYMI, NUDNOŚCIAMI, WYMIOTAMI, CIEMNYM ZABARWIENIEM MOCZU. 

• OBECNIE, Z UWAGI NA DOKŁADNE BADANIE DAWCÓW KRWI, WYELIMINOWANO NIEMAL TAKIE POWIKŁANIA, JAK ZAKAŻENIA BAKTERYJNE CZY WIRUSOWE. 

• NAJCZĘŚCIEJ OBJAWY POWIKŁAŃ SĄ SKUTKIEM UCZULENIA BIORCY NA PEWNE SKŁADNIKI PODAWANEJ KRWI. 

• ZWYKLE JEDNAK SĄ TO NIEGROŹNE REAKCJE, TAKIE JAK POKRZYWKA, ODCZYN GORĄCZKOWY. 

• U WIELOKROTNYCH BIORCÓW KRWI MOŻE SIĘ POJAWIĆ NADWRAŻLIWOŚĆ NA SKŁADNIKI PODAWANEJ KRWI, CZEMU ZAPOBIEGAJĄ SPECJALNE METODY PRZYGOTOWYWANIA PREPARATÓW KRWI. 

• PONADTO, WYSTĄPIĆ MOŻE RÓWNIEŻ TZW. PRZEŁADOWANIE ŻELAZEM, NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE U WIELOKROTNYCH BIORCÓW KONCENTRATÓW KRWINEK CZERWONYCH – Z UWAGI NA BRAK MOŻLIWOŚCI WYDALANIA NADMIARU ŻELAZA W ORGANIZMIE DOJŚĆ MOŻE DO AKUMULACJI TEGO PIERWIASTKA. 

• NIEZBĘDNE JEST WÓWCZAS PODAWANIE DODATKOWYCH LEKÓW (TZW. CHELATUJĄCYCH), KTÓRE USUWAJĄ JEGO NADMIAR

KRWIODAWSTWO 

• KAŻDY Z NAS MA W SOBIE BEZCENNY DLA INNEGO CZŁOWIEKA LEK, JAKIM JEST KREW. 

• IDEA HONOROWEGO ODDAWANIA KRWI ROZPOWSZECHNIANA W POLSCE GŁÓWNIE PRZEZ CZERWONY KRZYŻ, MA NA CELU UŚWIADOMIENIE WSZYSTKIM, ŻE DZIELĄC SIĘ NIEWIELKĄ ILOŚCIĄ SWOJEJ KRWI MOŻNA URATOWAĆ ŻYCIE INNEGO CZŁOWIEKA. 

• W PRAKTYCE KAŻDA OSOBA WAŻĄCA WIĘCEJ NIŻ 50 KG PRZED 65. ROKIEM ŻYCIA MOŻE ODDAĆ KREW – NAJCZĘŚCIEJ W REGIONALNYM CENTRUM KRWIODAWSTWA LUB KRWIOLECZNICTWA LUB W SPECJALNIE ZORGANIZOWANYM MOBILNYM PUNKCIE POBORU KRWI. 

• KRWIODAWCOM PRZYSŁUGUJE SZEREG PRZYWILEJÓW I PRAW, M.IN.: 

DZIEŃ WOLNY OD PRACY W DNIU ODDAWANIA KRWI Z ZACHOWANIEM PRAWA DO WYNAGRODZENIA; 

100% ZWROT KOSZTÓW DOJAZDU DO STACJI KRWIODAWSTWA, 

POSIŁEK REGENERACYJNY O WARTOŚCI 4500 KCAL (NAJCZĘŚCIEJ CZEKOLADA, A TAKŻE HERBATA, KAWA LUB SOK); 

UPRAWNIENIE DO KORZYSTANIA ZE ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU I APTEK BEZ KOLEJKI; 

 EKWIWALENT PIENIĘŻNY W PRZYPADKU DAWCÓW RZADKO SPOTYKANYCH GRUP KRWI ORAZ U OSÓB PODDANYCH RÓŻNEGO RODZAJU ZABIEGOM UODPARNIAJĄCYM PRZED JEJ POBRANIEM; 

 ISTNIEJE SPECJALNA ULGA PODATKOWA DLA KRWIODAWCÓW, W ZALEŻNOŚCI OD ILOŚCI ODDANEJ KRWI MOŻNA UJĄĆ JĄ W COROCZNYM ZEZNANIU PODATKOWYM; 

 BEZPŁATNE PRZEJAZDY ŚRODKAMI KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W PRZYPADKU KRWIODAWCÓW POSIADAJĄCYCH LEGITYMACJĘ HONOROWEGO DAWCY KRWI. 

 LEGITYMACJĘ UZYSKAĆ MOGĄ OSOBY, KTÓRE ODDAŁY DOTYCHCZAS CO NAJMNIEJ 15 LITRÓW (KOBIETY) I 18 LITRÓW KRWI (MĘŻCZYŹNI). 

• NALEŻY PODKREŚLIĆ, ŻE POBIERANIE SKŁADNIKÓW KRWI JEST ZUPEŁNIE BEZPIECZNE DLA OSÓB JĄ ODDAJĄCYCH. 

• OBECNIE CAŁA PROCEDURA WYKONYWANA JEST ZA POMOCĄ JAŁOWEGO, JEDNORAZOWEGO SPRZĘTU, 

• PRZED POBRANIEM KRWI WYKONYWANE SĄ PODSTAWOWE BADANIA W CELU WYKLUCZENIA CHORÓB ZAKAŹNYCH, OCENY MORFOLOGII KRWI, A TAKŻE ZAKAŻENIA HBV, HCV, HIV I KIŁĄ. 

• ZE WZGLĘDÓW BEZPIECZEŃSTWA, ODDAWANIE KRWI PEŁNEJ OGRANICZONE JEST DO 6 RAZY W ROKU U MĘŻCZYZN I 4 RAZY W ROKU U KOBIET. 

• ODDAWANIE OSOCZA MOŻLIWE JEST CZĘŚCIEJ. 

• ZGODNIE Z ZASADĄ „PO PIERWSZE NIE SZKODZIĆ” KREW NIGDY NIE JEST POBIERANA OD OSÓB, U KTÓRYCH MOŻE TO BYĆ RYZYKOWNE. 

• PODOBNIE, GDY PACJENT ZGŁASZA PEWNE INFORMACJE MOGĄCE SIĘ WIĄZAĆ Z RYZYKIEM DLA POTENCJALNEGO BIORCY ODDANIE KRWI MOŻNA ODROCZYĆ. 

• REGULUJĄ TO ODPOWIEDNIE PRZEPISY. 

• SAMA PROCEDURA ODDANIA KRWI POLEGA NA POBRANIU OKOŁO 450 ML KRWI PEŁNEJ POPRZEZ SPECJALNĄ IGŁĘ POŁĄCZONĄ ZE SPECJALNYM ZESTAWEM, DO KTÓREGO TRAFIA MATERIAŁ. 

• DRUGA MOŻLIWOŚĆ TO TZW. AFEREZA, CZYLI PODŁĄCZENIE DAWCY DO SPECJALNEGO APARATU „WYŁAWIAJĄCEGO” Z KRWIOBIEGU POTRZEBNE SKŁADNIKI KRWI – KRWINKI LUB OSOCZE. 

• POWIKŁANIA ODDAWANIA KRWI OBEJMUJĄ EWENTUALNIE OSŁABIENIE, KTÓRE MIJA DOŚĆ SZYBKO, PONIEWAŻ ZDROWY ORGANIZM SZYBKO REGENERUJE ODDANE SKŁADNIKI KRWI. 

• PONADTO, W MIEJSCU WKŁUCIA MOŻE WYSTĄPIĆ ZASINIENIE LUB OBRZĘK – WYSTARCZY ZASTOSOWAĆ CHŁODNE OKŁADY LUB SPECJALNE ŻELE PRZECIW OBRZĘKOM. 

• SĄ TO JEDNAK NIEWIELKIE DOLEGLIWOŚCI W  PORÓWNANIU Z MOŻLIWOŚCIĄ OBDAROWANIA CHOREGO CZŁOWIEKA CZĄSTKĄ SIEBIE I URATOWANIA JEGO ŻYCIA. 

• WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE OBECNIE NIE MA NA ŚWIECIE MOŻLIWOŚCI ZASTĄPIENIA KRWI JAKIMKOLWIEK INNYM PŁYNEM. 

• JEST TO JEDYNY W SWOIM RODZAJU, NAJCENNIEJSZY LEK, KTÓRY MOŻNA POZYSKAĆ JEDYNIE OD DAWCÓW. 

DOBÓR DAWCÓW I BIORCÓW W ZAKRESIE GRUP GŁÓWNYCH KRWI

• DO PRZETOCZENIA WYBIERA SIĘ KREW ZGODNĄ Z BIORCĄ W UKŁADZIE AB0 I ANTYGENIE D UKŁADU RH 

• DOPUSZCZA SIĘ PODAWANIE KONCENTRATU KRWINEK CZERWONYCH GRUPY A LUB B BIORCOM GRUPY AB W PRZYPADKU BRAKU KRWI JEDNOIMIENNEJ 

• PODAWANIE KONCENTRATU KRWINEK CZERWONYCH GRUPY 0 DOPUSZCZA SIĘ U PACJENTÓW INNEJ GRUPY KRWI W SYTUACJI: 

STANU ZAGRAŻAJĄCEGO ŻYCIU 

BRAKU ZGODNEJ KRWI JEDNOIMIENNEJ DLA BIORCY Z OBECNYMI ALLOPRZECIWCIAŁAMI ODPORNOŚCIOWYMI 

BARDZO SŁABEJ EKSPRESJI ANTYGENU A LUB B ALBO TRUDNOŚCI W OZNACZENIU GRUPY AB0 

BRAKU KRWI RH-UJEMNEJ I JEDNOCZEŚNIE JEDNOIMIENNEJ W UKŁADZIE AB0.

RODZAJE PREPARATÓW KRWI I POCHODNYCH OSOCZA

PRZEPARATY KRWIOPOCHODNE ( erytrocytarne )

* Krew pełna konserwowana (KPK)

* Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz)

* Koncentrat krwinek czerwonych z roztworem wzbogacającym (KKCz/RW)

* Koncentrat krwinek czerwonych z roztworem wzbogacającym pozbawionym kożuszka leukocytarno-płytkowego (KKCz/WR-bez.Koż.L.pł.)

* Koncentrat krwinek czerwonych - otrzymany metodą aferyzy (automatyczną) (KKCz-Af)

* Przemywany koncentrat krwinek czerwonych (PKKCz)

* Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek czerwonych (UKKCz)

* Mrożony koncentrat krwinek czerwonych (MKKKCz)

* Napromieniony koncentrat krwinek czerwonych (NKKKCz)

* Preparaty na zamówienie np. krew uniwersalna (krwinki 0 RH(-) w osoczu AB

LEKI OSOCZOPOCHODNE (otrzymane drogą frakcjonowania z osocza krwi )

* Albumina 5% i 25%

* Immunoglobuliny do stosowania dożylnego (różne nazwy handlowe producentów) np. - Sandoglobulina P

* Czynniki krzepnięcia (VIII i  IX)

* Dystrybuowane przez apteki zgodnie z prawem farmaceutycznym.

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PRZYGOTOWANIU KRWI I/LUB JEJ PREPARATÓW DO PRZETACZANIA

• PIELĘGNIARKA I POŁOŻNA PO PRZESZKOLENIU W CENTRUM KRWIODAWSTWA I KRWIOLECZNICTWA ( CO REGULUJĄ ODDZIELNE PRZEPISY, NIE RZADZIEJ NIŻ CO 4 LATA) AKTYWNIE UCZESTNICZY W DZIAŁANIACH ZESPOŁU TERAPEUTYCZNEGO ZWIĄZANYCH Z PRZETACZANIEM KRWI I PREPARATÓW KRWIOPOCHODNYCH.

 ZADANIA PIELĘGNIARKI: 

1. POBRANIE PRÓBEK KRWI OD PACJENTÓW: 

 POBRANIE ZGODNIE Z PRZYJĘTYM STANDARDEM OD DOROSŁEGO PACJENTA 8 ML KRWI ŻYLNEJ (OD NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI 2-5 ML)DO JAŁOWEJ JEDNORAZOWEJ, SUCHEJ PROBÓWKI 

 WPISANIE DANYCH PACJENTA NA ETYKIECIE PROBÓWKI W JEGO OBECNOŚCI LUB Z KARTY GORĄCZKOWEJ, FORMULARZA HISTORII CHOROBY, IDENTYFIKATORA. 

 WPISANIE DANYCH OSOBOWYCH PACJENTÓW DRUKOWANYMI LITERAMI WRAZ Z DATĄ URODZENIA, NUMEREM PESEL ORAZ DATĄ I GODZINĄ POBRANIA KRWI – W PRZYPADKU BRAKU DANYCH NALEŻY WPISAĆ NN, NUMER KSIĘGI GŁÓWNEJ, NUMER KSIĘGI ODDZIAŁOWEJ

2. UDZIAŁ W IDENTYFIKOWANIU BIORCÓW I DOKUMENTOWANIU DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z PRZETOCZENIEM - W HISTORII CHOROBY, KSIĄŻCE TRANSFUZYJNEJ, KARCIE INFORMACYJNEJ, PROCESIE PIELĘGNOWANIA PACJENTA/KSIĘDZE RAPORTÓW PIELĘGNIARSKICH) 

 IDENTYFIKACJA PACJENTA POLEGAJĄCA NA PORÓWNANIU DANYCH OSOBOWYCH (DATY URODZENIA, NUMERU PESEL) I GRUPY KRWI Z DANYMI OKREŚLONYMI NA FORMULARZU ZAWIERAJĄCYM WYNIK PRÓBY ZGODNOŚCI 

 PORÓWNANIE GRUPY KRWI NA FORMULARZU Z GRUPĄ KRWI NA POJEMNIKU 

 SPRAWDZENIE, CZY JEDNOSTKA KRWI LUB JEJ SKŁADNIK ZOSTAŁY PRZYGOTOWANE ZGODNE Z ZAMÓWIENIEM 

 SPRAWDZENIE DATY WAŻNOŚCI SKŁADNIKA 

3. UDZIAŁ W ZAMAWIANIU KRWI I PREPARATÓW KRWIOPOCHODNYCH: 

 PRZYGOTOWANIE ZESTAWU DO PRZETOCZENIA KRWI I/LUB JEJ PREPARATÓW Z FILTREM 

 PRZETACZANIE NALEŻY ROZPOCZĄĆ W CIĄGU 30 MINUT OD OTRZYMANIA PREPARATÓW I DALEJ STOPNIOWO POBIERAĆ KOLEJNE JEDNOSTKI KRWI 

 PRZETACZANIE KONCENTRATU KRWINEK PŁYTKOWYCH I ROZMROŻONEGO OSOCZA NALEŻY DOKONAĆ ZARAZ PO OTRZYMANIU PREPARATÓW. 

4. POMIAR I OCENA PARAMETRÓW OGÓLNYCH PACJENTÓW -TĘTNO, CIŚNIENIE TĘTNICZE, LICZBA ODDECHÓW 

 WRAZ Z TEMPERATURĄ CIAŁA - TEMPERATURA POWYŻEJ 38°C WYKLUCZA PRZETACZANIE LUB JEGO KONTYNUACJĘ. 

5. UDZIAŁ W OBSERWACJI PACJENTÓW I ROZPOZNAWANIE OBJAWÓW POWIKŁAŃ WCZESNYCH: 

 PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO ZABIEGU PRZETACZANIA POD WZGLĘDEM INFORMACYJNYM: 

OBJAŚNIENIE PRZEBIEGU ZABIEGU 

WYJAŚNIENIE ZNACZENIA SZYBKIEGO ZGŁASZANIA NIEPOKOJĄCYCH REAKCJI ORGANIZMU TYPU DRESZCZE, WYSYPKA, ŚWIĄD SKÓRY, DUSZNOŚĆ, BÓL KOŃCZYN LUB OKOLICY LĘDŹWIOWEJ I INNYCH ZMIAN SAMOPOCZUCIA 

 PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO ZABIEGU PRZETACZANIA POD WZGLĘDEM FIZYCZNYM: WYGODNE UŁOŻENIE, OCHRONA PRZED WYCHŁODZENIEM, ZALECENIE ODDANIA MOCZU 

 STAŁE OBSERWOWANIE PARAMETRÓW OGÓLNYCH PACJENTÓW NIEPRZYTOMNYCH UKIERUNKOWANE NA ROZPOZNAWANIE ODCZYNU POPRZETOCZENIOWEGO – SZCZEGÓLNIE PIERWSZE 15- 20 MIN PRZETACZANIA KAŻDEJ JEDNOSTKI, SKŁADNIKA KRWI 

 OBSERWOWANIE PRZEZ LEKARZA LUB WYZNACZONĄ PIELĘGNIARKĘ STANU OGÓLNEGO PACJENTA PODCZAS ZABIEGU PRZETACZANIA I PRZEZ 12 GODZIN PO TRANSFUZJI. 

 ROZPOZNAWANIE, ZGŁASZANIE, DOKUMENTOWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH 

 PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ W ZALEŻNOŚCI OD CHARAKTERU OBJAWÓW – OKRYCIE PACJENTA, ZASTOSOWANIE TLENOTERAPII 

6. UDZIAŁ W OBSERWACJI PACJENTÓW I ROZPOZNAWANIU OBJAWÓW POWIKŁAŃ PÓŹNYCH: 

 RZETELNA OBSERWACJA I OCENA STANU OGÓLNEGO 

 ROZPOZNAWANIE, ZGŁASZANIE, DOKUMENTOWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH ZWIĄZANYCH Z REAKCJĄ HEMOLITYCZNA, POPRZETOCZENIOWĄ SKAZĄ MAŁOPŁYTKOWĄ, POPRZETOCZENIOWĄ CHOROBĄ PRZESZCZEP PRZECIW BIORCY, PRZENIESIENIEM CHORÓB WIRUSOWYCH, ZAPALENIEM WĄTROBY. 

 PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ W ZALEŻNOŚCI OD CHARAKTERU OBJAWÓW 

 PRZYJĘCIE I PRZECHOWYWANIE KRWI I/LUB JEJ PREPARATÓW 

PRZECHOWYWANIE W PRZYSTOSOWANEJ, ZWALIDOWANEJ LODÓWCE W TEMPERATURZE 2-6 °C 

KONTROLOWANIE I DOKUMENTOWANIE TEMPERATURY W LODÓWCE CO 8 GODZIN 

ZNACZENIE TEMPERATURY KRWI I JEJ PREPARATÓW PODCZAS PRZETACZANIA

 NA TEMPERATURĘ CIAŁA MOŻNA WPŁYWAĆ CELOWO LUB NIEŚWIADOMIE POPRZEZ PRZETACZANIE PŁYNÓW ORAZ KRWI I JEJ PREPARATÓW. 

 ZALECA SIĘ OGRZEWANIE KRWI I JEJ PREPARATÓW W PRZYPADKU SZYBKOŚCI PRZETACZANIA 50ML/MIN U DOROSŁYCH I PRĘDKOŚCI 15ML/MIN U DZIECI 

 NOWORODKI PODCZAS MASYWNEJ WYMIANY PRZETACZANIA WYMIENNEGO POWINNY OTRZYMYWAĆ KREW O TEMPERATURZE ZBLIŻONEJ DO TEMPERATURY CIAŁA 

 NIE MOŻNA STOSOWAĆ PRZETACZANIA DŁUŻEJ NIŻ 4 GODZ. W PRZYPADKU 1 JEDNOSTKI KRWI PEŁNEJ LUB KONCENTRATU KRWINEK CZERWONYCH, A W PRZYPADKU KONCENTRATU KRWINEK PŁYTKOWYCH LUB OSOCZA NIE DŁUŻEJ NIŻ 30 MIN.

ZADANIA PIELĘGNIARKI PODCZAS PRZETACZANIA KRWI I/LUB JEJ PREPARATÓW

OBSERWOWANIE POWIKŁAŃ WCZESNYCH O CHARAKTERZE FIZYCZNYM:

PRZECIĄŻENIE ŁOŻYSKA NACZYNIOWEGO NADMIAREM PŁYNÓW 

ZATOROWOŚĆ – POWIETRZEM, MATERIAŁEM ZATOROWYM 

HIPOTERMIA 

 POWIKŁANIA IMMUNOLOGICZNE: 

REAKCJA GORĄCZKOWA BIORCY NA ANTYGENY LEUKOCYTÓW LUB PRODUKTY METABOLIZMU BAKTERII 

REAKCJA TYPU GRAFT VERSUS HOST NA NIEZGODNE Z UKŁADEM HLA IMMUNOKOMPETENTNE LIMFOCYTY U PACJENTÓW PODDANYCH IMMUNOSUPRESJI 

ZWIĘKSZONE RYZYKO NAWROTÓW U PACJENTÓW CHORYCH NA NOWOTWORY PO PRZETOCZENIU KRWI I JEJ PREPARATÓW 

 POWIKŁANIA BIOCHEMICZNE - SZYBKIE PRZETOCZENIE DUŻYCH OBJĘTOŚCI MOŻE DOPROWADZIĆ DO KWASICY METABOLICZNEJ 

 POWIKŁANIA INFEKCYJNE – ZWIĄZANE Z PRZENOSZENIEM CHORÓB INFEKCYJNYCH, KTÓRE NIE PODLEGAJĄ TESTOM PRZESIEWOWYM (CMV, EBSTEINA-BARR, PARAWIROZY, MALARIA). 

 POWIKŁANIA HEMOLITYCZNE – ZWIĄZANE Z OSTRYMI REAKCJAMI HEMOLITYCZNYMI

ZADANIA PIELĘGNIARKI PO PRZETOCZENIU KRWI I/LUB JEJ PREPARATÓW 

 PIELĘGNIARKA PRZECHOWUJE POJEMNIKI PO PRZETOCZENIU WRAZ Z ZESTAWEM DO PRZETOCZENIA W LODÓWCE PRZEZNACZONEJ DO TEGO CELU W TEMPERATURZE 2-6°C PRZEZ 3 DNI ORAZ NA BIEŻĄCO DOKUMENTUJE PRZEBIEG ZABIEGU W HISTORII CHOROBY I KSIĄŻCE TRANSFUZYJNEJ 

 KSIĄŻKA TRANSFUZYJNA STANOWI CZĘŚĆ DOKUMENTACJI TRANSFUZJOLOGICZNEJ I ZAWIERA ISTOTNE INFORMACJE O PRZEBIEGU PRZETOCZENIA. 

PIELĘGNIARKA UMIESZCZA KOLEJNO W KSIĄŻCE TRANSFUZYJNEJ NASTĘPUJĄCE DANE: 

NAZWĘ SKŁADNIKA KRWI 

NUMER DONACJI 

PRODUCENTA SKŁADNIKA KRWI 

TERMIN WAŻNOŚCI SKŁADNIKA KRWI 

DATĘ I GODZINĘ OTRZYMANIA SKŁADNIKA KRWI 

GRUPĘ KRWI DAWCY 

GRUPĘ KRWI BIORCY 

NAZWISKO, IMIĘ I DATĘ URODZENIA BIORCY 

NUMER HISTORII CHOROBY 

WYNIK PRÓBY ZGODNOŚCI 

NAZWISKO I IMIĘ LEKARZA ZLECAJĄCEGO PRZETOCZENIE 

DATĘ, GODZINĘ ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZETACZANIA SKŁADNIKÓW KRWI 

NAZWISKO I IMIĘ OSOBY DOKONUJĄCEJ PRZETOCZENIA KRWI 

 PODPIS LEKARZA (Z PIECZĄTKĄ IMIENNĄ) OCENIAJĄCEGO PRZEBIEG PRZETOCZENIA Z UWZGLĘDNIENIEM ISTOTNYCH UWAG STANOWI PODSUMOWANIE TRANSFUZJI.

DONACJA - MAJORAT DONACYJNY (Z ŁAC. DONATIO) – W OKRESIE ŚREDNIOWIECZA DAROWIZNA DLA KOŚCIOŁA, PRZEWAŻNIE W POSTACI ZIEMI PÓŹNIEJ DOBRA ZIEMSKIE NADANE PRZEZ MONARCHĘ JAKO FORMA NAGRODY I UPOSAŻENIA WYŻSZYCH URZĘDNIKÓW PAŃSTWOWYCH LUB WYSOKICH RANGĄ WOJSKOWYCH, A TAKŻE NIEZBYWALNY MAJĄTEK W TEN SPOSÓB UZYSKANY.

JEDNOSTKA KRWI - JEDNOSTKA (J.) KRWI PEŁNEJ MA OBJĘTOŚĆ OKOŁO 500 ML I ZAWIERA OKOŁO 450 ML KRWI I 63 ML PŁYNU KONSERWUJĄCEGO. JEJ HEMATOKRYT (HT) WYNOSI OD 0,36 DO 0,44 (36-44 %). PRZECHOWYWANA MUSI BYĆ W LODÓWCE W TEMPERATURZE OD 2°C DO 6°C. TERMIN WAŻNOŚCI KRWI PEŁNEJ POBRANEJ DO PŁYNU CPDA WYNOSI 35 DNI.

PODSUMOWANIE 

• PIELĘGNIARKA W RAMACH SWOICH KOMPETENCJI ZAWODOWYCH MOŻE AKTYWNIE UCZESTNICZYĆ W PODAWANIU KRWI I JEJ PREPARATÓW. 

• PRZESTRZEGANIE STANDARDOWYCH PROCEDUR OPERACYJNYCH W TRANSFUZJOLOGII JEST PODSTAWOWĄ ZASADĄ BEZPIECZEŃSTWA W DOBIE POSTĘPU TECHNICZNEGO W MEDYCYNIE.